Meksyk – dwa światy, jedna kultura

Ale Meksyk!!!

Obowiązkowym punktem mojej wyprawy będzie stolica kraju, leżąca pomiędzy ośnieżonymi wulkanami Popocatépetl i Iztaccíhuatl (czule nazywanymi Popo i Itza). Mexico City to pradawny ośrodek kultury Azteków, miasto pałaców i mityczna kraina najczystszego powietrza. Obecnie trzecia, po Tokio i Seulu, największa aglomeracja na świecie. Miasto ogromne, brudne, zakurzone, okrutne, spowite kilkumetrową warstwą smogu, przez którą czasem zamyka się szkoły i wywozi dzieci na wieś. Na ulicach trzeba się przeciskać, bo dziennie przejeżdża po nich ponad 10 mln samochodów ale… Ma jednak w sobie to „coś”, co przyciąga i powoduje, że nie sposób je pominąć podczas wizyty w tym kraju. Codziennie przebywa w nim tyle ludzi, ile zamieszkuje całą Polskę – 30 mln mieszka tam na stałe, a pozostałe 10 mln dojeżdża do pracy. Meksykanie mawiają „lo que ocurre en Mexico, ocurre en el DF” – to co dzieje się w Meksyku, dzieje się w jego stolicy (Distrito Federal).

Miasto Meksyk jest nieprzewidywalne, a na każdym jego rogu czuć powiew historii, która zespoliła dwa światy, co zaowocowało wieloma kontrastami. Centrum, z wyjątkowymi zabytkami architektury hiszpańskiej, francuskiej i nowoczesnej jest połączeniem dzielnicy biznesowej, zatłoczonego bazaru i kolonialnych ruin, zaś granice Starego Miasta (Centro Histórico) pokrywają obszar pradawnej, azteckiej stolicy. Główny plac Zócalo, niegdyś ważny ośrodek prekolumbijskich ceremonii, z piramidami i pałacami jest dzisiaj nagim i pozbawionym drzew zakątkiem, jednak na stacji metra o tej samej nazwie można obejrzeć zdjęcia i makiety pokazujące, jak kiedyś wyglądało to miejsce.

Metro w meksykańskiej stolicy to właściwie drugi świat, w którym życie toczy się równie szybko i intensywnie co na powierzchni. Jest potężne – liczy 176 km i aż 11 linii. Codziennie korzysta z niego 5 mln ludzi. Choć na pierwszy rzut oka wydaje się trudną do okiełznania plątaniną, jest w nim znacznie czyściej i bezpieczniej niż na górze. Na każdej stacji można zrobić zakupy, a na niektórych odwiedzić dentystę lub fryzjera. Wszystkie stacje oprócz standardowego opisu zawierają piktogramy wyjaśniające za pomocą obrazków, jak się poruszać, by dotrzeć do celu, dlatego nawet nie znając języka lub będąc niepiśmiennym, nie jesteśmy w stanie się tam zgubić.

Matka Boska Rzezimieszków

Meksyk to miasto licznych budowli sakralnych, teatrów i muzeów, w tym jednego z najwspanialszych muzeów świata – Museo Nacional de Antropología, obowiązkowego punktu dla wszystkich, którzy tak jak ja zamierzają zwiedzać ruiny najważniejszych ośrodków cywilizacji prekolumbijskich. Jedną z głównych atrakcji muzeum jest Sala Mexica, poświęcona sztuce i dziejom Azteków, gdzie znajduje się Kamień Słońca znany światu jako aztecki kalendarz. Mój głód estetyczny wypełni wizyta w Museo Nacional de Arte Moderno. W nim osobiście zamierzam zobaczyć dzieła najbardziej znanych meksykańskich malarzy XX wieku: m.in. Fridy Khalo, Rufina Tamaya oraz tzw. Los Tres Grandes (trzech wielkich), czyli Orozca, Rivery i Siqueirosa, których murale zdobią miasto do dnia dzisiejszego.

W niemal każdym meksykańskim domu, sklepie, autobusie i w niemal każdej taksówce można spotkać wizerunek Madonny z Guadalupe. W północnej części stolicy znajduje się jej bazylika – największe sanktuarium maryjne na świecie, do którego co roku, 12 grudnia (rocznica objawień) miliony pątników udają się z pielgrzymką. Madonna z Guadalupe jest nie tylko patronką kraju. Symbolizuje również narodową jedność oraz różnorodność rasową i kulturową, a jej wizerunek, będący wynikiem mestizaje (przenikania kultury hiszpańskiej i indiańskiej) odzwierciedla wierzenia katolickie i prekolumbijskie. Powszechnie uważa się, że uchroniła ona stolicę przed wielką powodzią i epidemią. Swojego patrona mają także tutejsi złodzieje. Niemal w każdym kościele znajduje się ołtarz Ramona Nonato, któremu drobni przestępcy, oddając w ofierze kłódki proszą o powodzenie, a rodziny schwytanych przez policję o łagodne wyroki i spokojne więzienne życie.

Symbolem współczesnego Meksyku jest Plaza de las Tres Culturas (plac Trzech Kultur), z którego wyrastają ruiny Tlatelolco – największego targu w Dolinie Meksyku i ostatniej twierdzy Azteków walczących przeciwko konkwistadorom. Jedyną pozostałością po prekolumbijskich miastach na wodzie są natomiast ogrody Xochimilco, ulubione miejsce niedzielnych wycieczek mieszkańców, gdzie przy dźwiękach serenad wygrywanych przez mariachi, na ukwieconych trajineras (łodziach) można w spokoju sączyć margaritę.

Miasto Meksyk to w języku nahuatl Tenochtitlán, czyli „miejsce owocu kaktusa”. Z kaktusów, a właściwie z agawy błękitnej powstaje najsłynniejszy obok mezcalu i pulque trunek tego kraju – tequila. Postaram się jednak wypić ją w mieście Tequila, które słynie z produkcji tego alkoholu i jest tym, czym Szampania dla Francji.

Pierzasty Wąż

Meksykańska stolica jest doskonałą bazą wypadową. 35 km na północ od jej centrum leży Tepotzotlán – miasto będące perłą meksykańskiej sztuki kolonialnej, w którym znajduje się kościół i klasztor jezuitów. Stąd łatwo dostać się również do Tuli, starożytnej stolicy Tolteków oraz do Teotihuacán –„miejsca gdzie ludzie stają się bogami” – jednego z najlepiej zachowanych stanowisk archeologicznych w kraju, wzniesionego według legendy przez olbrzymów, którzy mieli tam żyć przed pojawieniem się ludzi. To prekolumbijskie miasto w okresie największej świetności miało 20 km kwadratowych powierzchni, czyli więcej niż współczesny mu starożytny Rzym. Najbardziej charakterystyczną budowlą Teotihuacán jest gigantyczna Piramida Słońca leżąca w otoczeniu Piramidy Księżyca, Pałacu Jaguarów oraz Świątyni Quetzalcoatla (Pierzastego Węża) – jednego z najważniejszych bogów Mezoameryki, uważanego za współtwórcę świata.

Kowboje z miejskiej dżungli i poszukiwacze kaktusów

Największym z najmniejszych meksykańskich miast (choć tak naprawdę drugim pod względem wielkości po stolicy) jest Gudalajara – stolica stanu Jalisco, ruchliwa metropolia o prowincjonalnej atmosferze, posiadająca podobno najlepszy klimat w tej części świata (średnia temperatura wynosi około 20 ˚C; utrzymuje się tutaj przez cały rok). Miasto leży w strategicznym miejscu, w jednym z przesmyków wiodących przez góry do Pacyfiku. Jego dumą jest uniwersytet, a symbolem strojnie ubrani mariachi – muzycy grający tradycyjne pieśni oraz charrería – sport uprawiany przez „miejskich kowbojów”, polegający na ujeżdżaniu dzikich koni, próbach powalenia byka i szarżowaniu lassem. Co ciekawe, swoje własne zawody – escaramuza charra –mają także kobiety.

Na północny wschód od Guadalajary leży San Luis Potosí, gdzie Huicholowie, jedni z miejscowych Indian, podtrzymując pradawne tradycje, wyruszają na pejotlowe łowy, by złożyć ofiary swoim bogom. Każdego roku pokonują ponad 1000 kilometrów. Zbierają pozbawione łodyg i cierni halucynogenne kaktusy, które w uprawianym przez nich rytuale odgrywają kluczową rolę. Sakralna podróż trwa od kilku dni do kilku tygodni, bo niełatwo odnaleźć roślinę, której kolor zlewa się z otoczeniem. Indianie jednak nigdy nie wątpią, nie poddają się i nie pytają, czy się uda. Wierzą, że bogowie będą im sprzyjać, a w podzięce za wysiłek i ofiarę obdarzą obfitymi zbiorami oraz pomyślnym życiem. Nie mam pejotlu – mam zwykłego kaktusa w doniczce – nie przekupię więc bogów. Jednak wzorem Huicholów będę myśleć pozytywnie. Moje meksykańskie łowy dojdą do skutku, będą udane, a zbiory w postaci pamiątek i wspomnień wyjątkowo bogate.

Filozof Manuel Zamacona, bohater powieści Carlosa Fuentesa, jednego z najsłynniejszych meksykańskich pisarzy twierdził, że „Meksyku się nie opisuje – w Meksyk się wierzy, z namiętnością, z pasją”. Zatem nie opisuję już więcej, zatapiam się w dalszej lekturze meksykańskiej prozy, przeglądam przewodniki, przemierzam palcem po mapie z Veracruz do Puebli, z miasta Meksyk do Monterrey. Wytyczam szlaki, odkrywam kolejne ciekawostki i krzyczę w duszy „Que Viva Mexico!”.