Podróże kawiarniane

 

Te aromatyczne ziarna zawitały do europejskich kawiarń dzięki Turkom

fot. Ryan/Flickr.com (CC BY)

Legenda mówi, że kawa trafiła do Europy dzięki Turkom. W 1683 r. oblegli oni Wiedeń. Szarża polskiej husarii ze wzgórza Kahlenberg pokrzyżowała ich plany podbicia cesarskiej stolicy. Uciekli spod Wiednia, nie zdążywszy zwinąć obozowiska. W tureckich namiotach zwycięzcy znaleźli łup szczególny, była to bowiem kawa. Wkrótce napój stał się w Wiedniu tak popularny jak postać samego króla Sobieskiego, któremu miasto zawdzięczało ocalenie, a pierwszą kawiarnię założył tam jeden z polskich żołnierzy, Jerzy Franciszek Kulczycki.

Popularność kawiarni przypadła na wiek XIX. W środowisku inteligencji wytworzyła się wówczas swoista kultura kawiarniana. Naukowcy, poeci i artyści spotykali się w przytulnych lokalach i popijając aromatyczny napój, toczyli długie dyskusje. Tradycyjna wiedeńska kawa „Wiener Melange” podawana była nie z bitą śmietaną, lecz ze spienionym mlekiem i mleczną pianką. Miała też swoją odmianę „Kaisermelange” o słodkim smaku, który zapewniany był przez specyficzne składniki: żółtko i miód. Taką cesarską kawę do dziś można dostać tylko w Wiedniu. Ze stolicy c. k. monarchii kawiarniany duch przywędrował do miast Galicji, a kawiarnie szybko stały się matecznikiem młodopolskich poetów.

 

Wnętrze jednej z lwowskich kawiarni, lata 30. XX wieku

fot. Źródło: lwow.home.pl

We Lwowie zasłynęły kawiarnie „Wiedeńska” i „Roma”, w których bywał Leopold Staff, a w Krakowie „Jama Michalikowa”, którą regularnie odwiedzali Boy i Przybyszewski. Ten ostatni mógł przesiadywać po kawiarniach całe dnie. Przebywając w Berlinie, bolał nad tym, że Niemcy, zamiast wychylać filiżankę za filiżanką w jego towarzystwie śpieszą się do domu lub pracy. Chyba nie spodobałby mu się włoski styl picia kawy.

W Italii kawiarnie otwierane są wcześnie rano. Włosi wpadają na espresso lub cappuccino w drodze do pracy. Piją szybko, jedząc przy tym słodką bułkę lub croissanta. Tłoczą się przy kontuarze lub stoją przy wysokich stolikach. Zagadują do znajomych i zaraz biegną w swoja stronę. Jest gwarno. Rotacja klientów ogromna. Rytuał picia porannej kawy jest krótki, ale obowiązkowy. Włosi kochają kawę, a reszta świata z włoskiego przyjęła nazwy jej rozmaitych odmian: latte, macchiato, ristretto.

Polacy przez długi czas nie znali tych włoskich nazw. W PRL-u w kawiarniach królowała czarna zalewajka podawana na ogół w szklankach z metalowymi uchwytami. Nie było cappuccino z pianką w filiżance ani puszystego latte w eleganckiej, wysokiej szklance z długą łyżką. W poszukiwaniu odrobiny luksusu mój ojciec udawał się do kawiarni „Alhambra” w Alejach Jerozolimskich w Warszawie, gdzie serwowano kawę po turecku. Wystrój tego miejsca był ilustracją polskich wyobrażeń o Oriencie. Niskie stoliki nakryte barwnymi tkaninami, taborety, świecące w półmroku kolorowe lampy. Kawę parzono w miedzianych tygielkach i w tych naczyniach przynoszono klientom do stolika. Była bardzo mocna i miała dużo fusów. Skosztowałam jej dwukrotnie, zanim leciwa „Alhambra” została zamknięta w 2008 roku. Dwa lata później bezskutecznie szukałam podobnej kawiarni w Stambule. Okazało się, że Turcy wcale nie pijają dużo kawy, a kawiarnie aranżują w stylu wiedeńskim…

 

To już niemalże symbol USA

fot. Miss Karen/Flickr.com (CC BY)

Amerykańska kawa smakuje inaczej niż europejska. Na tę różnicę wpływa nie tylko pochodzenie ziaren, ale także sposób parzenia. Typowa american coffee pochodzi z ekspresu przelewowego i ma lekko cierpki smak. W american diners spacerują kelnerki z dzbankami i co chwila dolewają gościom takiej kawy. Pija się ją z cukrem, ale bez mleka. Latte zamówić można w Starbucksie albo w przytulnej kafejce, która serwuje własne, oryginalne mieszanki. Ja skusiłam się w Chicago na pumpkin latte, kawę o smaku dyni. Była boska! Amerykańskie kafejki są przestronne i na ogół bardzo jasne. Amerykanie nie piją kawy w pośpiechu tak jak Włosi, ale też nie toczą w kawiarniach dysput na wzór dekadenckich poetów. Złożywszy zamówienie, Amerykanin zajmuje stolik przy gniazdku z prądem i podłącza swój laptop. Czasami kafejka wygląda jak coworking office. Jeżeli ktoś przyjdzie do niej bez komputera, to na pewno weźmie kawę na wynos.

Mnie, jako namiętnej czytelniczce, bardzo podoba się popularne w Warszawie połączenie kawiarni i księgarni. Lubię też kawiarnie utrzymane w starym, wiedeńskim stylu. Jedno z takich miejsc znajduje się w Pradze i na cześć słynnego obywatela c. k. monarchii nosi nazwę „Kafka”. Atmosferą przypomina jednak książkę Hrabala pt. „Obsługiwałem angielskiego króla”. Główny kelner wygląda jak mistrz kelnerstwa Skřivánek brawurowo zagrany przez Martina Huba w filmowej adaptacji utworu. Podobny wiek, szpakowaty włos i wąs, ta sama elegancja w ruchach i obsłudze klienta. Przyjaznym gestem zaprosił mnie do stolika i od razu, domyśliwszy się, że jestem z zagranicy, przyniósł angielskie menu. Zamówiłam kawę po wiedeńsku. Kiedy wypiłam, nie omieszkał podejść do mnie i uprzejmie spytać, czy smakowała. Odpowiedziałam, że była równie dobra jak w Wiedniu. Na jego twarzy pojawił się szeroki uśmiech.

 

Franz Kafka Caffe

fot. Suvodeb Banerjee/Flickr.com (CC BY)

Zapytał, skąd przyjechałam, a kiedy dowiedział się, że z Polski, porzucił angielszczyznę. Powiedział, że zna trochę język polski i zaczął do mnie mówić po… słowacku! Zauważył, że mam pocztówki do wysłania, więc dokładnie wyjaśnił mi, gdzie znajdują się najbliższe urzędy pocztowe. Zostawiłam mu hojny napiwek, choć już sama kawa tania nie była. Po prostu przez chwilę poczułam się jak angielska królowa…

Kawę przygotować można na wiele sposobów, ale najlepiej podawać ją z uśmiechem.