Australijska gorączka złota

 

Kopacze w czasie australijskiej gorączki złota

fot. Źródło: State Library of NSW.

Pierwsze wzmianki o znalezieniu złota w Australii sięgają roku 1814, ale prawdziwa gorączka złota rozpoczęła się na początku lat pięćdziesiątych dziewiętnastego stulecia, kiedy to na obrzeżach niewielkiego Ballarat, w stanie Wiktoria, John Dunlop and James Regan znaleźli kilka uncji złota w pobliskim strumieniu. Zaledwie w kilka miesięcy do miasta zjechało ponad 20 tysięcy kopaczy znęconych szybką perspektywą wzbogacenia. Nie pomylili się. W ciągu kolejnej dekady Wiktoria dostarczyła jedną trzecią światowego wydobycia złotego kruszcu w tamtym czasie! Populacja stanu tylko w ciągu 2 lat zwiększyła się z 77 do 540 tysięcy, a zapoczątkowana wówczas gorączka złota raz na zawsze odmieniła historię Australii.

Na skutek wieści o szczególnie zasobnych w złoto terenach do kraju zaczęły zjeżdżać tysiące imigrantów – przede wszystkim z Irlandii i Chin, a samo Ballarat zyskało światową sławę i przydomek „Golden City”. Lokalna gazeta „Bathurst Free Press” and „Mining Journal” tak opisywała stan rzeczy w tamtym czasie:

Wydaje się, że kompletne szaleństwo zawładnęło prawie każdym członkiem społeczeństwa. To jest prawdziwa masowa gorączka kopania.

Kopali niemal wszyscy owładnięci marzeniami znalezienia swojej własnej fortuny. Życie poszukiwacza złota nie należało jednak do łatwych. Tysiące ludzi opuszczało swoje domy rodzinne zamieniając je na proste namioty na pustkowiu, nie oferujące żadnych wygód. Cały dobytek i narzędzia nosili na własnych plecach, jako że we wczesnym okresie gorączki złota nie było ani dróg, którymi mogliby dotrzeć do złotonośnych terenów, ani sklepów w których mogliby się zaopatrzyć. Świeża żywność w osiedlach kopaczy była ograniczona do minimum. Głównymi składnikami diety był chleb, baranina z solą i gorzka herbata. Brakowało wody mimo obecności strumieni, które wskutek intensywnego wydobycia stale były zmącone i zanieczyszczone błotem. Warunki sanitarne sprzyjały rozprzestrzenianiu się dyzenterii i tyfusu.

Początkowo większość kopaczy stanowili mężczyźni, jednakże później dołączały do nich kobiety i całe rodziny. Z czasem namioty zmieniły się w osiedla drewnianych chat, pośród których pojawiły się skupy złota, hotele i kwatery żołnierzy pilnujących porządku. Gorączka złota był to niewątpliwie czas wielkich zmian i napięć w społeczeństwie. W jej czasie przybyło wielu imigrantów z najróżniejszych części świata, w tym wygnańców z Polski i Węgier.

Życie poszukiwacza złota nie należało do łatwych. Tysiące ludzi ogarniętych gorączką złota, opuszczało swoje domy rodzinne zamieniając je na proste namioty na pustkowiu.

Największą grupę stanowili przybysze z Chin, którzy w szczytowym okresie stanowili ponad 3 procent populacji Wiktorii. Pojawiło się wówczas szereg rasistowskich kampanii, mających na celu wyrugowanie Chińczyków z terenów złotonośnych. Główną motywacją takich działań była obawa przed konkurencją, jako że Chińczycy szybko zyskali opinię niestrudzonych robotników. Kolejne odkrycia zasobów złota w Bendigo, Beechworth and the Bright nasiliły tylko imigrację, a wraz z nią napięcia społeczne i przestępczość, co doprowadziło do wprowadzenia restrykcyjnej polityki imigracyjnej znanej jako „White Australia Policy”.

Nasilające się protesty przeciwko rosnącym opłatom za licencje na wydobycie kruszcu i nadużycia ze strony policji (której szeregi, z braku zasobów ludzkich, zasilali byli skazańcy), doprowadziły też do pierwszego i jedynego w historii Australii powstania zbrojnego. Do historii przeszła potyczka z 3 grudnia 1854 roku, kiedy to w walkach w Ballarat zginęło 30 kopaczy i 6 żandarmów. W jej wyniku obniżono o połowę opłaty za licencje z korzystania złotonośnych działek, a ponad stu uwięzionych uczestników rebelii wypuszczono niedługo potem na wolność.

Złote lata 50-te przyniosły też Australii pierwszą linię kolejową i pierwsze linie telegraficzne. Wyeksportowany do Anglii kruszec warty pół miliarda funtów spłacił wszystkie długi Korony Brytyjskiej i dał podwaliny pod jej ekspansję handlową na kolejne pięćdziesiąt lat. W szczytowym okresie do skarbca w Melbourne każdego tygodnia wpływało dwie tony złota! Samo miasto w latach 80-tych XIX w. stało się drugim największym (po Londynie) miastem Imperium Brytyjskiego i najbogatszym miastem świata.

Dziś, wiele lat po tych wydarzeniach, zainteresowanie poszukiwaniem złota znów rośnie – głównie za sprawą jego rosnącej ceny. Nowoczesny sprzęt pozwala każdemu pokusić się o znalezienie własnego złotego samorodka, a wyobraźnię wciąż rozpala znaleziony w 1858 roku „Welcome Nugget” – blisko siedemdziesięciokilowa jednorodna gruda czystego złota – druga co do wielkości taka na świecie. Jego replika spoczywa w Ballarat – tam, gdzie wszystko się zaczęło. Tam też wiodą szlaki mojej australijskiej awantury.

Do Ballarat należy przyjechać ze względu na wielokrotnie nagradzany i położony na 25 hektarach skansen Sovereign Hill stanowiący kompletny obraz miasteczka z okresu gorączki złota. Na tym rozległym obszarze odtworzono ponad sześćdziesiąt historycznych budynków wraz z całą rzeszą wolontariuszy odgrywających swoje role w strojach z przed 150 lat! Jest to prawdziwie żyjące miasteczko ze swoimi mieszkańcami, żywym inwentarzem, bryczkami, usługami i wciąż działającymi urządzeniami z tamtej epoki. W aluwialnych osadach płynącego tamtędy strumienia, choć już wyeksploatowanych, wciąż można znaleźć drobiny złota. Nie mogę się doczekać tego spotkania z historią i momentu kiedy stanę z sitem w korycie wartkiej strugi, wypatrując złotych ziaren!