Sześć kolorów RPA

Plaże, góry, zatoki, laguny i jeziora obszaru w południowo-wschodniej części kraju zwanego na potrzeby turystów Garden Route, którego łagodny klimat porównywany jest z Hawajami, przyciągają fanów spływów kajakowych i skoków na bungee. Żeby jeszcze bardziej zakosztować niebiańskich przestworzy, niektórzy turyści decydują się na lot balonem o wschodzie słońca, który skutecznie uszczupli portfel, ale wzbogaci w niesamowite widoki.

Vaal River to 1210-kilometrowa rzeka, która zaopatruje Johannesburg i Pretorię w wodę pitną. W szarych wodach tej rzeki uprawia się zapewniający adrenalinę rafting (spływ pontonem pośród pieniącej się wody, choć czasami bywa łagodniej), wakeboarding (idea zaczerpnięta z nart wodnych, gdzie motorówka ciągnie „wodnego snowboardzistę” ), dla spokojniejszych turystów polecam wędkowanie i rejsy statkami po rzece.

W uKhahlamba Drakensberg Park znajduje się najwyższy w kraju wodospad Tugela, jego wysokość to prawie kilometr! Sam widok wodospadu na zdjęciu zapiera dech, a co dopiero na żywo…

Jedyne miejsce na świecie, gdzie można pływać razem z pingwinami, to licznie zamieszkałe przez nie plaże Boulders Beach, nieopodal Simon's Town, na Półwyspie Przylądkowym.

Zielony

Większą część kraju stanowi płaskowyż i liczne łańcuchy górskie. Północ to domena pustyń, półpustyń i stepów. Na południu natomiast dominują wiecznie zielone tropikalne lasy, sawanny, a także twardolistna roślinność fynbos, do których zalicza się proteę królewską, umieszczoną także na godle republiki. Fynbos to roślinność charakterystyczna również dla krajów śródziemnomorskich (tam nazywa się ją makchia) i Ameryki Południowej (chaparral). Porasta ona tereny, na których panują suche, gorące lato i wilgotna, chłodna zima. Chlubę południowej Afryki stanowi też czerwony storczyk Red Disa. Także stąd pochodzą uwielbiane w naszych polskich domach pelargonie, gerbery, frezje, amarylisy.

Zwierzęta, które można spotkać w RPA to nie tylko lwy, leopardy, hipopotamy, żyrafy, słonie, hieny, gazele, krokodyle, flamingi, żółwie, gnu i nosorożce. Słodkie małe lemury, foki i pingwiny również tutaj mieszkają. A ponadto motyle i 850 rodzajów ptaków, z czego 50 endemicznych dla tego kraju.

iSimangaliso oznacza cud, i to słowo najlepiej oddaje urok tego ogromnego rezerwatu przyrody. Wpisany na listę UNESCO iSimangaliso Wetland Park rozciąga się na powierzchni ponad 330 hektarów, to trzy ogromne systemy jezior, największe w Afryce ujścia rzek wlewające się do Oceanu Indyjskiego, bagienne lasy, sawanny i jedne z najwyższych wydm na świecie, których istnienie datuje się na 25 000 lat! Park położony jest nad oceanem, w którym rosną rafy koralowe (wśród których można nurkować) i pływają wieloryby wraz z rekinami. Jest to także idealne miejsce dla miłośników wędkowania, które ma tu niezwykle długą tradycję.

uKhahlamba Drakensberg Park to tereny górzyste, podobno wyjątkowo pięknie wyglądają zimą, gdy śnieg pokrywa ich szczyty. Przez ten park, a także kilka innych, przebiegają słynne Góry Smocze, którym RPA zawdzięcza śródziemnomorski klimat (zatrzymują wilgotne powietrze). Ponieważ znajdują się tu liczne wytyczone szlaki, można przemierzać góry pieszo lub konno, wspinać się po nich i zjeżdżać z nich na specjalnej uprzęży. W tym malowniczym krajobrazie znajdują inspirację malarze, a w jaskiniach turyści podziwiają stare malowidła naścienne sprzed 4000 lat. Ten park również jest na liście UNESCO. Turyści w zależności od zawartości kieszeni nocują tutaj w chatkach albo luksusowych bungalowach.

Kruger National Park zajmuje ponad dwa miliony hektarów powierzchni. Jest najstarszym, największym i najbardziej wyjątkowym w całym kraju. Zajmują go ogromne obszary sawann. Znajduje się tu Blyde River Canyon – trzeci co do wielkości kanion na świecie, którego widok, w moim odczuciu, jest nieporównywalnie lepszy od Wielkiego Kanionu w Colorado. Ponadto unikatowe formacje skalne, przełęcze, malowidła naścienne. Prowadzą tutaj swoje prace archeologowie, którzy na przykład w Thulamela odkryli szczątki ludzkie sprzed półtora miliona lat! Zamieszkiwali te ziemie królowie, po których zostały XVI-wieczne groby.

Wioska Masorini z okrągłymi chatami z trzciny również robi wrażenie. Park ten to przede wszystkim liczna fauna i flora (ponad 500 gatunków ptaków, prawie 150 gatunków ssaków, ponad 100 gatunków gadów, 50 gatunków ryb, ponad 30 gatunków płazów, około 440 gatunków drzew), w tym unikatowe baobaby i drzewa koralowe (pamiętacie, jak dziewczynki robiły sobie korale z jarzębiny? Owoce tego drzewa mają podobne zastosowanie). Inne niesamowite drzewa to jacaranda – Prowansja ma lawendę, RPA – fioletowe jacaranda. Safari jeepem po parku jest koniecznym punktem wizyty. Będąc w tej okolicy, nie można też zapomnieć o tak zwanym Oknie Boga, 700-metrowym klifie, z którego rozpościera się widok na park Krugera.

Ziemie uprawne pokrywają ponad jedną dziesiątą kraju, większość farm należy do Afrykanerów. Pastwiska zaś zajmują niemal siedem dziesiątych powierzchni! Nie bez znaczenia jest również sadownictwo, to wszystko sprawia, że RPA jest niemal samowystarczalna w kwestii pożywienia.

Kuchnia w RPA to właściwie, za sprawą europejskich, i nie tylko, przybyszy jest „zjadliwa” dla każdego: pizza, kebab, owoce morza, curry. Ale to kuchnia południowoafrykańska najbardziej nas interesuje. Biltong, podobnie jak japońskie sushi, powstało wskutek konserwowania żywności w gorącym klimacie. Jest to przyprawione, suszone mięso. Podobno najlepsze jest ze strusia. W wioskach można zjeść pieczone mięso antylop, gnu, krokodyla, a nawet zebry i żyrafy. Malajom zawdzięczamy biryani – ryż zapiekany z kolendrą, soczewicą, jagnięciną albo kurczakiem. Waterblommetjie bredie to rodzaju gulaszu z baraniny, ziemniaków, z dodatkiem lilii wodnej, od której pochodzi nazwa potrawy, i kilku przypraw. Popularnym, dostępnym w każdym barze, jest drink o nazwie Moyo Muddle, który składa się z wódki, miodu i wisienek maraschino.

Żółty

Republika Południowej Afryki uchodzi za najbogatszą wśród afrykańskich państw. Jest jednym z najbardziej zasobnych w surowce mineralne krajów świata: oprócz wspomnianych diamentów znajdują się tu także złoża rud miedzi, niklu, fosforytu, cyny, uranu, chromu, wanadu, manganu, tytanu, gazu ziemnego, węgla kamiennego. RPA jest też jednym z najważniejszych na świecie eksporterów złota i ropy naftowej. Nieopodal Sun City – odpowiednika amerykańskiego Las Vegas, znajdują się największe na świecie kopalnie platyny.

We wspomnianej wcześniej wiosce Thulamela znajdowały się liczne kopalnie złota, złoto było walutą, a mieszkańcy miejscowości byli złotnikami. W prowincji Gauteng, której nazwa w języku sotho oznacza „miejsce złota” znajdują się pozostałości po Gold Reef City, które dało początek Johannesburgowi, Gold Reef City to nieczynna już kopalnia złota, którego złoża były swego czasu największe na świecie, miejsce to stanowi obecnie ważny punkt wycieczek. Park rozrywki o tej samej nazwie znajduje się nieopodal. Utrzymany jest w stylistyce XIX wieku, kiedy to panowała gorączka złota.

Mnie więcej zachęcać nie trzeba – jest tam najwyższy i najszybszy roller coaster w całej Afryce. W sąsiedniej prowincji, w wiosce Pilgrim's Rest, która jest skansenem, swoistym pomnikiem znajdującym się na liście UNESCO, można przechadzać się uliczkami, cofając się do pionierskich czasów. Obecnie w domkach górników znajdują się sklepiki z pamiątkami.

Czerwony

W RPA, zaraz po Indiach, jest najwięcej oficjalnych języków na świecie. Świadczy to o niczym innym jak o mnogości ludów zamieszkujących obszar tego kraju. Nieraz słyszało się, że więcej ludzi zginęło w wojnach plemiennych (w ogóle) niż podczas II wojny światowej. Wśród tych licznych plemion na szczególną uwagę zasługują Zulusi, którzy są najliczniejszą grupą negroidalną południowej części Afryki. To oni podbijając inne grupy, jednocząc je i asymilując pod dowództwem Czaki, stworzyli potęgę militarną. Osadnicy europejscy łapczywie zagarniali tereny Zulusów, wskutek czego wybuchły dwie wojny pod koniec XIX i na przełomie XIX i XX wieku. Zulusi opierali się najeźdźcom, pod Isandlwaną stoczyli nawet zwycięską bitwę.

Niestety nie udało się, Brytyjczycy i Burowie, dotychczas walczący między sobą, podzielili swoje wpływy. A po II wojnie światowej nastały smutne i krwawe czasy, o których we wstępie zobowiązałam się nie pisać, gdyż jest to temat na kolejny obszerny artykuł. Jeszcze w latach 1990-1992 dwie partie zrzeszające czarnoskórych autochtonów ścierały się ze sobą, doprowadzając do śmierci prawie 8000 ofiar!

Czarny

Tak jak już wcześniej pisałam, RPA zamieszkują liczne grupy etniczne. Można to przedstawić za pomocą piramidy: mamy ludy Bantu, do których należy grupa Nguni, do niej z kolei zaliczają się Zulu, Xhosa, Ndebel i Suazi. Poza tym do Bantu zalicza się też grupy Tswana, Tsonga, ponadto jest jeszcze grupa Venda, która przybyła z centralnej Afryki. Prawie 80% ludności kraju to Afrykańczycy. Najwięcej się jednak mówi o Zulusach, podobno słowo zulu oznacza raj. Autochtoni wywalczyli sobie enklawy, własne autonomiczne państwa w obrębie RPA – Suazi i Lesotho.

W prowincji Gauteng leży 1,7-milionowe Soweto zamieszkałe przez ludność czarnoskórą. Powstało ono z robotniczych osiedli, obecnie szaleje w nim fala przemocy. Turyści obowiązkowo odwiedzają to miejsce, w towarzystwie przewodnika wybierają się do klubów jazzowych, szkół, barów, szpitali. To symbol walki z apartheidem.

Również od strony Oceanu Indyjskiego, w prowincji KwaZulu-Natal, znajduje się wioska Shakaland. Położona jest na wzgórzu z widokiem na las i jezioro, została zrekonstruowana na potrzeby filmu „Shaka Zulu”. Charakterystyczne okrągłe chaty, rękodzieło, sztuki walki, tańce, ubiór, rytuały, codzienne życie są opisywane i pokazywane wszystkim chętnym turystom. Na koniec wizyty można się napić produkowanego przez Zulusów piwa i zjeść z nimi posiłek.

Biały

Pierwsza biała stopa, która dotknęła obszarów obecnej RPA musiała należeć do kogoś z załogi Portugalczyka Diaza, a być może do niego samego. Zdarzyło się to w 1488 roku. Potem była jeszcze wyprawa Vasco da Gamy, a od 1650 roku, gdy założono przez Holendrów przystań w Zatoce Stołowej (obecny Kapsztad) dla okrętów przybywających z Azji, na dobre zaczęli tu przybywać Europejczycy. Z XIX wiekiem tereny te przeszły w ręce Brytyjczyków. Burowie i Brytyjczycy toczyli między sobą wojny, o których wcześniej pisałam.

W drugiej połowie XIX wieku odkryto, że RPA to żyła złota i innych surowców, wybuchła więc gorączka, równolegle do tych w Stanach Zjednoczonych i Australii. Czasy pionierów przeminęły, wiele kopalni zostało zamkniętych, ale biali nadal czuli się panami na nie swojej ziemi. Dopiero w 1990 roku prezydent F. de Klerk ogłosił, że postanawia skończyć z dominacją białych, skończyć z apartheidem.

Noblista John Maxwell Coetzee (pochodzący z tego kraju) w swoich książkach porusza tematy stosunków między czarnymi a białymi, „użyczając swego głosu pogardzanym i tym, których go pozbawiono” – jak motywował przyznanie nagrody Komitet Noblowski. Biali stanowią 10% ludności tego kraju, mieszkają głównie w rejonach nadbrzeżnych. Od czasu do czasu pojawiają się głosy, że biali są dyskryminowani przez autochtonów, ale podobno nie ma mowy o zbiorowym odwecie za apartheid.

Jedno jest pewne, jest to zarówno kraj bogaty (porządne drogi, lotniska, uniwersytety), jak i bardzo biedny; bezrobocie jest niezwykle wysokie, być może sięga ponad 30%, a bezsprzeczna większość majątków nadal należy do białych. Czy zatem idea jedności we fladze nas oszukuje? A może po prostu jest obietnicą?