Słów kilka o Burkina Faso

Większą część kraju zajmują rozległe trawiaste obszary – sawanna. Im dalej na północ, tym mniej deszczu. Burkina Faso leży na obszarze zwanym Sahelem, położonym pomiędzy Saharą na północy, a wilgotnymi lasami tropikalnymi na południu. Tutejszy klimat charakteryzuje się dwiema porami roku: deszczową i suchą. Niestety, kraj czasem nawiedzają powodujące duże straty susze. Ostatnio występują one coraz częściej, w związku
z czym Sahel stopniowo pustynnieje. Oznacza to drastyczny brak wody
i żywności dla miejscowej ludności. Należy też dodać, że Burkina Faso leży pomiędzy równikiem a zwrotnikiem raka. A więc na terenie tego kraju słońce jest w zenicie dwukrotnie w ciągu roku. Temperatura może wtedy przekraczać 40 °C.

Jeśli chodzi o przyrodę ożywioną, to dominują, jak to na sawannie, rozmaite gatunki traw. Najczęściej spotykanymi drzewami są natomiast akacje i baobaby. Im dalej na południe, tym więcej drzew i ogólnie gęstsza roślinność. Spośród zwierząt w Burkinie Faso można spotkać lwy, różne gatunki małp, słonie afrykańskie, antylopy, hipopotamy, guźce, i krokodyle. Kiedyś występował tu też likaon (afrykański dziki pies), ale dawno już go nie widziano. W celu ochrony dzikiej przyrody na terenie kraju założono kilka parków narodowych. Jak podaje gazeta New York Times, spośród wszystkich państw afrykańskich na terytorium Burkiny Faso w 2001 roku żyła największa liczba słoni.

Kto tam mieszka?

W przypadku większości krajów europejskich odpowiedź na tak postawione pytanie jest prosta: w Polsce mieszkają Polacy, w Niemczech Niemcy, we Włoszech Włosi itp. Są, rzecz jasna, mniejszości narodowe, ale – jak sama nazwa wskazuje – stanowią one niewielką część ludności danego kraju. W Afryce sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Granice państw afrykańskich zostały nakreślone przez europejskich kolonizatorów i nie pokrywają się z granicami terenów zajmowanych przez poszczególne narody i plemiona. W związku z tym w jednym kraju mieszkają przedstawiciele różnych grup etnicznych, z których każda ma swój własny język i odrębną kulturę. Żeby żadna z tych grup nie czuła się uprzywilejowana, w krajach afrykańskich językami urzędowymi są języki panujących tam kiedyś kolonizatorów – najczęściej francuski i angielski.

Burkina Faso ma, jak na Afrykę, sporo szczęścia. Na jej terytorium powstały bowiem, jeszcze przed europejskimi podbojami, trzy zorganizowane państwa – królestwa Mossi. Były one niezależne od siebie, jednak łączyła je wspólna kultura. Cywilizacja Mossi należała do najlepiej rozwiniętych w Afryce, czego wyrazem jest chociażby bardzo charakterystyczny styl architektoniczny. A więc Burkina Faso ma pewną formę tradycji państwowej, do której mogą się odwoływać – i rzeczywiście, odwołują – tamtejsze współczesne rządy.

Lud Mossi wciąż jest najliczniejszą grupą etniczną Burkiny Faso – stanowi ponad 40% ogółu ludności. Inne narodowości to Gurunsi, Senufo, Lobi, Bobo, Fulani i Mandé. Mieszkają tu też Europejczycy, głównie Francuzi – potomkowie kolonizatorów.

Charakterystyczna dla większości krajów afrykańskich jest różnorodność religii wyznawanych przez ich mieszkańców. Obecnie większość Afrykańczyków określa siebie jako muzułmanów lub chrześcijan, jednak dawne plemienne wierzenia wciąż są popularne, szczególnie na wsi, gdzie czarownicy i kapłani miejscowych bóstw nadal wzbudzają u ludzi strach. W przypadku Burkiny Faso dominującą religią jest islam wyznawany przez ponad 60% mieszkańców. Około jednej czwartej ludności to chrześcijanie, zwłaszcza katolicy, natomiast reszta to wyznawcy tradycyjnych kultów lokalnych. Jednak, jak już wspomniano powyżej, owe lokalne kulty mają także znaczący wpływ na osoby deklarujące się jako muzułmanie i chrześcijanie.

Stolicą Burkiny Faso jest miasto Wagadugu (po francusku zapisuję się te nawę Ouagadougou czytaj Łagadugu, w skrócie Ouaga, czytaj Łaga) położone w centralnej części kraju. W 2006 roku mieszkało w nim prawie 1,5 miliona mieszkańców. Drugim co do wielkości miastem jest Bobo-Dioulasso położone na zachodzie i zamieszkane w 2006 r. przez ponad 400 tysięcy osób.

Polska dzieli się na 16 województw, USA na 50 stanów… A Burkina Faso? Na 13 regionów.

Co tam jedzą?

W Burkinie Faso jada się na ogół proste potrawy, oparte o sorgo, proso, ryż, kukurydzę, orzeszki ziemne, fasolę i pochrzyn (bulwy podobne do ziemniaka) – podstawowe rośliny uprawiane w tym kraju. Spośród mięs najpopularniejsza jest kozina. Jednak w Burkinie Faso jada się mało mięsa – na wsi jest ono drogie i trudno dostępne. Podstawowym źródłem białka są jajka i ryby z miejscowych rzek.

Niektóre typowe dla Burkiny Faso potrawy to tô, nazywana też saghbo – gorzka w smaku papka ze zmielonego i ugotowanego prosa, sorga i kukurydzy, fufu – pasta z ugotowanych i rozgniecionych warzyw, riz gras – ryż gotowany z cebulą i pomidorami, zupa z orzeszków ziemnych. Jako deser podaje się kuleczki ze sfermentowanych nasion drzewa Néré.

Jak tam się bawią?

Każdy lubi się bawić, a mieszkańcy Czarnej Afryki słyną ze swojej ekspresji w wyrażaniu radości. Okazją do takich manifestacji są święta. Część z nich jest nam dobrze znana z Polski: Nowy Rok, Dzień Kobiet, Święto Pracy. Spośród świąt religijnych oprócz katolickich (Boże Narodzenie, Wielkanoc, Wniebowzięcie, Wniebowstąpienie, Wszystkich Świętych) obchodzone są także muzułmańskie: Eid ul-Fitr na zakończenie Ramadanu (miesiąca postu) i Eid ul-Adha – święto ofiary, kiedy każda bogatsza rodzina zabija barana i dzieli się mięsem z ubogimi. Najważniejszymi świętami narodowymi są 5 sierpnia – Dzień Niepodległości (na pamiątkę uzyskania niezależności państwowej przez Górną Woltę w 1960 roku) i 11 grudnia – Dzień Republiki (upamiętniający powstanie wciąż zależnej od Francji, ale autonomicznej Republiki Górnej Wolty w 1958 roku).

Co dwa lata w mieście Bobo-Dioulasso odbywa się Narodowy Tydzień Kultury. Jest to okazja, by zapoznać się z tradycyjną muzyką Burkina Faso. Najważniejszymi z używanych instrumentów są balafon (drewniany ksylofon), bębny bendré oraz instrument strunowy kora. Djele to pieśniarze, którzy podczas różnych uroczystości śpiewają pieśni upamiętniające imiona i dokonania dawnych wodzów. Do tradycyjnej muzyki wykonywane są często widowiskowe tańce w maskach. Każda z grup etnicznych ma własny styl takich masek, które symbolizują twarze duchów. Według miejscowych wierzeń duchy te zamieszkują ciała zwierząt, dlatego maski przedstawiają najczęściej głowy różnych zwierząt. Zakłada się je po to, by ludzie mogli się łatwiej „dogadać” z tymi zwierzęcymi duchami.

Również co dwa lata, tym razem jednak w stolicy Wagadugu, odbywa się panafrykański festiwal filmowo-telewizyjny FESPASCO. Zaczyna się on dwa tygodnie po ostatniej sobocie lutego i cieszy dużą popularnością w Afryce. Jest to znakomita okazja, by zapoznać się z afrykańskim kinem.

Co tam warto zobaczyć?

• Cotygodniowy targ w Gorom-Gorom na północy kraju. Zjeżdżają się tam kupcy z całego regionu, należący do różnych narodowości i handlujący najrozmaitszymi towarami. Możliwe, że to najżywszy i najbarwniejszy targ w całej Afryce Zachodniej.

• Miasto Bobo-Dioulasso słynące z pięknego Wielkiego Meczetu zbudowanego w lokalnym stylu i wspomnianego już Narodowego Tygodnia Kultury. W związku z tym dwuletnim festiwalem Bobo-Dioulasso uchodzi za kulturalną stolicę Burkiny Faso i stanowi najlepsze miejsce, by zapoznać się z miejscowymi tradycjami.

• Wagadugu, stolica kraju, posiadająca swoisty koloryt nie dający się porównać z żadnym innym afrykańskim miastem. Wielu turystów mówi, że właśnie tu można najlepiej poczuć prawdziwą Afrykę. Jest tu też bezpieczniej niż w innych stolicach regionu – Burkina Faso to biedny, ale jednak stabilny kraj. Podobnie jak w Bobo-Dioulasso także i tu można spotkać budynki w tradycyjnym stylu Mossi. Nawiązuje do niego także współczesna architektura (np. budynki uniwersytetu). To zapewne ten charakterystyczny styl Mossi nadaje miastu niepowtarzalną atmosferę. Oprócz tego Wagadugu słynie z muzeów prezentujących kulturę Burkiny Faso i dobrych restauracji.

• Parki Narodowe – trudno sobie wyobrazić wycieczkę do Afryki bez safari.
A w Burkinie Faso, jak zresztą mogliście przeczytać powyżej, nie brakuje dużych zwierząt, które w Polsce możemy oglądać tylko w ZOO. Warte odwiedzenia parki narodowe to:

Park Narodowy Arli – na południowym wschodzie kraju; można tu spotkać słonie, hipopotamy, lwy, pawiany, guźce, antylopy końskie, bawolce, buszboki, dujkery i koby śniade (wszystkie te wymienione na końcu zwierzęta o dziwnych nazwach to antylopy).

Park Narodowy Kaboré – położony pomiędzy stolicą kraju Wagadugu a granicą z Ghaną. Prawdziwy raj dla podglądaczy ptaków – występuje ich tu aż 175 gatunków.

Park Narodowy Deux Balés – na środkowym wschodzie Burkiny Faso. Można go określić jako esencję afrykańskiej sawanny – jest tam dokładnie to, czego na sawannie należy się spodziewać – równinne, trawiaste tereny, z rzadka akacje i baobaby, lasy galeriowe wzdłuż rzek. Ze zwierząt występują tu hipopotamy, bawoły, słonie, krokodyle i antylopy.

Park Narodowy W – na południowym wschodzie kraju, częściowo na terenie Nigru i Beninu, nazwany tak od kształtu rzeki Niger w tym miejscu. Występuje tu wyjątkowe bogactwo świata zwierzęcego – zarówno pod względem liczby gatunków, jak i osobników. Jest to więc jedno z najlepszych miejsc na safari. W parku można zobaczyć m.in. mrówniki, pawiany, bawoły, caracale (rysie afrykańskie), gepardy, słonie, hipopotamy, leopardy, lwy, serwale (też dzikie koty) i guźce. Niestety, od dawna nie widywano tam już likaona ani żyrafy zachodnioafrykańskiej.

A kiedy najlepiej jechać?

No cóż, jeśli ktoś nie lubi lata (pocenia się, komarów itp.), niech w ogóle nie jedzie do Burkiny Faso. Innym polecam natomiast od połowy października do grudnia – jest tam wtedy umiarkowanie gorąco i nie pada bez przerwy.