Ekwador: eksperyment w środku świata

Otavalo to jednak nie tylko nazwa najliczniejszej grupy indiańskiej zamieszkującej stolicę. To również największy w całej Ameryce Południowej targ, oddalony od Quito o dwie godziny drogi. Każdy, kto przybędzie do tego kraju powinien go odwiedzić, zwłaszcza, że nie ma drugiego tego typu miejsca tak bardzo rozsławionego we wszystkich przewodnikach turystycznych. Targ odbywa się w każdą sobotę i mówienie o tym, że można kupić na nim wszystko nie jest tylko czczą paplaniną. Kolorowe i ręcznie tkane ubrania, biżuteria, torby, hamaki, regionalne smakołyki ze smażonym szczurem i świnką morską włącznie, mazidła na wszelkie dolegliwości, łapacze snów, obrazy i reprodukcje rodzimych artystów to tylko niektóre z przedmiotów wystawianych na straganach. Prawdziwe targowisko zaczyna się o świcie, zanim do Otavalo dojadą gringos. Warto dotrzeć tu więc z samego rana, bo po południu tradycyjnie ubrani Latynosi handlujący prawdziwymi „perełkami” ustępują miejsca handlarzom oczekującym na poszukujących pamiątek zwiedzających.

Pnącze duchów

Oprócz Indian zamieszkujących miasta część rdzennych mieszkańców wciąż zasiedla tereny dżungli. Wprawdzie 10 lat temu większość z nich otworzyła się na cywilizację i regularnie przyjmuje turystów (za wizytę w wiosce trzeba niestety słono zapłacić), jednak wciąż mieszkają w wielopokoleniowych chatach bez ścian, których centrum stanowi stale tlące się ognisko, wyrabiają currarę – truciznę wykorzystywaną w czasie polowania oraz chichę – napój alkoholowy ze sfermentowanej juki ważony wyłącznie przez kobiety.

W ich społecznościach najważniejszą rolę wciąż odgrywają szamani traktowani jako wyrocznia, źródło wszelkiej mądrości i ostatnia deska ratunku w przypadkach beznadziejnych. W swych rytuałach używają oni ayahuasca – wywaru z pnączy lian. Medycyna naturalna wciąż króluje w zalesionych prowincjach kraju, a szarlatani z dżungli stosują specyfik, by wspomóc własne siły w trudnej sztuce uzdrawiania. Jest to jeden z najsilniejszych środków naturalnych zmieniających świadomość. Oczyszcza fizycznie i psychicznie i zdaniem cuaranderos (szamanów) dzięki omamom wzrokowym i słuchowym, które wywołuje umożliwia poznanie wszystkiego, co nieznane i dostrzeżenie tego, co niewidoczne. Ayahuasca rozbudza w człowieku uśpione moce i pozwala czynić rzeczy niezwykłe.

Pijąc pnącze duchów, oklepując swe ciała gałązkami i okadzając pomieszczenie, w którym odbywa się rytuał, szamani wprowadzają się w trans jasnowidzenia i kontaktują z duchami, a te podpowiadają jak rozwiązać problem i jak ma przebiegać kuracja. Są bardzo ostrożni, gdyż ayahuasca, działająca na duchy niczym magnez przyciąga nie tylko te, które mogą pomóc w leczeniu i wspomóc terapeutę, ale również brujos – sobowtóry zmarłych, które za sens swojego istnienia obrały szkodzenie innym. Ceremonie z użyciem ayahuasca odbywają się zazwyczaj z dala od gwaru indiańskich wiosek, w małych, szamańskich chatkach, gdzie ośmiogodzinny rytuał może odbywać się w ciszy i są praktykowane nie tylko w Ekwadorze, ale również na terenie Kolumbii i Peru.

Mały świat wielkich żółwi

Karol Darwin oprócz tego, że stworzył najlepiej udokumentowaną teorię ewolucji, cierpiał na chorobę morską, która podczas jego rozlicznych podróży w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania zasadnicze dotyczące gatunku ludzkiego zmuszała go do częstego schodzenia na ląd. W ten sposób trafił na Wyspy Galapagos. Zjawiska przyrodnicze, jakie tam zaobserwował wielokrotnie wykorzystywał do poparcia swojej teorii, a malownicze wyspy, które nadały sens jego teoriom nazwał „małym, odrębnym światem”. Archipelag tworzy 19 wysp i 107 wysepek. Najstarsze z nich mają ponad 4 miliony lat, zaś najmłodsze wciąż pozostają w procesie tworzenia. Wszystkie narodziły się z morza i nigdy nie miały połączenia z kontynentem. Tylko 5 z nich zasiedlają ludzie. Jednak to nie oni są najbardziej rozpoznawalnymi mieszkańcami archipelagu, a… żółwie słoniowe – największe i najdłużej żyjące na świecie.

Wyspy, które Hiszpanie wykorzystywali niegdyś jako bazę piratów w czasach Darwina stanowiły swoiste laboratorium. Dziś są administrowane przez zarząd Parku Narodowego Galapagos, który wydziela miejsca dostępne dla turystów i narzuca surowe zasady. Można zwiedzać tylko 3 proc. ich powierzchni, wyłącznie w towarzystwie profesjonalnego przewodnika. Taką konieczność wymusza fakt, iż zwierzęta z Galapagos żyjące od wieków z dala od naturalnych wrogów zatraciły instynkt ucieczki przed człowiekiem i są zbyt ufne wobec turystów.

Zdążyć przed wulkanem

Teoria ewolucji nie potrzebuje już dzisiaj dowodów na piśmie. Na całym świecie istnieje mnogość odmiennych od siebie środowisk, do których organizmy żywe przystosowywały się stopniowo. Każda roślina, każde zwierzę musi walczyć o pożywienie, a jednocześnie bronić się przed zjedzeniem przez innych. Podobne zjawiska zachodzą w każdej kulturze, także ekwadorskiej. Kraj zamieszkiwany niegdyś przez Indian Cara został wchłonięty przez potężne Imperium Inków. Ci, nie znający broni ani pojęć katolickiego modlitewnika zostali zdziesiątkowani przez Hiszpanów, którzy z czasem ulegli sile libertadores – bohaterów i wyzwolicieli Ameryki Łacińskiej, z Simonem Bolivarem na czele.

Dziś plemiona zamieszkujące dżunglę stopniowo ulegają wpływom miasta i wymogom współczesnej cywilizacji, a Indianie z miast wychodzą naprzeciw zagranicznym turystom, wystawiając na widok publiczny to, co niegdyś było wyłącznie plemiennym skarbem. Wulkany nadal grzmią groźnie, pochłaniając co jakiś czas wioski i miasteczka, a ludzie niczym ofiary ścigane przez drapieżnika walczą z żywiołem, próbując przetrwać.

Darwin mawiał: „uwielbiam głupie eksperymenty, zawsze je wykonuję”. Podróż do Ekwadoru nie będzie głupia, ale eksperymentalna na pewno. Nie wszędzie jest przecież okazja, żeby jednocześnie stanąć na obu półkulach, przekonać się, że na jajko postawione na gwoździu nie zawsze działają siły grawitacji, że są kraje, które nie mają swojej waluty, a cenniejsze od dolarów w banknotach są te… w monetach.