Różowe miasto Dżajpur

Albert Hall

Zwiedzanie Dżajpuru rozpoczęliśmy od Albert Hall. Jest to wielki pałac,

 

Albert Hall

fot. Krzysztof Wasilonek

obecnie przerobiony na muzeum, nazwany od imienia księcia Alberta, który położył jego pierwszą cegłę. To budowla bardzo okazała, zwieńczona typowymi dla Radżastanu kopułami (mylnie uważanymi za styl ogólnoindyjski), które podpierają zdobne kolumny. W muzeum tym można oglądać przedmioty dworskiego użytku przechowywane przez kolejne pokolenia maharadżów. Są tu naczynia i porcelanowe wazy z różnych epok i krajów, które maharadżowie otrzymywali w darze od zagranicznych delegacji, broń, ubrania, turbany, rzeźby, instrumenty muzyczne…

Najciekawsze są rzeźby. Wszystkie przedstawione na nich indyjskie bóstwa pozbawione są nosów, a niektóre wręcz całych twarzy. Pawan wyjaśnił, że to dzieło Mongołów, którzy po podbiciu Indii w ten sposób okazywali swoją wyższość i dominację nad Hindusami. Przypomniało mi się, jak przed laty, kiedy mieszkaliśmy w Wenecji, Pawan powiedział mi, że Brytyjczycy nie są w Indiach wspominani tak źle, jak mogłoby się to wydawać, gdyż przed nimi kraj musiał przez stulecia znosić Mongołów, którzy dokonali w nim mnóstwa zniszczeń i spustoszeń. Brytyjczycy natomiast dużo budowali i bardzo unowocześnili Indie, a ich rządy – w porównaniu z mongolskimi – wcale nie były takie ciężkie.

W Albert Hall zobaczyliśmy także starożytną planszę do gry w chińczyka. Ta gra w rzeczywistości powstała w Indiach, a jej początki są bardzo stare. Ponoć bogowie grali w nią niegdyś z królami. To na planie tej planszy zbudowano Dżajpur.

Nahargarh

Następnym punktem zwiedzania był położony w górach Nahargarh, czyli Tygrysi Fort. Wzniósł go maharadża Nahar Singh. Słowo „nahar” oznacza tygrysa, natomiast Singh to nazwisko przysługujące maharadżom. Samo słowo „maharadża” znaczy „wielki król”.

 

Wielki Mur – odmiana dżajpurska

fot. Krzysztof Wasilonek

Oprócz fortu, atrakcję stanowi wijący się po okolicznych wzgórzach mur obronny. Nieodparte są skojarzenia z Wielkim Murem chińskim. Nieodparte i słuszne. Jak wyjaśnił przewodnik, cel tego muru był dokładnie taki sam: odgrodzić królestwo od obcych.

Nahargarh jest cały żółty. Wszystkie jego mury i ściany mają tę barwę. Na owych ścianach widnieją odrapane malowidła przedstawiające wojowników i słonie, bo Radżastan to ojczyzna kasty Radźputów, czyli najsłynniejszych wojowników w Indiach. Fortów w tym kraju jest całe mnóstwo, bo ich budowanie stanowiło jedną z ulubionych rozrywek maharadżów. Wielu z nich wydawało na nie olbrzymie fortuny, podczas, gdy lud umierał z głodu. Nahargarh jest dobry na początek zwiedzania dżajpurskich fortów, ponieważ stanowi dobre wprowadzenie. Lecz na wprowadzeniu się kończy, bo nie jest to fort zaliczający się do najokazalszych. Jest przy tym nieco zapuszczony; ściany są odrapane, a wiele z nich porasta grzyb.

Maharadża Nahar Singh miał 9 żon. Każda z nich posiadała w forcie oddzielny apartament, do którego wrota wychodzą na dziedziniec. Apartamenty te połączone są tajnym korytarzem, którym maharadża przemieszczał się niegdyś miedzy żonami. Żadna z nich nie mogła wiedzieć, z którą władca w danej chwili przebywał, bo mogły się potem o niego pobić. Takie to było życie maharadży.

Amber Fort

Olbrzymi Amber Fort swoją okazałością sprawia, że zapomina się od razu o Nahargarh. Już z daleka wygląda bardzo potężnie. Leży trochę poza obrzeżami miasta. Aby się do niego dostać, trzeba przejechać przez małą wioskę, która sprawia wrażenie częściowo opuszczonej. Nasz kierowca wykazywał się niezwykłą zręcznością, klucząc po jej uliczkach.

Gdy wysiedliśmy, zaczęliśmy zwiedzać olbrzymią budowlę. Przewodnik dowiedziawszy się, że jestem Polakiem, powiedział mi, że polscy inżynierowie wnieśli spory wkład w rozwój ciężarówek koncernu Tata, które jeżdżą po całej Azji i w Ameryce Południowej. Miło mieć świadomość, że mają w sobie domieszkę polskiej krwi…

 

Dziedziniec w Tygrysim Forcie (Nahargarh)

fot. Krzysztof Wasilonek

Amber Fort był budowany przez kilka pokoleń maharadżów. Oprócz imponujących rozmiarów i ozdób, zaskakuje również pomysłowością dawnych inżynierów. Zbudowali oni wewnątrz murów sieć kanalików zakończonych płaskimi wylotami, przez które woda wylatywała w postaci rosy, chłodzącej maharadżę w upalne dni w jego letnim pałacu. Niektóre z tych wylotów mają gałki. Przekręcając je, maharadża regulował strumień rosy. To wszystko stworzono już kilkaset lat temu…

Z kolei pałac zimowy ma ściany zbudowane z luster wykonanych z minerału zatrzymującego ciepło słoneczne. Promienie słońca, odbijając się od luster, które jednocześnie się od nich nagrzewają, ocieplają pałac do tego stopnia, że temperatura w nim jest o wiele wyższa niż na zewnątrz, dzięki czemu maharadża nie marzł zimą.

Oczywiście, w tym forcie, jak w każdym innym, mieści się ozdobne okno, z którego maharani witała niegdyś powracającego z wyprawy męża. I tutaj maharań mogło być więcej. Były one jednak skazane na żywot skowronków w złotych klatkach. Z fortu miały widok na ozdobne ogrody, piękne wzgórza, wijący się po nich Wielki Mur, lecz nie mogły opuścić tego pięknego więzienia. A czasami, żeby poradzić sobie w ciężkich sytuacjach, w których nie mógł im pomóc nieobecny w danej chwili małżonek, potajemnie świadczyły usługi cielesne dworzanom i innym sługom, żeby ci wykonali za nie jakąś brudną robotę.

Jedną z wielu atrakcji tego fortu jest wystawione na korytarz strzaskane i wysuszone, lecz autentyczne czterystuletnie łoże maharadży. O tym, kto na nim spał, świadczą jego rozmiary. Maharadżowie w wielu przypadkach odznaczali się nadzwyczajnym wzrostem (nawet jak na europejskie standardy) oraz potężną budową ciała. Możliwe, że wynikało to nie tylko z ich dobrych warunków życia, lecz także z pewnych przywilejów genetycznych. Bądź co bądź, ich przodkowie musieli się wyróżniać czymś niesamowitym, skoro zostali kastą rządzącą. I niekoniecznie musi tu chodzić o nadzwyczajną inteligencję i zdolności przywódcze, ale również o pewne predyspozycje fizyczne. Łoże maharadży było zawsze krótsze, niż sam maharadża. Miały z niego obowiązkowo wystawać nogi króla, aby nawet w przypadku, gdyby wrogowie go do niego przywiązali, miał on możliwość ucieczki (czyli biegu z łożem na plecach). Dla jeszcze większego bezpieczeństwa, łoże było niskie, aby żaden szpieg lub zamachowiec nie miał możliwości się pod nie wślizgnąć.

Jedną z typowo turystycznych atrakcji Amber Fortu jest możliwość zrobienia sobie zdjęcia z zaklinaczami węży i z kobrą na szyi. Dla bezpieczeństwa turystów kobra ma wybite zęby jadowe.

Dżal Mahal

Dźal Mahal, czyli Pałac na Wodzie, to jedna z najsłynniejszych atrakcji Dżajpuru. Jest to malutka budowla wzniesiona na dużym jeziorze, rozmiarami przypominająca nasz Pałac na Wodzie w Paru Łazienkowskim w Warszawie. Maharadża udawał się do niego ze swymi gośćmi na łodzi, by orzeźwić się w upalne dni. Robiliśmy sobie zdjęcia na jego tle, stojąc na pięknym deptaku. Zaraz podbiegło do nas małe dziecko, prosząc o datek.

Było uparte i nie odpuszczało nas na krok. Gdy wreszcie ktoś z nas wyjął portfel, by mu dać jakieś drobne, obskoczyła nas cała chmara dzieciaków w podobnym wieku. Pawan, zakłopotany tak, jak i my, powiedział (czego domyśliłem się po gestach), że on (pierwszy dzieciak, który do nas podszedł) był pierwszy, więc tylko on dostanie datek. Wówczas „nasz” dzieciak zaczął odpychać pozostałe dzieci. Stwierdziliśmy, że w takim układzie nikomu nic nie damy. A wtedy obskoczyła nas kolejna zgraja, tym razem dorosłych żebraków. Opędzając się od nich, czym prędzej wskoczyliśmy do samochodu i nakazaliśmy kierowcy jechać. Ruszył, uważając, by nie potrącić któregoś z trzymających się lusterek i pukających do szyb żebraków.

Galta, Dolina Małp

Był już wieczór, gdy dotarliśmy do Doliny Małp. Jest to miejsce położone w wyższych już górach, około 10 km od miasta. Przed wejściem znajduje się buda robiąca za knajpę i w niej napiliśmy się herbaty. Wszędzie dookoła wałęsało się stado krów. Jedna ocierała się o latarnię miejscem pomiędzy rogami, które najwyraźniej ją swędziało. Spytałem Pawana:
– Czy gdybym podrapał tę krowę, miejscowi by się nie obrazili?
– Nie, dlaczego?
– Bo to święte zwierzę.
– Nawet zyskałbyś sobie ich sympatię.
Postanowiłem w końcu tego jednak nie robić. Może bym i zyskał sympatię miejscowych, a nawet i samej krowy, lecz jednocześnie zachowałbym się jak typowy turysta i tak by mnie pewnie potraktowano (czyli oskubano by mnie z kasy).

 

W Dolinie Małp

fot. Krzysztof Wasilonek

Dolina Małp to kompleks budowli położonych w skalnej kotlinie pnącej się pod górę. Jest to miejsce zaciszne i samotne. Budowle są stare i możliwe, że kiedyś były zamieszkane. Obecnie są puste i jedynie górująca nad nimi, znajdująca się na samym szczycie doliny biała świątynia Hanumana jest czynna i obsadzona przez mnichów. Hanuman to bóg-małpa, awatar Śiwy, jednego ze świętej trójcy bogów indyjskich (do której wliczają się także stworzyciel świata Brahma oraz bóg mądrości Wisznu). Hanuman jest bogiem dającym szczęście i siłę. Jest to ulubione bóstwo sportowców. Nic więc dziwnego, że małpa – jego zwierzę – również jest czczona. Cała Dolina Małp zamieszkana jest przez dwa stada makaków, czyli pawianopodobnych małpiszonów. Jedno opanowało jedną ścianę kotliny, drugie drugą, nie wspominając o przylegających do nich budowlach. Granicą między ich terytoriami są trzy szerokie święte sadzawki, oddzielające zabudowania i umieszczone w postaci schodów na trzech piętrach kompleksu. Woda w nich jest śmierdząca, brudna i zapaskudzona przez małpy. Ale wierni i tak dokonują w niej obrzędowych kąpieli.

Makaki żyją rodzinami, a wszystkie małe małpiątka bez wyjątku boją się ludzi i kryją się z piskiem w ramionach matek, twarze wtulając w ich piersi. Samce często szarpią się między sobą. Jeśli jesteś turystą, musisz skrzętnie chować jedzenie, bo małpy chętnie wyrywają je ludziom z rąk. A nic im nie można zrobić, bo są święte. Ciekawie w tym miejscu wyglądają latarnie. Ich słupy są najeżone kolcami, aby uniemożliwić małpom wspinaczkę i rozwalanie żarówek.

Kiedy dotarliśmy do świątyni Hanumana, siedzący w niej i mówiący po angielsku mnich przez chwilę z nami porozmawiał, po czym namaścił nasze czoła i obwiązał nasze prawe nadgarstki opaskami z przeplatających się czerwonych i żółtych nici. Powiedział, że to na szczęście. Jak się później zorientowałem, te opaski stanowią standard właśnie w świątyniach Hanumana.

City Palace i Dźantar Mantar

City Palace po części stanowi muzeum, po części siedzibę obecnego maharadży. Indie są republiką, a głową państwa jest prezydent, lecz maharadżowie w wielu miejscach sprawują władzę lokalną.

W muzeum zobaczyliśmy coś, co ostatecznie potwierdziło nasze spostrzeżenia dotyczące rozmiarów maharadżów. Wszyscy byli bardzo wysocy, o czym świadczyły wystawione w gablotach szaty. Jeden z nich był dodatkowo niesamowicie gruby. Nie mogłem zamknąć rozdziawionych ust, kiedy oglądałem jego piżamę. Była ona tak wielka, że aż niewiarygodnym się wydaje, iż używał jej człowiek. Spokojnie można by w nią ubrać słoniątko. Same gacie były tak szerokie, że zmieściłoby się w nich czterech takich jak ja.

Oprócz piżam i szat codziennych, można tu podziwiać przyrządy do gry w polo, sportu indyjskiej arystokracji. To właśnie na wzór spodni do polo zaczęto swego czasu szyć spodnie wojskowe, stosowane przez niektóre armie do końca Drugiej Wojny Światowej, ponieważ ich krój bardzo ułatwia jazdę na koniu.

Sportem ludu z kolei jest krykiet. Hindusi nie są jednak zbyt usportowionym narodem. Znana wszem i wobec joga nie jest traktowana jako sport, lecz raczej jako forma modlitwy bądź gimnastyki zdrowotnej.

Obok City Palace mieści się Dźantar Mantar, trzystuletnie obserwatorium astronomiczne, w którym można podziwiać niesamowite i wymyślne przedmioty do odmierzania położeń ciał niebieskich.

Hawa Mahal

 

Hawa Mahal – Pałac Wiatrów

fot. Krzysztof Wasilonek

Największą atrakcją Dżajpuru jest Hawa Mahal, czyli Pałac Wiatrów. Jego słynna widowiskowa fasada, składająca się z mozaiki okien umieszczonych na dekorowanych wybrzuszeniach zwieńczonych kopułami, stanowi wizytówkę Dżajpuru. Ze zwiedzaniem Pałacu, podobnie zresztą, jak ma to miejsce w przypadku wszystkich zabytków w tej części Indii, należy zdążyć przed 5.00 wieczorem. O tej godzinie słońce zachodzi i zabytki są zamykane. My zjawiliśmy się w Hawa Mahal na kilkanaście minut przed zamknięciem i musieliśmy dosłownie biec po wszystkich jego piętrach i korytarzykach, by zdążyć go obejrzeć. Za nami dreptał podenerwowany strażnik, który nie mógł się wprost doczekać, aż się wyniesiemy.

Choć wewnątrz pałac nie wygląda już tak okazale, jak na zewnątrz, można z jego szczytu podziwiać Dżajpur i okolice. Widać stąd miasto, które z góry wygląda naprawdę ładnie, otaczające go piękne wzgórza, po których wije się Wielki Mur, a gdzieniegdzie wystają z nich potężne forty. Z tej perspektywy można odnieść wrażenie, że to miejsce nigdy nie zaznało nędzy i brudu.

O tym ostatnim przypominamy sobie, gdy wychodzimy. Krowy, smog, chaos, sklepikarze pytający wprost, czy mamy ochotę wydać u nich trochę pieniędzy, żebracy i rikszarze. Jeden z tych ostatnich przez dłuższy czas wytrwale pytał, skąd jestem. Gdy mu w końcu powiedziałem, uśmiechnął się.
– Poland? Dzień dobry!
Również się uśmiechnąłem.

Co do sklepikarzy, widać, że w większości wypadków to zawód przekazywany z ojca na syna. Prawie w każdym sklepie można zobaczyć przynajmniej dwóch ludzi: dorosłego mężczyznę i jego nastoletniego syna uczącego się rzemiosła. Nieliczne sklepy prowadzą sami chłopcy, najczęściej bracia. Natomiast rzadki jest widok sklepu prowadzonego przez kobiety (wyjątkiem są niektóre sklepy z tkaninami). Miejsce indyjskich kobiet jest w domach. Zadaniem mężczyzn jest zarabianie na te domy i mieszkające w nich rodziny.

Słońce już zachodziło, gdy pożegnaliśmy się z miłą obsługą naszego hotelu i ruszyliśmy w dalszą podróż.