Japonia – w Kraju Trzydniowego Księżyca

Magia kontrastów

Europejczykowi trudno jest zrozumieć japońską kulturę, niezależnie czy to w jej tradycyjnym, czy w postmodernistycznym aspekcie. Tradycja i nowoczesność – te dwa światy, przeplatające się w Japonii na każdym kroku, są dla nas w równym stopniu tajemnicze i zagadkowe. W Kraju Kwitnącej Wiśni nie brak zabytków czy malowniczych miejsc, jednak to właśnie obcowanie z tamtejszą kulturą i obyczajami może być dla turystów wyjątkowo inspirujące.

Większość zachowań Japończyków, szokujących dla ludzi cywilizacji Zachodu, wynika z ich tradycyjnej filozofii życiowej, opartej przede wszystkim na kodeksie Bushido, buddyzmie zen i myśli Konfucjusza. Z nurtów tych biorą początek wartości kluczowe dla japońskiej mentalności – harmonia, honor, szacunek wobec starszych.

Dążenie do harmonii za wszelką cenę, połączone z charakterystyczną konfucjańską dyscypliną, stoicyzmem i powściągliwością, sprawia, że ludziom wychowanym w zachodnim kulcie indywidualizmu Japończycy mogą wydawać się konformistami. Dla mieszkańców Wschodu jednak wspólny interes ważniejszy jest od osobistych potrzeb, dążą oni do ugody za wszelką cenę. Charakteryzuje ich wyjątkowa uprzejmość i uległość, zaś wszelkie dyskusje w obronie własnych opinii są źle widziane. Do tego dochodzi ogromny respekt wobec starszych – czy to w domu, czy w pracy, gdzie dodatkowo hołubiona jest pracowitość i obowiązkowość. Jeśli weźmiemy pod uwagę również specyficzne poczucie honoru Japończyków, które sprawiało w przeszłości, że splamiony hańbą samuraj popełniał rytualne samobójstwo – seppuku, a w czasie II wojny światowej piloci kamikadze woleli zginąć niż poddać się i żyć z ujmą na honorze – być może będziemy w stanie zrozumieć orientalny sposób myślenia.

W Japonii ważne są rytuały, które turyści mogą obserwować tylko z zewnątrz. Łatwiej pojąć ich wagę, przyglądając się na przykład zwyczajom gejsz, traktowanych przez odwiedzających jako jedna z głównych atrakcji, choć ich pozycja sięga znacznie głębiej. Gejsze to chodzące dzieła sztuki – piękne kobiety, umalowane i wystrojone tak, że przypominają porcelanowe lalki i z trudem mogą chodzić swobodnie, do tego wyróżniają się szczególnymi zdolnościami i umiejętnościami. Termin 'gejsza' oznacza kobietę zajmującą się sztuką, a więc mistrzynię konwersacji, tańca, śpiewu, gry na tradycyjnych instrumentach japońskich, kaligrafii. Powinna ona również doskonale znać najważniejsze japońskie rytuały, jak niezwykle wyszukany rytuał parzenia herbaty. Wbrew rozpowszechnionemu stereotypowi, gejsze nie mają nic wspólnego z prostytutkami.

Gdy obserwujemy zamknięte w specjalnych domach gejsze, wychowane zgodnie z najdawniejszymi i najtrudniejszymi tradycjami, nie sposób połączyć tego z innymi zjawiskami dostrzeganymi na japońskiej ulicy. Natłok ekscentrycznych młodzieżowych subkultur bulwersuje często człowieka Zachodu. Japońskie dziewczęta chcą być kawaii, czyli słodkie i urocze, ale w sposób przekraczający przyjęte dla nas granice smaku. Ich znaki rozpoznawcze to róż, falbanki, tysiące kokardek, kiczowate ubranka, tlenione włosy. Niektóre zostajągyaru, czyli księżniczkami – noszą sztuczne rzęsy, soczewki powiększające oczy i diademy. Inne to Czarne Lole, podkreślające oczy ciężkim makijażem i domalowanymi łzami, noszące czarne koronki i dodatki z czaszkami i nietoperzami. Yamanby opalają twarze na pomarańczowo, co w połączeniu z papuzimi kolorami cieni do powiek czyni z nich postacie rodem z kreskówek. Gdyby jakakolwiek dziewczyna wyglądająca w ten sposób wyszła na ulicę w Polsce, niosłaby na sobie tysiące spojrzeń. W Japonii nikogo nie zdziwi, z łatwością wmiesza się w tłum, równie barwny i dziwaczny.

Innym fascynującym elementem japońskiej rzeczywistości jest wszechobecna technika w wymiarze jakiego nie zna przeciętny Amerykanin, a co dopiero Polak. Japońskie władze od lat inwestują w rozwój nauki i technologii, kraj posiada kadrę liczącą około 677 tysięcy naukowców, którzy sprawiają, że przoduje on w robotyce, biotechnologii czy cybernetyce. W Japonii obcujemy na co dzień z wynalazkami, które wyglądają na wyjęte prosto z filmów science-fiction – pociągi osiągające prędkość 300 km/h czy skomputeryzowane toalety posiadające takie funkcje jak automatyczne spłukiwanie, suszarka, podgrzewanie siedziska, a nawet masaż.

Jeśli dodamy do tego mnóstwo innych, intrygujących elementów japońskiej kultury, wśród nich orientalną kuchnię z sushi na czele, sztuki walki, poezję haiku, sztukę składania papieru (origami) czy miniaturyzowania drzew i krzewów (bonsai), otrzymamy niesamowicie bogatą mozaikę, którą odkrywać możemy w nieskończoność. Dlatego zwiedzanie Japonii niekoniecznie musi oznaczać odwiedzanie zabytków – same studia kulturoznawcze są równie interesujące.

Krótki przewodnik turystyczny

Oczywiście, są konkretne miejsca, które warto uwzględnić na trasie wycieczki. Przede wszystkim Tokio, stolica i samo serce Japonii, skupiające wszystko, co w tym kraju najważniejsze. Cała metropolia skonstruowana jest wokół imponującego Pałacu Cesarskiego, otoczonego ogrodami, do wszystkich niemal zakątków można dojechać, korzystając z rozbudowanej sieci linii metra.

Koniecznie odwiedzić należy barwną dzielnicę Asakusa, dawne centrum rozrywki i usług seksualnych, gdzie dziś znajdują się drukarnie mangi i, dla kontrastu, mieści się także wiele świątyń różnej wielkości. Najokazalsza z nich – Senso-ji przyciąga co roku liczne pielgrzymki. W dzielnicy znajdziemy także wesołe miasteczko Hanayashiki i dom towarowy. Całość stanowi interesujący kompleks religijno-handlowo-rozrywkowy, w którym życie toczy się 24 godziny na dobę i gdzie możemy nabyć rozmaite nowinki technologiczne.

Ciekawym miejscem jest usypana na środku Zatoki Tokijskiej sztuczna wyspa Odaiba, pierwotnie port morski, dziś nowoczesny teren rozrywkowy, na którym odnajdziemy replikę Statuy Wolności, czy oryginalną galerię handlową Venus Fort. Zaś zainteresowanym wspomnianymi dziwacznymi subkulturami młodzieżowymi można polecić dzielnicę Harajuku – swoistą mekkę modową zbuntowanych nastolatek.

W pobliżu stolicy znajduje się Park Narodowy Góry Fuji – ze szczytu tamtejszego wzgórza widać przy dobrej pogodzie właśnie górę Fuji. Można też przepłynąć się stateczkiem po jeziorze albo zażyć kąpieli w gorących źródłach (onsenach).

Kamakura, niegdyś ważna miejscowość i siedziba szlachetnego rodu szogunów Minamoto również jest godna polecenia. Między innymi dzięki pięknej plaży pokrytej ciemnym piaskiem wulkanicznym i znajdującemu się tam centrum windsurfingu, ale przede wszystkim ze względu na świątynie Kotoku-In, w której znajduje się słynny posąg Wielkiego Buddy, wykonany z brązu, wysoki na 13 metrów i ważący około 93 ton. Co więcej, posąg jest pusty w środku i można do niego wejść.

Ci, których interesują najbardziej dramatyczne karty w historii Japonii, powinni wybrać się do Hiroshimy i Nagasaki. Zwłaszcza to drugie miasto warto odwiedzić przez wzgląd na Park Pokoju i nowoczesne muzeum poświęcone przyczynom i skutkom wybuchu bomby atomowej, a także katedrę, przed którą stoi popiersie papieża Jana Pawła II.

Spragnionym Japonii tradycyjnej z pewnością spodoba się Kioto, dawna siedziba dworu cesarskiego i piękne miasto setek zabytkowych świątyń i ogrodów. Możemy odwiedzić w nim na przykład centrum tkactwa i zobaczyć, jak wykonywane są tradycyjne kimona, albo podziwiać tajemnicze gejsze w ich nastrojowej dzielnicy Gion Kobu, gdzie znajdziemy również prawdziwe japońskie herbaciarnie.

Zabytków w Kioto nie brakuje – olśniewający Złoty Pawilon, będący świątynią zenistyczną z XIV wieku, zamek szoguna Tokugawy – Nijo-jo, czy wspaniała drewniana świątynia Kiyomizu-dera stojaca na około 140 palach na zboczu góry – to tylko niektóre z atrakcyjnych miejsc, jakie tam znajdziemy.

Klimatyczna jest także pierwsza stolica Japonii – Nara, gdzie w parkach wokół świątyń z łatwością możemy spotkać biegające swobodnie daniele, wymuszające jedzenie od ludzi. Jeśli już będziemy chcieli zwiedzić jeden z tych duchowych przybytków, warto zdecydować się na kompleks Todai-ji, będący największą drewnianą budowlą na świecie.

Zabytkiem „pełną gębą”, który zadowoli każdego miłośnika tradycyjnego zwiedzania jest znajdujący się w Himeji przepiękny średniowieczny zamek Białej Czapli. Jednym z jego interesujących elementów jest prowadzący doń skomplikowany labirynt ścieżek, którego mapy do dziś nikt nie był w stanie wykonać.

Japonia nie jest krajem odwiedzanym przez turystów szczególnie licznie, być może przede wszystkim ze względu na specyficzne położenie na mapie świata i związane z tym wysokie koszty podroży. Jednak możliwości jakie oferuje, są nieograniczone. Poza niesamowitą i zaskakującą kulturą, wieloma miastami godnymi odwiedzin i licznymi zabytkami, odnajdziemy w niej także wulkany, obfitujące w wodospady obszary źródłowe, mokradła, wyspy otoczone rafami koralowymi, bystre rzeki dla miłośników kajakarstwa czy Alpy Japońskie dla uprawiających sporty zimowe. Natura i technika, przygoda i wypoczynek, cuda kultury materialnej i duchowej – to wszystko na wyciągnięcie ręki na terenie tych paru tysięcy wysp.

Obecnie dotknięty tragicznym kataklizmem kraj, będzie musiał zmierzyć się z jego skutkami – dziś jeszcze trudno oszacować niewyobrażalne zniszczenia spowodowane tsunami i trzęsieniem ziemi. Można jednak przypuszczać, że Japończycy ze swoją pracowitością i cierpliwością nie poddadzą się i ojczyzna ich pozostanie nadal intrygującą potęgą, którą możemy się tylko zachwycać.