Kosmiczne plemię Dogonów

Plemię spod gwiazdy Syriusz

Spotkania rady starszych, w których nie mogą uczestniczyć kobiety, gliniane lepianki, utrzymywanie się głównie z rolnictwa – w plemieniu nie byłoby nic nadzwyczajnego, gdyby nie jego system wierzeń. To on w szczególności przyciąga uwagę turystów, pragnących poznać swoją przyszłość, czy po prostu zaznajomić się z wiedzą Dogonów. A wiedzę posiadają niemałą i – pod pewnymi względami – nadzwyczajną. Członkowie plemienia od dawna deklarowali, że Syriusz – najjaśniejsza gwiazda na nieboskłonie posiada gwiazdę towarzyszącą. Informacja ta okazała się zgodna z dzisiejszą wiedzą astronomiczną, ale Syriusza B – jak nazywa się owa gwiazda – nie można zaobserwować gołym okiem. Swoje wyobrażenia Syriusza członkowie plemienia rysowali na piasku, w obiektach sakralnych, na drenie i tkaninach, a niektóre z tych obrazków datowane są na setki lat wstecz. Eliptyczne rysunki są przez nich opisywane jako orbity, Dogoni znają też położenie Syriusza, znajdującego się w jednym z ognisk elipsy a nie w jej środku. Zdają sobie również sprawę z tego, że jako biały karzeł charakteryzuje się olbrzymią gęstością. Co więcej, upierają się, iż istnieje również Syriusz C, którego dotąd nie udało odkryć się naukowcom, choć od niedawna przypuszcza się, że faktycznie istnieje, co 6 lat powodując zaburzenia w ruchu Syriusza A i B.

 

Dogońskie domostwa

fot. iStockphoto

Skąd więc Dogoni posiadają tak wiele informacji, do których zachodnia nauka musiała dotrzeć przy pomocy wielu technicznych rozwiązań? Nie wiadomo. Sami członkowie plemienia twierdzą, że w zamierzchłej przeszłości istoty z innej planety układu Syriusza, nazywane przez nich Nommo, pojawiły się na ziemi i podzieliły się tą wiedzą, przekazywaną po dziś dzień z pokolenia na pokolenie. Były one synami niebiańskiej istoty Ammy – Nommo, która stworzyła jajo świata składające się z wody, powietrza, ziemi oraz żelaza. Kiedy jajo drgnęło siedmiokrotnie, powstał wszechświat i wyłonił się z niego duch stwórcy, czyli Wielki Nommo, jego żeńska połowa, następnie trzy pary Nommo, odpowiedzialne za stworzenie nieba i ziemi, pór roku oraz dni i nocy. Intryguje niezwykła precyzja opisu lądowania Nommo na ziemi. Ich Arka ponoć osiadła na ziemi, wydając przy tym dźwięk zbliżony do odgłosów startującego odrzutowca. Opisy te dostarczyły dowodów zarówno zwolennikom teorii o istnieniu UFO, jak i jej przeciwnikom.

Wiedza plemienia nie dotyczy jednak jedynie układu Syriusza. Dogoni twierdzą, że księżyc jest suchy i martwy, wiedzą, iż Ziemia kręci się wokół Słońca oraz własnej osi, posiadają także wiedzę dotyczącą Saturna i jego pierścieni oraz czterech głównych księżyców Jowisza, odkrytych dopiero przez Galileusza. Uważają, że liczba gwiazd we wszechświecie jest nieskończona, a Droga Mleczna, do której należy Ziemia ma strukturę spiralną. Według plemienia wydarzenia kosmiczne są odbiciem wydarzeń ziemskich – ruch planet porównywany jest do obiegu krwi.

Obyczaje Dogonów

Nie tylko zadziwiająca wiedza odróżnia Dogonów od innych plemion afrykańskich. Mimo, iż nasze wyobrażania o mieszkających tam ludziach często ograniczają się do obrazu osób żyjących w lepiankach, otoczonych chmarą much, tak naprawdę niełatwo znaleźć w Afryce Zachodniej region, który oparł się inwazji zachodniej kultury. A przynajmniej nie w takim stopniu, jak zrobiło to plemię zamieszkujące uskok Bandiagara. W żadnej z dogońskich wiosek nie znajdziemy źródła prądu czy jakiejkolwiek innej rzeczy świadczącej o postępie technologicznym. Plemię żyje tak, jak tysiące lat temu i nie robi nic, aby to zmienić. Większość z jego członków to animiści, a około 1/3 to wyznawcy islamu. Stąd też można spotkać zrobione z ziemi małe meczety.

Dogonowie wierzą, iż każdy człowiek rodzi się z podwójną duszą – żeńską i męską. Aby pozyskać jednoznaczną płeć, trzeba przejść rytuał inicjacji związany z obrzezaniem, niezbędny do tego, aby stać się częścią społeczności i przejąć od starszyzny świętą wiedzą przodków. Inicjacja odbywa się co sześć lat, co może mieć związek z cyklem zaburzeń przy krążeniu Syriusza B wokół Syriusza A. Kończy ją okres odosobnienia, podczas którego młodzież uczy się zwyczajów, wierzeń, zasad rolnictwa i pasterstwa, czyli tego, czym trudnią się Dogoni. (To właśnie rolnictwo stanowi podstawę ich egzystencji. Nadwyżkę uprawianych zbóż wymieniają z innym ludem, Fulanami, za mięso, ryby i sól).

Według Dogonów świat ludzi żywych oraz zmarłych tworzy jedność – zmarli wciąż należą do plemienia i to do nich należy ziemia, którą żywi jedynie użytkują. Dopóki trwa pamięć o zmarłych, dopóty trwa sasa – „czas rzeczywisty”; gdy zmarły zostaje zapomniany odchodzi do zamani, z której sasa czerpie moc. Odwiedzając państwo Dogonów, należy pamiętać o tym, aby nie wkraczać na teren świętej ziemi, będącej miejscem, w którym grzebie się poporodowe łożyska. Jeżeli złamie się ten zakaz, należy zapłacić duże „odszkodowanie” – w Afryce nie ma bowiem pojęcia odpuszczenia winy, każdą trzeba odkupić.

Plemię Dogonów słynie również z spektakularnych ceremonii tańca, a także z tworzonych przez nie masek, symbolizujących mikrokosmos, tworzony przez ludzi, zwierzęta, rośliny, niebo i ziemię. Do najważniejszych należą dwie maski – imma i kanga. Imma, zwana Matką Masek, wyrzeźbiona została z jednego kawałka drewna i osiąga wysokość kilku metrów, symbolizując rodzinę, jej pokolenia oraz rozgałęzienia. Kanga natomiast ma kształt podwójnego krzyża o końcówkach skierowanych w górę i w dół, stanowiących symbol nieba oraz ziemi.

Najważniejszym świętem Dogonów jest tzw. ceremoniał Sigui, nawiązujący do stworzenia przez boga Amma świata i mający na celu jego odnowę. Obchodzi się go co 60 lat – dla Dogonów liczba ta stanowi rachubę kosmicznego łożyska Nommo, czyli Układu Słonecznego, którego znakiem jest połączenie orbit dwóch planet – Jowisza i Saturna. Podczas ceremonii rzeźbi się dużą, drewnianą maskę, którą potem pieczołowicie chowa się wraz z innymi w specjalnym schowku lub w skałach. Podczas ceremoniału odbywa się także inicjacja. Co ciekawe, tydzień Dogonów (choć nie we wszystkich plemionach) trwa tylko 5 dni i według takiego organizowane są wszelkie targi oraz święta.

Dogońskie wioski

Na uskoku Bandiagara mieści się około 70 wiosek zamieszkiwanych przez plemię Dogonów, z których każda charakteryzuje się nieco innymi zwyczajami jej mieszkańców. Do najbardziej znanych należą wioska Songo, gdzie na wielkiej ścianie znajdują się setki dogońskich malowideł ściennych przedstawiających czasami przedziwne zwierzęta i symbole, ale – co bardziej interesujące – zagadkowe sylwetki z dużymi, okrągłymi głowami zaopatrzonymi w „anteny” czy obiekty przypominające pojazdy kosmiczne. W wiosce Kami-Kombole znajduje się natomiast meczet w stylu sudańskim, gdyż islam jest w tamtej części Afryki dość popularny. Zezwala on na picie piwa i posiadanie kilku żon i Dogoni, wyznający religię islamską, tradycji tej się nie sprzeciwiają.

Wioska Tureli słynie natomiast ze spektakularnych ceremonii mistycznego tańca, któremu towarzyszy muzyka grana na bębnach, dzwonkach i instrumentach szarpanych. Uczestnicy ceremonii klaszczą, podając muzykom rytm i śpiewem wywołują tancerzy w maskach. Wioski Dogonów budowane są na planie będącym odzwierciedleniem istoty ludzkiej. W „głowie” znajduje się najczęściej togu-na, w której spotyka się rada starszych, decydująca o najważniejszych sprawach dotyczących plemienia. Po środku mieszczą się domy poszczególnych rodzin. W „stopach” natomiast usytuowane są miejsca kultu.

Komu w drogę, temu poradnik!

• Transport

  Do wiosek, w których mieszkają Dogoni nie można dostać się publicznym transportem. Najłatwiej dotrzeć do nich z miejscowości Mopti, znajdującej się w centralnym Mali. Najlepiej najpierw dostać się do Bandiagara, skąd do głównych wiosek – Dourou, Sanga, Bongo i Banani jest kilkanaście kilometrów. Jeżeli podróżuje się pojedynczo, można dotrzeć do nich specjalnym motocyklem, pełniącym rolę taksówki, najlepiej jednak przemieszczać się za pomocą samochodu. Należy pamiętać, iż nie znajdziemy tam jednak żadnej stacji paliw czy warsztatu. Najpopularniejszym środkiem transportu są bowiem osiołki.

• Ceny

  Obowiązującą w Mali walutą jest frank Zachodnioafrykańskiej Wspólnoty Walutowej (CFA lub rzadziej XOF). Frank dzieli się na 100 centymów. 1 euro = 655 CFA, a 1 PLN = 183 CFA.

  Opłata za godzinną jazdę moto-taksówką wynosi średnio 15 000 CFA. 1 kg orzeszków koli, którymi płaci się miejscowym za możliwość wykonania fotografii – 4000 CFA. Nocleg w wiosce to koszt rzędu 3000 – 10 000 CFA. W niektórych wioskach (np. w Begnimato) pobierany jest także tzw podatek turystyczny w wysokości 500 CFA. Millet bear, czyli mętne piwo o niewielkiej zawartości alkoholu doskonale gaszące pragnienie – około 200 CFA za litr. Jest on znacznie tańszy od wody, której cena waha się w granicach 1000 CFA za 1,5 litra. Za posiłek w knajpie zapłaci się około 2000 CFA.

• Noclegi

  W większych wioskach istnieją specjalne domy, w których mogą przenocować turyści. Nocleg w nich kosztuje zazwyczaj 5000 CFA. Należy pamiętać, że, tak jak w całym kraju Dogonów, nie ma w nich prądu ani bieżącej wody. Najczęściej domy takie wyposażone są jedynie w prycze do spania, ewentualnie w zużyty koc. W okresie suchym, można spać na dachu – gospodarze udostępniają wtedy specjalne, plecione maty. Można również rozbić własny namiot w okolicy schroniska, ale mimo wszystko trzeba będzie uiścić opłatę za nocleg.

• Zwiedzanie

  Przyjeżdżając do wioski Dogonów, na pewno spotka się wielu przewodników oferujących swoje usługi. Często zdarza się, że wyłudzają oni pieniądze, nie oferując nic w zamian. Nie jest to jednak zasadą. Niektórzy przewodnicy faktycznie potrafią opowiedzieć sporo o kulturze Dogonów, znają także drogę prowadzącą do określonych wiosek, wiedzą gdzie i kiedy odbywają się targi. Przed odwiedzeniem konkretnej wioski, warto upewnić się, jakie obowiązują w niej zwyczaje. Za popełnienie gafy (np. wejście na świętą ziemię) trzeba sporo zapłacić.

• Pory roku

  W tym rejonie występują trzy okresy pogodowe: 1. od lutego do czerwca – suchy oraz upalny, 2. od czerwca do listopada – wilgotny i deszczowy, 3. od listopada do lutego – suchy i chłodny – najlepszy do zwiedzania. Jeżeli jednak decydujemy się na wyprawę w okresie upalnym (temperatura sięga wtedy 50 stopni Celsjusza), drogę podzielić najlepiej na 2 etapy: od świtu do godziny 10.00 i od 16.00 do zmierzchu. Trekking w porze, gdy słońce jest najwyżej, może być nie tylko bardzo ciężki, ale po prostu niebezpieczny.