Trzy smaki Brazylii

Ma oczywiście swoje plusy. Niestety nie są nimi ani plaże, ani kolonialna architektura, której jest tu jak na lekarstwo. Zamiast tego strzeliste drapacze chmur, metro, zresztą bardzo nowoczesne i mnóstwo restauracji serwujących dania z całego świata. Podobno pizza zrobiona w Bixiga (Mała Italia) w São Paulo smakuje lepiej niż w Neapolu, a sushi z Liberdade (Mała Japonia) jest lepsze niż w Tokio.

Nie chcę próbować, bo nie lubię ani jednego, ani drugiego, ale skuszę się na filiżankę cafezinhos – „kawusi”. Tutejsi mieszkańcy mówią, że jest ona „gorąca jak piekło i słodka jak miłość”, zatem trudno się oprzeć takiej pokusie, zwłaszcza, że smakuje naprawdę wybornie. W końcu Santos, czyli kawa z regionu São Paulo, pozbawiona goryczy, uchodzi za jedną z najlepszych na świecie. Na pewno przywiozę ją do Polski… Na szczęście pachnące benzyną São Paulo to tylko delikatna przystawka w mojej brazylijskiej podróży. Najwyższa pora przejść do dania głównego ─ oddalonego o 400 km Río de Janeiro.

Miasto Boga

Przez pierwsze dziesięć minut zastanawiam się czy to co widzę jest snem czy może jawą. Klepię się po policzkach, podszczypuję, bo nie wierzę własnym oczom. Potem wpadam w dziką euforię, że tu jestem, że udało mi się spełnić kolejne marzenie, że wreszcie widzę to, co dotychczas podziwiałam na zdjęciach. Gdy emocje opadają dochodzę do wniosku, że właściwie każde słowo pasuje by opisać to miasto, z jednym małym wyjątkiem – nuda. Tej tu nie uświadczysz, bo ciągle coś się dzieje. Río jest gorące, roztańczone, rozśpiewane, tłoczne, dynamiczne, zaskakujące, beztroskie, trochę dumne i zakochane w sobie, ale z pewnością nie jest nudne.

Każdy kolejny dzień różni się od poprzedniego i przynosi nowe, nieoczekiwane wrażenia. Jeżeli raj istnieje, to z pewnością tutaj jest jego część. Widok pasm górskich z pojedynczymi szczytami o niepowtarzalnych kształtach, ciemnozielonych plam gęstych lasów, lazurowej tafli wody, zacisznych zatoczek i srebrzystych piasków, na których cariocas – mieszkańcy miasta pokazują swoje wdzięki, zapiera dech w piersiach i odbiera mowę. Tu jest po prostu pięknie, a tych widoków nie da się zapomnieć. [/align]

Favelas – slumsy na obrzeżach Rio de Janeiro. Fot. Magda Ramos

Jak każde wielkie miasto ma też swoją ciemną stronę. Są nią favelas, dzielnice nędzy, wzniesione z drewna, cegieł i kartonów na wzgórzach Río. Szacuje się, że obecnie jest ich około 650. W jednej z nich, Rocinhii pracuje Piotrek. Jako wolontariusz pomaga biednym dzieciom żyć z dala od świata gangów, których tutaj nie brakuje. To właśnie w favelach narodziła się samba, dlatego stąd pochodzą wszystkie jej główne szkoły. Slumsy bezpośrednio stykają się z dzielnicami uznawanymi za najbogatsze na świecie. Rocinha leży w sąsiedztwie pięciogwiazdkowych hoteli, eleganckich restauracji i luksusowych apartamentowców. Ich uliczki są wąskie i strome, dlatego najlepszy środek transportu w tej okolicy to motorynka.

Lepiej jednak nie odwiedzać ich samotnie, bo są siedliskiem handlarzy narkotyków, którzy pilnują „swojego terenu”. Co jakiś czas wybuchają tam petardy ─ to znak, że zbliża się policja, a na murach widnieją wszechobecne symbole A.D.A ─ Amigos dos Amigos – przyjaciele przyjaciół, stanowiące symbol największej obecnie grupy dilerskiej w mieście. W favelach jestem przez chwilę i na sam ich widok miękną mi kolana. Kilka razy widziałam film „Miasto Boga” i wierzę (może niesłusznie) w opowieści o dziesięcioletnich dzieciach biegających z bronią. Przytłaczają i oszałamiają jednocześnie. Jeszcze długo o nich myślę…

Mam hiszpańsko-portugalskie nazwisko i choć jeden z najsłynniejszych brazylijskich pisarzy tak jak ja nazywa się Ramos, po portugalsku umiem powiedzieć jedynie „não entendo” (nie rozumiem). Na szczęście jest jeszcze mowa ciała, którą Brazylijczycy opanowali do perfekcji, dlatego problemów komunikacyjnych właściwie nie ma, zwłaszcza, że w obleganych przez turystów punktach sprzedawcy zazwyczaj znają też podstawy angielskiego.

Wyruszam w miasto: chcę pozwiedzać. Niestety w Río niełatwo znaleźć ślady jego najstarszych dziejów. Cariocas są zafascynowani wszystkim co nowe i co jakiś czas ogarnia ich szał budowania. Miasto jest przestrzennie ograniczone i zazwyczaj trzeba coś zburzyć, żeby móc coś nowego postawić, dlatego większość oryginalnej architektury została zniszczona. Na szczęście pozostała starówka, kryjąca kilka architektonicznych skarbów.

Panorama Rio. Fot. Magda Ramos

Stąd za pośrednictwem „bodinho” – tramwaju z otwartymi po bokach wagonami, wyruszam do malowniczej dzielnicy Santa Teresa. Zajmuje ona zbocze grzbietu górskiego i spogląda z pobłażaniem na zatłoczone i hałaśliwe ulice śródmieścia. Jej budynki tworzą architektoniczny galimatias. Obok wspaniałych rezydencji z witrażami w oknach stoją zwyczajne, skromne, niczym nie wyróżniające się domki. Rozciąga się stąd cudowny widok na Zatokę Guanabara, której znakiem szczególnym jest Głowa Cukru. Dojeżdża na nią kolejka linowa, a widok jest nieprawdopodobny: 360-stopniowa panorama miasta; plaże: Leme, Copacabana, Ipanema, Leblon; dzielnice Botafogo i Flamengo, Maracaña – świątynia futbolu, w której Pelé w 1969 roku strzelił swojego tysięcznego gola oraz największy rywal Głowy Cukru – wzgórze Corcovado z postacią Chrystusa Zbawiciela. Granitowy posąg widać w dzień i w nocy z większości miejsc w Río. Corcovado („garbata góra”) otacza Park Narodowy Tijuca stanowiący tropikalny rezerwat z gęstymi lasami, szumiącymi wodami i doskonałymi punktami widokowymi.

Na spotkanie z Chrystusem wyruszam taksówką, ale są jeszcze inne możliwości: pieszo (podobno niebezpiecznie i daleko), wynajętym samochodem lub pociągiem (z dworca w dzielnicy Cosme Velho). Na szczycie pokonuję jeszcze 222 stopnie i oto jest: jeden z siedmiu cudów współczesnego świata – Cristo Redentor i znowu nie wiem, czy to jawa, czy sen...

 

Ipanema – rajska plaża w Rio

fot. Magda Ramos

Río to też plaże (łącznie 22), przy czym jedna piękniejsza od drugiej. Wszystkie podobne, a jednocześnie niepowtarzalne. Ipanema – bardzo czysta i ekskluzywna, wyznaczająca styl życia cariocas, leżąca w modnej dzielnicy o tej samej nazwie słynie z elegancji i drogich butików. Jest bardziej cicha niż tłoczna i głośna 4-kilometrowa Copacabana, od której oddziela ją Arpoado – wysunięta w ocean skała, na której każdego wieczoru oklaskami żegna się tutejsze zachody słońca.

Łączy je jedno: piękne widoki i piękni Brazylijczycy, u których kult ciała jest głęboko zakorzeniony. Wszyscy wyglądają urzekająco począwszy od młodych, wysportowanych nastolatków, którzy prężą swe ciała na plażowych boiskach i siłowniach, aż po smukłych, opalonych staruszków witających dzień pozycjami jogi. Río de Janeiro oznacza „rzekę styczniową”, ale mnie, choć przyjechałam tu w styczniu nigdy nie będzie kojarzyć się z zimą, bo od samego początku rozgrzewa do czerwoności i to nie tylko za sprawą upału...

Axé

Na deser zostawiam sobie słynący z kolonialnych kościołów, capoeiry i barwnych procesji religijnych Salvador (pierwsza stolica kraju) leżący w stanie Bahia. O Bahii mówi się „axé” ─ dusza Brazylii. Mieszka tu najwięcej potomków afrykańskich niewolników, którzy dzięki kultywowaniu swoich rodzimych tradycji stworzyli unikalną mieszankę kulturową. W każdym jego zakątku, zwłaszcza w weekendy słychać muzykę, zarówno popularną, jak i ludową wygrywaną przez uzdolnionych „baianos” (mieszkańcy) nawet na pudełkach od zapałek. Muzyka i religia są tu równie ważne jak jedzenie i spanie. Cały rok wypełniają święta religijne i towarzyszące im barwne procesje, których punkt kulminacyjny stanowi karnawał. Karnawału nie zobaczę, to pewne, ale biorę jednak udział w pokazie capoeiry i candomblé.

Pokaz capoeiry w Salvadorze. Fot. Magda Ramos

Capoeira to sztuka walki opracowana przez niewolników, najgroźniejszy z tańców i najsubtelniejsza z walk, polegająca na zadawaniu ciosów nogami w rytm berimbau, jednostrunowych instrumentów przypominających łuk. Muzyka capoeiry ściśle łączy się z candomblé, uduchowionymi, afrobrazylijskimi ceremoniami, którym nadaje rytm i umożliwia łączność z bogami. W centrum Salvadoru stoi pomnik Ludwika Zamenhofa, twórcy języka esperanto, a część starego miasta, całkowicie odrestaurowana (Pelourinho) została wpisana na listę UNESCO. Salvador, podobnie jak inne miasta brazylijskiego wybrzeża urzeka pięknymi plażami, ale w zanadrzu ma też do zaoferowania wizytę w Muzeum Afrobrazylijskim i wielu kolonialnych kościołach.

„Mistura fina” – mieszanka doskonała – tak mówią o sobie Brazylijczycy. Rzeczywiście coś w tym musi być. Brazylia jest jak puzzle: każdy element inny i niepowtarzalny, ale wszystkie tworzą idealną całość. Ani wszechobecne dzielnice nędzy, gdzie ludzie żyją na skraju ubóstwa, ani zatłoczone, rozpędzone megalopolie nie odbiorą jej uroku i pogody ducha. Ciesz się chwilą, życie jest za krótkie, żeby się martwić, nie planuj przyszłości, bo jeszcze tak wiele może się wydarzyć – to tylko część lekcji, jakiej udzielił mi ten kraj. Wystarczy raz spróbować tego, co próbują tutejsze gospodynie, by powiedzieć „delicioso” – pyszne, wystarczy raz przyjechać, by krzyknąć „maravilhosa” – cudownie. Jednak raz to za mało, tu po prostu trzeba wrócić i spróbować.

Rio de Janeiro. Fot. Magda Ramos

Nie zobaczyłam dzikiej i egzotycznej Amazonii, nie zobaczyłam Minas Gerais – perły architektury kolonialnej, ani Brasilii – nowoczesnej stolicy kraju, dzieła Oscara Niemeyera, miasta, które jako śmiała wizja twórczego architekta zostało doskonale zaplanowane i wzniesione na pustyni. Nie dotarłam do Río Grande do Sul, tak licznie zamieszkiwanego przez emigrantów z Polski. Nie żałuję, bo mam przynajmniej solidne powody i silną motywację, żeby kiedyś tu wrócić.