Rzym – miasto siedmiu wzgórz

Quo vadis?

W Rzymie jest ponad 80 tysięcy zabytków. Nie ma tu domu, w którym nie stałyby antyki albo dzieło jakiegoś mistrza. Wszystko ma swoją historię, a każdy posiada kawałek sztuki na własny użytek. W jaki sposób go zwiedzać, by zobaczyć jak najwięcej? Którą wybrać drogę i dokąd ona zaprowadzi? Tras zwiedzania tutaj nie brakuje, a przewodnicy (nietrudno znaleźć ich na miejscu), proponują między innymi, ciągnącą się 20 km pielgrzymkę do Siedmiu Kościołów, podróż szlakiem historycznym na wzgórzu Celio lub szlakiem chrześcijańskim po Lateranie. Bardzo modne, zwłaszcza od kilku lat, są również wędrówki śladami „Iluminatów”, którymi podążał detektyw Robert Langdon, bohater powieści „Anioły i demony” Dana Browna.

Ponieważ najlepsza trasa jeszcze nie powstała, a my wolimy chodzić swoimi ścieżkami, zaufaliśmy własnej intuicji i z każdej z tych ofert wybraliśmy to, co wydawało nam się najbardziej interesujące. Łącząc Rzym antyczny, chrześcijański, barokowy i współczesny, mniej i bardziej znany, artystyczny i gastronomiczny, stworzyliśmy własną rzymską pigułkę, która dostarczyła nam mnóstwo atrakcji, nie zawsze wymienianych w przewodnikach.

Miasto, choć usytuowane centralnie, posiada swoją odrębność. Jest kwintesencją wszystkiego, co włoskie. Łączy pierwiastki południowe – liczne kawiarenki, gorący klimat i otwartość mieszkańców, z północnymi, których oznaką są hałaśliwe ulice i ekskluzywne butiki. Już w czasach antycznych Rzym był pełen przeciwieństw. Geniusz mieszał się w nim z szaleństwem hulaszczego i lubującego się w przepychu społeczeństwa. Gdy legiony – jego zbrojne ramię – ujarzmiały Grecję, w amfiteatrach obywatele domagali się krwawych igrzysk organizowanych przez cesarzy, którym daniny płaciło nawet państwo faraonów. Dziś także jest miejscem wielu kontrastów, ścierania się wielu kultur i życia wielu narodowości.

Starożytna architektura miesza się w nim z nowoczesnością, a najmodniejsze samochody korkujące zabytkowe uliczki, stanowią zmorę jego mieszkańców. Każdy Rzymianin spędza w korkach 227 godzin rocznie, co daje wynik najwyższy w Europie, a średnia prędkość samochodu w godzinach szczytu nie przekracza 6 km na godzinę – to dokładnie tyle, ile osiąga piechur. Większość ludzi wybiera więc spacer. My także, wzorem plebejuszy, wybraliśmy pieszą wędrówkę, nieco uwspółcześnioną przejażdżką najnowszym rzymskim rydwanem – metrem, którego sprawnie kursujące dwie linie pozwalają dojechać w każde interesujące miejsce.

Linia A doprowadziła nas do Watykanu – państwa w mieście. Jego obywatelami są głównie dostojnicy kościelni, księża, zakonnicy i Gwardia Szwajcarska pełniąca funkcję straży przybocznej papieża. Łącznie zamieszkuje go 826 osób, choć codziennie do pracy przybywa tu 3000 ludzi – pracowników poczty, służb medycznych i kolejowych oraz dziennikarzy. Jako niezależna jednostka państwowa (najmniejsza na świecie) ma prawo do bicia własnych monet, posiada swoją gazetę, telewizję, rozgłośnię radiową i, podobnie jak Rzym, mnóstwo zabytków.

Najsłynniejsze z nich to zespół pałacowo-kościelny z Kaplicą Sykstyńską i Bazyliką św. Piotra oraz okalający ją plac, gdzie co niedziela odbywają się spotkania papieża z wiernymi. Z kopuły Bazyliki, na którą poza schodami wiedzie gigantyczna kolejka, widać ogrody watykańskie i cudowną rzymską panoramę, która rekompensuje długi czas oczekiwania. Podobne widoki, o ile nie piękniejsze, rysują się także z Ołtarza Ojczyzny znajdującego się na Placu Weneckim. Choć wielu mieszkańców zwyczajnie go nie lubi i złośliwie nazywa „tortem weselnym” lub „maszyną do pisania”, dla turystów wyruszających na podbój Rzymu jest on punktem obowiązkowym. Dzięki „A” dojechaliśmy także na Piazza di Porta San Giovanni. Tu naszym oczom ukazała się Bazylika św. Jana na Lateranie, najstarsza ze wszystkich w Rzymie oraz Święte Schody, które jak głosi legenda, pochodzą z pałacu Poncjusza Piłata.

 

Koloseum – ślad po niegdysiejszej świetności

fot. etraveler.pl

Linia B doprowadziła nas do Amfiteatru Flawiuszów znanego światu jako Koloseum, w którym niegdyś odbywały się walki gladiatorów i polowania na dzikie zwierzęta, mające umilać życie rządnym „igrzysk i chleba” mieszkańcom miasta. Z zapisów kronikarzy wynika, że mordowano tu także pierwszych chrześcijan, co upamiętnia krzyż wewnątrz budowli. Stąd niedaleko było już do Forum Romanum – najstarszego placu otoczonego sześcioma z siedmiu rzymskich wzgórz: Kapitolem, Palatynem, Celiusem, Eskwilinem, Wiminałem i Kwirynałem.

Kolejne kroki skierowaliśmy na Forum Trajana, będące najlepiej zachowanym rynkiem antycznym, a dzięki Via Condotti, handlowej uliczce, wzdłuż której ciągną się markowe sklepy z włoską Alta Moda, dotarliśmy do Placu Hiszpańskiego u podnóża Hiszpańskich Schodów (są wykonane w stylu rokoko właściwym czasom Ludwika XV, dlatego powinny raczej nosić miano francuskich). Popołudnie spędziliśmy leniwie na barokowym Placu Navona. Miejsce okazało się tak malownicze, że zmęczeni panującym upałem zasiedliśmy w kawiarnianych fotelach i, zajadając się pizzą do wieczora, obserwowaliśmy intensywnie toczące się włoskie życie. Wtedy też postanowiliśmy pojechać nad morze.

Zaledwie 30 minut drogi od centrum stolicy (pod warunkiem, że nie ma korków) znajduje się miejsce, gdzie niegdyś galery wojskowe i statki handlowe starożytnego świata zarzucały swoje kotwice. Dzięki pociągowi Roma-Lido di Ostia już kolejnego dnia dotarliśmy nad brzeg Morza Tyrreńskiego, miejsca, do którego uchodzi Tyber. Plaże nie są tu specjalnie imponujące, a wody nie należą do najczystszych, ale w końcu, kto przyjeżdża do Wiecznego Miasta, żeby się kąpać? Oprócz Ostii okolice Rzymu kryją w sobie inne skarby (odkryliśmy je wkrótce) w postaci jeziora i zamku Bracciano, letniej rezydencji papieża Castel Gandolfo, Monte Cassino – ziemi, która jak zwykło się mawiać „do Polski należy choć Polska jest daleko stąd”, grobowców etruskich w Tarquini i Cerveteri, słynącej ze starożytnych fontann i ogrodów Tivoli oraz modnych wśród rzymian Wysp Poncjańskich.

Choć od czasów antycznych w Rzymie wiele się zmieniło, jedno pozostaje niezmienne – handel uliczny kwitł tu od zawsze i nadal ma się całkiem dobrze. Nie ma rzeczy, której nie dałoby się kupić na tutejszych bazarach – rzeźby, obrazy, bibeloty, ubrania mniej i bardziej markowe, meble, zdjęcia, wyroby rzemieślnicze, zwierzęta i wiele innych. Antyki, sztuka i kicz. Kradzione i nabyte w uczciwy sposób. Począwszy od Porta Portese, największego pchlego targu w mieście, poprzez San Giovanni i Borghetto Flaminio, które odwiedzają sławni i bogaci, aż po słynący z najświeższych owoców Campo dei Fiori, targowiska stały się częścią rzymskiej kultury i tradycji, tworzą charakter miasta, podobnie jak Trastevere (Zatybrze), na które natknęliśmy się, kupując pamiątki na wspomnianym Porta Portese. Jest to najstarsza dzielnica Rzymu, szczególnie ulubiona przez osiedlających się w niej, coraz liczniej zresztą, artystów i konserwatorów dzieł sztuki (w miejscu takim jak Rzym pracy dla nich z pewnością nigdy nie zabraknie).

Veni, vidi, vici

Rzym przez stulecia to rozwijał się, to doświadczał najazdów. Także w tym miejscu powstawało wszystko, co wyznaczało przyszłym pokoleniom kierunki sztuki, nauki i polityki – cement, republika, a nawet hamburgery, które w czasach igrzysk uwielbiało pospólstwo. Zarówno rzymscy imperatorzy, jak i władcy średniowieczni traktowali je jako symbol siły i potęgi.

Przybyłam i zobaczyłam – na pewno nie wszystko. Nie sposób zwiedzić każdego z siedmiu rzymskich wzgórz wraz z ich zabytkami, nie w ciągu tygodnia, a nawet nie w ciągu roku. Nie ma też możliwości, żeby wszystkie je opisać, bo z opowieści mogłaby powstać wielotomowa epopeja bez wyraźnego końca. (Prze)zwyciężyłam panujące tu upały i zakwasy spowodowane ciągłym spacerowaniem. Z radością mogę krzyknąć „Rzym zdobyty!”.

Analogią słowa Roma – Rzym jest Amor – miłość. Kto raz przekroczy jego bramy, już zawsze będzie chciał wracać. Nie z powodu smaku tutejszego cappuccino, monet wrzuconych do fontanny di Trevi (te i tak są systematyczne wyławiane przez służby miejskie i przeznaczane na utrzymanie zabytków) ani kłódek zawieszanych na kratach, broniących pobliskich kościołów świętych, ale z powodu tęsknoty. W tym sensie Rzym rzeczywiście jest wiecznym miastem, takim, o którym wiecznie się myśli i wiecznie nie da zapomnieć, wiecznie wspomina i wiecznie opowiada, wiecznie ogląda zdjęcia przywiezione z podróży i wiecznie chce się tam wracać.