Arkady Fiedler

Jego debiut miał miejsce w roku 1917, cykl wierszy „Czerwone światło ogniska” ukazał się na łamach poznańskiego czasopisma „Zdrój”. W 1923 roku ukończył Akademię Sztuk Graficznych w Lipsku, uzyskując tytuł mistrza chemigrafii (obróbka chemiczna powierzchni niektórych metali). A w roku 1926 wydrukował swój pierwszy reportaż „Przez wiry i porohy Dniestru” w odziedziczonym po ojcu zakładzie chemigraficznym.

Od końca lat trzydziestych XX wieku największą pasją Fiedlera stało się podróżowanie, które zapoczątkował wyjazdem do południowej Brazylii w 1928 roku. Była to wyprawa zoologiczna, jej celem było zabranie okazów fauny dla zoo, Muzeum Przyrodniczego oraz innych placówek naukowych w Poznaniu. Po tej brazylijskiej podróży powstały fascynujące relacje w postaci dwóch książek: „Bichos, moi brazylijscy przyjaciele” (1931) oraz „Wśród Indian Koroadów” (1932).

Snuliśmy razem piękne marzenia. Ojciec opowiadał mi o gorącym słońcu, o dalekiej puszczy pełnej lian i drzewiastych paproci, o olbrzymiej rzece i wielkich cudownych, błyszczących motylach. Szczegółowo układaliśmy sobie śmiały plan wspólnej w przyszłości wyprawy. Gdy dorośniesz – mówił do mnie ojciec – pojedziemy razem nad Amazonkę.

"Mój ojciec i dęby"

W 1933 roku Fiedlerowi udało się spełnić swoje największe marzenie: wyruszył w głąb tropikalnej puszczy amazońskiej. Podróż zaowocowała książką „Ryby śpiewają w Ukajali”, która przyniosła mu wielką popularność oraz uznanie wśród czytelników. Kolejną książkę-bestseller pt. „Kanada pachnąca żywicą” (między innymi opis polowania w puszczy oraz kultury indiańskiej; postać Stanisława – Polaka żyjącego na emigracji i wiodącego życie trapera) wydał w roku 1935. W ramach uznania jego podróżniczych relacji otrzymał nagrodę literacką miasta Poznania i Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. Kolejnymi książkami napisanymi przez Fiedlera były: „Zwierzęta z lasu dziewiczego” (1936), „Zdobywamy Amazonkę” (1937) oraz „Jutro na Madagaskar” (1939).

Muzeum - Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera. fot. Moai (źródło: Wikimedia.org)

Gdy we wrześniu 1939 roku wybuchła II wojna światowa, Fiedler przebywał na Tahiti. Po otrzymaniu informacji o napaści hitlerowskich Niemiec na Polskę, zostawił wyspę, aby wstąpić w szeregi armii polskiej. W lutym 1940 roku przez Francję przybył do Wielkiej Brytanii, gdzie poznał polskich lotników bohatersko walczących w Bitwie o Anglię. Napisał o nich książkę „Dywizjon 303” (1942) – jej przedruki krążyły w okupowanej Polsce, krzepiąc ducha. O lotnikach z dywizjonu 303:

Im wszystkim należała się najgłębsza wdzięczność. Należały się najwyższe odznaczenia: wymagały tego i honor wojska i najprostsze, ludzkie poczucie sprawiedliwości.

W latach 1942-1943 pływał na polskich statkach handlowych (do USA, Trynidadu, Gujany i Brazylii); również wysiłek wojenny naszych marynarzy stał się tematem jednej z jego książek – „Dziękuję ci, kapitanie” (1944). W trakcie wojny ożenił się z Włoszką Marią Maccariello, w 1945 roku przyszedł na świat syn Radosław (dwa lata później – syn Marek, a w 1956 roku – syn Maciej).

W 1946 Fiedler powrócił do Polski i zamieszkał w Puszczykowie pod Poznaniem. Nadal podróżował i pisał książki. W 1948 roku odbył podróż do Meksyku, w latach pięćdziesiątych był w ZSRR, Indochinach (Północny Wietnam, Laos oraz Kambodża) i Afryce Zachodniej (Gwinea, Ghana). W latach sześćdziesiątych odwiedził między innymi Kanadę, Brazylię, Gujanę Brytyjską, Madagaskar, Nigerię. W kolejnym dziesięcioleciu podróżował po Afryce Zachodniej, Kanadzie, Ameryce Południowej (Ekwador, Kolumbia, Peru, Wenezuela). W 1980 roku był po raz kolejny w Kandzie, a roku później w Afryce Zachodniej. W całym swoim życiu odbył łącznie trzydzieści wypraw oraz podróży różnego rodzaju.

Jeszcze w 1944 roku wydana została książka pt. „Żarliwa wyspa Beniowskiego”, drugą część stanowił „Radosny ptak Drongo” (1946).W latach pięćdziesiątych pojawiło się sześć książek autorstwa Fiedlera – „Orinoko”, „Wyspa Robinsona” (powieści podróżniczo-przygodowe, dwie pierwsze części trylogii opowiadającej o losach Polaka z pochodzenia, Johna Bobera; akcja wszystkich części rozgrywa się na początku XVIII wieku), „Mały Bizon” oraz „Rio de Oro”, „Gorąca wieś Ambinanitelo” i „Wyspa kochających lemurów” (zbiór dwudziestu ośmiu esejów podróżniczych zilustrowany zdjęciami Fiedlera). W kolejnym dziesięcioleciu jego dorobek powiększył się o kolejne pięć tytułów: „Dzikie banany”, „Nowa przygoda: Gwinea”, „I znowu kusząca Kanada”, „Spotkałem szczęśliwych Indian” i „Madagaskar, okrutny czarodziej”. W 1971 roku wydano „Piękną, straszną Amazonię”, a następnie dwie książki autobiograficzne – „Mój ojciec i dęby” (1973) i „Wiek męski – zwycięski” (1976). Lata osiemdziesiąte zapoczątkowała kolejna książka dla młodzieży pt. „Biały Jaguar” (trzecia część trylogii o Johnie Boberze). Przed śmiercią pojawiło się jeszcze pięć książek: „Motyle mego życia”, „Zwierzęta mego życia”, „Kobiety mej młodości” oraz dwie napisane wspólnie z synem Markiem: „Indiański Napoleon Gór Skalistych” i „Ród Indian Algonkinów”. Z "Kobiet mej młodości":

Świat białej rasy zatruty pośpiechem, nerwami, żelazem i serce z żelaza.

Łącznie napisał trzydzieści dwie książki, które ukazały się w ponad dwudziestu językach w przeszło dziesięciomilionowym nakładzie. Jego książki wyróżniają się szczególną plastyką opisu, w ciekawy sposób zbliżają czytelnikowi ludzi o różnych kolorach skóry, uczą szacunku dla odmiennych kultur i obyczajów, opiewają również piękno przyrody.

Muzeum - Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera. fot. MOs810 (źródło: Wikimedia.org)

Arkady Fiedler został laureatem wielu nagród, między innymi nagrody literackiej miasta Poznania i Wawrzynu Akademickiego Polskiej Akademii Literatury (1936), nagrody ministra kultury i sztuki II stopnia za literaturę podróżniczą (1963), nagrody prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży (1974) oraz nagrody państwowej I stopnia za całokształt twórczości (1978). Odznaczony został także Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1964), Orderem Uśmiechu (1969; był to ulubiony order Fiedlera, jedyny, jaki nosił), Orderem Sztandaru Pracy I Klasy (1974) i Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1979).

W 1974 roku, zachęcany przez liczne namowy czytelników, wraz z rodziną stworzył w swoim domu prywatne Muzeum-Pracownię Literacką Arkadego Fiedlera, gdzie od 1996 roku wręczana jest coroczna nagroda „Bursztynowego Motyla” im. A. Fiedlera dla polskiego autora książki podróżniczej. Arkady Fiedler zmarł 7 marca 1985 r. w Puszczykowie, tam też został pochowany. Na jego grobie znajduje się rzeźba przedstawiająca głowę pisarza, której autorem jest Adam Haupt. Arkady Fiedler został patronem kilkudziesięciu szkół, a od 6 lipca 2009 roku również patronem Wielkopolskiego Oddziału Żandarmerii Wojskowej w Poznaniu.

Naraz odezwał się ojciec:
-Pamiętaj, że każda ścieżka, nawet najniepozorniejsza wyprowadza na szeroki świat.
-Jak to, na szeroki świat? – zapytałem zdumiony.
-Każda ścieżka? Nawet ta tutaj nad Wartą?
-Tak, nawet ta!
Było to dla mnie prawdziwą rewelacją. […] Nagle szeroki świat wydał mi się inny, bliski
uchwytny.

"Mój ojciec i dęby"