Panama – most Ameryk

Kuna, czyli człowiek

Rdzenni mieszkańcy Panamy stanowią dzisiaj zaledwie 5 proc. ludności kraju. Plemiona Embera (liczące podobno zaledwie 90 osób) spotkać można w okręgu Darién, Indian Gnobe-Buglé – w prowincji Chiriqui oraz w archipelagu Bocas del Toro. Najbardziej rozpoznawalną, 30-tysięczną grupę stanowią Kuna posługujący się własnym językiem dulegaya, przez co nie są w pełni akceptowani przez obywateli Panamy. Dawni kanibale zamieszkują pogranicze panamsko-kolumbijskie i choć obecnie zrezygnowali ze spożywania ludzkiego mięsa, zachowali pierwotne tradycje i nieufność wobec przybyszów.

Cechuje ich największy na świecie odsetek albinizmu i to właśnie „odmieńcy” (zajmujący dziś najwyższą pozycję w lokalnej hierarchii) byli kiedyś zjadani na obiad. Zajmują obszar Kuna Yala – wąski pas lądu porośnięty dżunglą wraz ze znajdującymi się wzdłuż wybrzeża 365 maleńkimi wysepkami tworzącymi archipelag San Blas na Morzu Karaibskim. Większość z wysp jest bezludna i otoczona rozległymi rafami koralowymi. Tylko na pięćdziesięciu z nich mieszkają ludzie stanowiący małe, zorganizowane społeczności. Komunikację pomiędzy rajskimi wyspami umożliwiają im kolorowe kanoe. Ich wioski to zbiorowiska skromnych, budowanych z bambusa chatek rozmieszczonych w bardzo bliskim sąsiedztwie.

Choć styl życia Kuna niewiele różni się od stylu życia ich przodków, są grupą bardzo świadomą swoich praw i niezależności, zwłaszcza prawa do własnego terytorium, którego uparcie bronią. Posiadają również najlepiej rozwinięty system polityczny wśród wszystkich rdzennych plemion Ameryki Łacińskiej – sami sprawują rządy, bez jakiejkolwiek ingerencji władz panamskich, zaś każda wioska ma swoje własne congreros (salę kongresową), gdzie starszyzna podejmuje decyzje ważne dla społeczności lokalnej.

Miasto banków

Stara Panama (Panama La Vieja), której nazwa w języku zamieszkujących pierwotnie te tereny Indian Czibcza oznaczała „więcej ryb”, od początku (została założona w 1519 roku) rzeczywiście rozwijała się głównie w oparciu o handel morski i przynosiła Koronie Hiszpańskiej, sprawującej w niej władzę, niemałe dochody. Stanowiła również obiekt pirackich ataków. Choć odparła ataki niestrudzonego Francisca Drake’a, w 1671 roku uległa Henry’emu Morganowi, co zmusiło konkwistadorów do założenia w jej sąsiedztwie Nowej Panamy (Panama Nuevo) stanowiącej podwalinę pod mury dzisiejszej stolicy. Miasto rozwinęło się gospodarczo w XIX wieku, w okresie kalifornijskiej gorączki złota, jednak największego znaczenia nabrało dopiero w 1914 roku po otwarciu Kanału Panamskiego.

Dziś uchodzi za najbardziej atrakcyjną stolicę Ameryki Środkowej. Jest nowoczesna i kosmopolityczna, a „więcej ryb” zastąpiło w niej więcej statków, bo gospodarka miasta jest silnie uzależniona od żeglugi i wszelkich usług związanych z jej obsługą. Znajduje się tutaj także więcej banków, bo urzędujący w latach 1982-1989 „kokainowy generał” Manuel Antonio Noriega vel. „Ananasowa Buźka” stworzył tu tzw. drugą Szwajcarię, umożliwiając bossom narkotykowym swobodną lokatę kapitału.

Historyczne punkty nowoczesnej stolicy koncentrują się wokół Casco Viejo – spokojnej dzielnicy z niską zabudową i wąskimi uliczkami, w której zachowały się kościoły i kaplice po czasach kolonialnych oraz na obszarze Starej Panamy, gdzie mieści się wiele domów wzniesionych w hiszpańskim, bardzo ozdobnym stylu platresco oraz dwa zabytkowe mosty: XVI-wieczny Paita i XVII-wieczny Puente del Rei.

Serca świata

Salvador Dali mawiał, że „centre du monde” stanowi stacja kolejowa w Perpignan we Francji, Inkowie wierzyli, że centrum wszechświata znajduje się w Cuzco – oba wskazania są błędne, bowiem prawdziwy pępek świata leży w pobliżu Panama City, tak przynajmniej twierdzą wszyscy panameños i nie ma siły, która przekona ich, by myśleli inaczej. Miejsce, w którym Autostrada Panamerykańska przecina Kanał Panamski rzeczywiście ma ogromne znaczenie, zwłaszcza dla podróżujących, którzy w tym punkcie, nazywanym „Puente del Mundo – Corazón del Universo”, czyli Most Świata – Serce Wszechświata, mogą znależć doskonałe połączenia morskie i lądowe, zarówno do Ameryki Południowej, jak i Północnej, w dodatku na ich obie strony.

Lądy obu kontynentów spinają jednak dwa inne mosty. Thatcher Ferry Bridge (Most Ameryk) wzniesiony u wejścia Kanału Panamskiego od strony Pacyfiku oraz oddalony od niego o 15 km, odporny na częste w tym rejonie trzęsienia ziemi Most Stulecia.

Tak jak mosty łączą dwa brzegi różnych oceanów, tak Panama łączy w sobie indiańską tradycję i latynoską nowoczesność, hiszpański kolonializm i amerykańską postępowość, wielkomiejski kosmopolityzm i prowincjonalny spokój, betonową dżunglę i zielone lasy, dziewicze wyspy, sielankowe, karaibskie życie i globalny wyścig szczurów.

„Pro Mundi Beneficio” – ta łacińska sentencja podkreśla idealnie jej znaczenie i rolę. „Dla korzyści świata” wzniesiono tu Kanał Panamski, dla korzyści jego budowniczych zaczęto produkować kapelusze, które choć określane mianem „panama” w rzeczywistości pochodzą z Ekwadoru, dla korzyści Indian zahamowano budowę odcinka Trasy Panamerykańskiej i zachowano dżunglę w niemal pierwotnym stanie. Dla korzyści turystów Panama otwiera swoje granice i daje nieograniczone możliwości podróżowania pomiędzy dwoma, bardzo różniącymi się kulturowo i krajobrazowo kontynentami.