Spływy kajakowe na Ukrainie

Park Narodowy Prypeć-Stochód zajmuje powierzchnię ponad 44 tys. ha. Kajakarze z reguły wybierają na spływy właśnie dwie największe rzeki regionu –Prypeć i Stochód. Mimo że popularność kajakarstwa na terenach Polesia rośnie z roku na rok, to jednak cały czas są to obszary dziewicze, a szlaki spokojne i niezatłoczone. Można zarówno skorzystać z oferty organizowanych spływów, jak i samemu zaplanować wyprawę. Na przyrzecznych terenach nie ma rozwiniętej bazy turystycznej, ale na noclegi doskonale nadają się piaszczyste, suche i zalesione pagórki będące efektem działania lodowców. W żywność i wodę można bez problemu zaopatrzyć się we wsiach leżących bezpośrednio nad rzekami bądź w niewielkiej odległości od nich. Podczas spływu niezbędna będzie szczegółowa mapa regionu.

Prypeć

Źródła Prypeci znajdują się tuż przy granicy polsko-ukraińskiej, jednak górny odcinek rzeki został zmeliorowany, dlatego też kajakową przygodę najlepiej rozpocząć w okolicach miejscowości Ratno (ukr. Ratne), skąd Prypeć płynie swoim naturalnym biegiem. Na pokonanie trasy o długości 110 km dobrze zarezerwować około tygodnia. Z Ratno udajemy się w kierunku północno-zachodnim, przepływamy przez wsie, mijamy Lubiaż (ukr. Lyub’yazh), wieś oraz duże jezioro o tej samej nazwie, aby dotrzeć do Swałowicz (ukr. Svalovychi) – ostatniego, a zarazem najciekawszego miasta na szlaku.

Trasa, mimo że nie zobaczymy na niej klasycznych zabytków, z pewnością nie należy do monotonnych. Wchodząc do wsi, szybko nawiążemy kontakt z mieszkańcami. Większość trudni się rolnictwem, wypasem bydła i połowem ryb. Grzechem byłoby nie skosztować lokalnego i świeżego jedzenia – mleka, chleba, słoniny, serów czy soku z brzozy. W wielu miejscach, często z drewnianych łodzi tzw. pychówek, można kupić świeże ryby. W sezonie lasy obfitują w grzyby i jagody, a powietrze wypełnia zapach dziko rosnącej mięty. Jeśli szczęście dopisze, może trafi się akurat na lokalny targ.

Zachwyca architektura – drewniane domy, nierzadko kryte strzechą, malowane na niebiesko okna, wiklinowe płoty, studnie z żurawiami i tradycyjnie wyposażone wnętrza z piecami, kolorowymi materiałami i świętymi obrazami. Wiejską drogą czasem przejedzie wóz z zaprzęgniętymi końmi, a w kątach gospodarstw kryją się tradycyjne narzędzia do uprawy roli. W niektórych miejscach cały czas stoją nieśmiertelne pomniki Lenina.

Swałowicze to wieś zamieszkana przez kilkadziesiąt osób, w większości starszych. Przez lata niewiele się tu zmieniło, a współcześnie osada przypomina skansen – drewniane chaty kryte strzechą, wiklinowe płoty, bocianie gniazda, sieci rybackie suszące się w ogrodach, drewniane barcie na drzewach, studnie z żurawiami i stogi siana ułożone na konstrukcjach chroniących przed wodami wylewających rzek. Przy każdym gospodarstwie obowiązkowo pomost i łódka – od dawna w ten sposób najłatwiej dostać się do innych wsi.

Stochód

Nazwa rzeki oznaczająca „rzekę o stu przejściach” doskonale oddaje charakter Stochodu tworzącego labirynt krętych odnóg, starorzeczy i koryt, które wcinają się w lasy, aby rozlać się po ich powierzchni, pozostawiając zagubionych kajakarzy. Najwyższy poziom wód notuje się wczesną wiosną, tworzą się rozlewiska, a główne koryto rzeki praktycznie przestaje istnieć. Latem poziom wody jest niższy, jednak lasy łęgowe i bujna roślinność sprawiają, że rzeka tworzy mnóstwo odnóg, w których łatwo zabłądzić. Często nie pomoże nawet szczegółowa mapa czy GPS (ten najpewniej pokaże, że już od dawna wiosłujemy po suchym lądzie), a wpłynięcie w najszerszą odnogę wcale nie gwarantuje, że wybrało się tę właściwą. Wniosek: albo zdajemy się na przewodnika, albo dokładnie szukamy głównego nurtu.

Najczęściej wybierany punkt startowy to Hulewicze (ukr. Hulivka), skąd szlak wiedzie na północny-zachód, mija miasteczko Lubieszów o;ukr. Lyubeshiv), po czym wpada do Prypeci i wraz z jej nurtem dociera do Swałowicz. Rzeka płynie doliną o szerokości od kilkuset metrów do dwóch kilometrów, a zabagniony teren jest trudnodostępny.

Podobnie jak na Prypeci, tak i na Stochodzie żyją liczne zwierzęta, w tym bobry, żółwie błotne, łosie, wydry, wilki. Na przybrzeżnych pastwiskach pasą się stada koni i krów, obok których chodzą gęsi i kaczki. Rankiem, gdy dolinę spowija mgła, słychać śpiewy ptaków. Z dniem widoczność staje się lepsza, warto wtedy mieć lornetkę, aby z bliska oglądać, m.in. czaple, bociany, mewy, perkozy, puchacze, żurawie, a wiosną i jesienią także przeloty ptaków.

Podczas podróży przepływamy w pobliżu tradycyjnych wiosek, a malowniczy Lubieszów to największe miasteczko na szlaku. Dawniej funkcjonowało tu kolegium pijarów, do którego uczęszczał Tadeusz Kościuszko. Mieściła się tu także rezydencja Dolskich, Wiśniowieckiech, a następnie Czarnieckiech. Do czasów obecnych z całego kompleksu zachował się jedynie park pałacowy i brama wjazdowa. W miasteczku znajduje się również kapucyński kościół i klasztor – odnowiony kościół można zwiedzać, natomiast w klasztorze od czasów radzieckich rezyduje milicja. W Lubieszowie siedzibę ma dyrekcja Parku Narodowego Prypeć Stochód.

Z nurtem dawnej historii

Spływ Dniestrem oraz Strypą i Zbruczem, lewobrzeżnymi dopływami Dniestru, to podróż z biegiem dziejów. Razem z wartkim nurtem rzek toczyła się tu historia – rozgrywały się wojny z kozakami, przebiegała granica między I Rzeczpospolitą a Austrią, Rosją a Austrią czy w końcu między Związkiem Sowieckim i II Rzeczpospolitą. Współcześnie, tak jak niegdyś, rzeki płyną przez tereny wyżynno-górskie, chowają się w głębokich jarach i wąwozach, mijają groty i wodospady, przyglądając się pozostałościom po dawnych czasach – zamkom, twierdzom, miastom, murom obronnym, miejscom pamięci.

Dniestr, Strypa i Zbrucz mają charakter całkowicie odmienny niż Prypeć i Stochód. Rzeki nie tworzą labiryntów odnóg, płyną natomiast znacznie szybciej. Z uwagi na przeszkody na trasie np. zwalone drzewa, podczas spływu Strypą i Zbruczem najpewniej nie raz trzeba będzie przenosić kajak, co przy kamienistym dnie i stromych brzegach może być wymagające. Na szlakach nie ma problemów ze znalezieniem miejsca na biwak ani ze zrobieniem zakupów, ale dokładna mapa przyda się zawsze. Płynąc Dniestrem, warto zarezerwować nieco czasu na zwiedzenie miast.

Dniestr

Decydując się na spływ Dniestrem trzeba pamiętać, że to potężna rzeka ciągnąca się na długości 1352 km. Źródła Dniestru leżą w Karpatach Wschodnich i to w jego górnym biegu najczęściej organizowane są spływy kajakowe. Szczególnym uznaniem cieszy się odcinek prowadzący z Halicza (ukr. Halych) do Chocimia (ukr. Khotyn) o długości ok. 250 km. Rzeka płynie głębokim jarem, na trasie nie ma większych przeszkód, jednak we znaki mogą dawać się fale powstające przy większym wietrze. Podczas spływu nie brakuje miejsc biwakowych, sam brzeg bywa natomiast błotnisty i momentami zaśmiecony. Bliskość miasteczek i wsi sprawia, że łatwo zakupić żywność i wodę, a na szlaku nie brakuje zabytków. Dla osób spragnionych przyrody ciekawa może okazać się bujna nadbrzeżna roślinność oraz zamieszkujące ją ptactwo.

W okolicach Halicza szerokość rzeki dochodzi do 200 m, a wysokość brzegu momentami przekracza 100 m. Szlak przepływa w pobliżu malutkich wsi, wije się malowniczymi meandrami, mija wyspy i groty noszące ślady zamieszkiwania w przeszłości. W miejscowości Monaster zobaczyć można wodospad „Dziewicze Łzy”, we wsi Rakowiec zachowały się ruiny zamku z XVII w., z kolei ze wsi Uścieczko (ukr. Ustechko) warto wybrać się na pieszą wycieczkę do Czerwonogrodu, nieistniejącej już osady, gdzie na wyspie znajdują się ruiny kościoła Dominikanów oraz pałacu Lubomirskich. W pobliżu mieści się najwyższy na Podolu wodospad – woda spada z wysokości 16 m.

Po ok. 120 km spływu po prawej stronie rzeki rozpoczyna się Bukowina. Od okolic Zaleszczyk dolina Dniestru jest szersza i momentami dochodzi aż do 400 m. Malowniczo prezentują się wysokie, skaliste brzegi niekiedy pionowo wpadające w wodę. We wsiach widać wpływy rumuńskie, tatarskie, mołdawskie. Uroku dodaje drewniana zabudowa, liczne cerkwie, ruiny dawnych młynów. Wieś Okopy (ukr. Okopy), zwana dawniej Okopami św. Trójcy, znana jest z akcji „Nie-Boskiej Komedii” Zygmunta Krasińskiego, a także z ruin twierdzy z XVII w.

Już z daleka widoczne są wieże potężnej twierdzy w Chocimiu, mieście kończącym spływ. Stojący na skalistym brzegu zamek, budowany od XII w., góruje ponad rzeką. Całość okalają wysokie i grube mury. Bogatą historię ma także samo miasto, które na przestrzeni wieków było w posiadaniu księstw ruskich, Mołdawii, Turcji, Polski, Rosji, Rumunii, Ukrainy.

Strypa

Długość rzeki wynosi 147 km. W górnym odcinku Strypa płynie przez nizinne, częściowo podmokłe tereny, aby na wysokości Buczacza (ukr. Buchach), miejscowości dobrej na początek trasy, wejść w przepiękny jar. Spływ Strypą dostarcza mocnych wrażeń – brzeg porasta gęsty las, a z wody strzelają w górę skaliste zbocza miejscami dochodzące nawet do 200 m nad poziomem rzeki. Z boku gdzieniegdzie tryskają źródła, a ze skał spadają niewielkie wodospady. Odcinek rzeki od Buczacza do słynnego z widoków ujścia rzeki do Dniestru ma jedynie ok. 40 km, jest jednak wymagający. Szybki nurt, kamieniste dno, połamane drzewa mogą być uciążliwe dla kajakarzy nieposiadających doświadczenia. Spływ można kontynuować wodami Dniestru.

Przed wzięciem wioseł w dłonie warto przespacerować się po Buczaczu, mieście którego historia zaczyna się w XII w. Dziś można zobaczyć tu kościół, cerkiew, polski cmentarz oraz przepiękny ratusz z XVII w. autorstwa Bernarda Meretyna, lwowskiego architekta. W Buczaczu znajdują się także ruiny zamku. Jazłowiec (ukr. Yazlovets), jedna z najstarszych wsi polskich na Podolu, to kolejna miejscowość godna zobaczenia. Przyciąga bogata historia oraz zamek i ruiny kościoła Dominikanów.

Zbrucz

Zbrucz wypływa ze źródeł na Wołyniu, płynie jarem o wysokich, zalesionych brzegach odkrywających gdzieniegdzie skały, w których mieszczą się liczne jaskinie. Rzeka ciągnie się na długości 247 km, aby w imponującej scenerii spotkać się z Dniestrem. Zbrucz ma górski charakter, należy się spodziewać kamieni, zwalonych drzew i niskich mostków. Na rozpoczęcie spływu wybrać można Satanów (ukr. Sataniv) – miasteczko z ruinami zamku, starą, zaniedbaną synagogą (Satanów był niegdyś ważnym centrum judaizmu), jednym z największych i najlepiej zachowanych na Ukrainie kirkutów i Bramą Grodecką. Stąd szlak o długości ok. 100 km prowadzi do Dniestru i wypływa przy Okopach.

Między Sanatowem a Husiatynem wnosi się góra Bohit – dawne miejsce pogańskich kultów. To właśnie tu stał ponoć posąg Światowida (tzw. słup ze Zbrucza), głównego bóstwa Słowian połabskich. Posąg pochodzący z IX-X w. wyłowiono w 1848 r. z dna rzeki. Dziś słup znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie. Husiatyn (ukr. Husyatyn), kolejne miasteczko na szlaku, zlokalizowany jest na półwyspie. Do jego głównych atrakcji należy kościół, cerkiew i obronna synagoga, bowiem na tym obszarze kształtował się ruch chasydzki, a jeden z jego twórców, Israel Baal Szem Tow, Mistrz Świętego Imienia, urodził się w pobliskich Okopach. Nieco dalej Skała Podolska (ukr. Skala Podil’s’ka) z ruinami pałacu Tarłów, pozostałościami zamku i cerkwią.

Komu w drogę, temu poradnik!

• Dojazd

  Samochodem (za wyjątkiem Satanowa, miejscowości, w których najlepiej rozpocząć spływ, leżą w pobliżu dróg krajowych bądź dróg magistralnych), autokarem ze zorganizowaną wycieczką. Jeśli zaczynamy spływ w Satanowej, optymalnie będzie kierować się na przejście Hrebenne-Rawa Ruska (przejście kolejowe, osobowe i towarowe), skąd prowadzi droga magistralna M09 do Lwowa, następnie H02 do Tarnopola, stamtąd już niedaleko do Satanowej.

• Przekraczanie granicy

  Obywatele RP przekraczają granicę na podstawie ważnego paszportu.

  Przekraczając granicę samochodem, trzeba liczyć się z dodatkowymi formalnościami i opłatami. Na granicy podróżni otrzymują druk (tzw. „talończyk”), w którym należy podać markę samochodu, numer silnika, numer rejestracyjny, liczbę podróżujących osób i nazwisko właściciela auta (jeśli samochód jest pożyczony, niezbędne będzie posiadanie notarialnego upoważnienia w języku ukraińskim). Służba graniczna zatrzymuje część wypełnionego druku („przybycie”), natomiast drugą część („wyjazd”) należy zachować i oddać przy wyjeździe. Istnieje możliwość, że przy przekraczaniu granicy samochodem służba celna zażąda następujących opłat: opłata ekologiczna (10 UAH), ubezpieczenie medyczne (35 UAH), podatek za użytkowanie dróg (27 UAH), wystawienie deklaracji na samochód (15 UAH).

• Kajaki

  Ponieważ spływy zaczynają się w niewielkich miejscowościach, a kajakarstwo nie jest sportem popularnym na Ukrainie, wypożyczenie kajaków w okolicach opisanych szlaków może być trudne bądź w ogóle niemożliwe. Jeśli zatem nie posiadamy własnego kajaka, dobrym rozwiązaniem będzie skorzystanie z usług polskich firm, zajmujących się wypożyczaniem sprzętu i organizacją spływów na Ukrainie – zarówno indywidualnych, jak i grupowych. Średni koszt tygodniowego, organizowanego spływu plasuje się w granicach 450-800 zł od osoby. Cena wypożyczenia kajaka różni się w zależności od rodzaju sprzętu oraz długości spływu i zawiera się w granicach 25-45 zł za dobę.

• Waluta

  Hrywna (UAH)
  1 UAH = 100 kopiejek
  1 UAH = 34 grosze
  1 USD = 7.98 UAH