Nogi same niosły

Ewa Pluta: 1300 kilometrów pieszej wędrówki śladami świętego Pawła. Turcja, Syria, Liban i Izrael. 51 dni marszu w ponad 40-stopniowym upale. Pytanie nasuwa się bezwiednie – skąd pomysł i dlaczego właśnie taka wymagająca i ambitna forma jego realizacji?

Grzegorz Małyga: Sama idea oczywiście nie jest nowa. Ludzie już od średniowiecza pielgrzymowali do Świętego Miasta Jerozolimy, więc dlaczego i my mieliśmy nie spróbować?! Oboje z bratem lubimy poważne wyzwania, zatem kiedy tylko w naszych głowach pojawiła się pierwsza myśl o takiej wyprawie, chyba pod wpływem napotkanego w Hiszpanii, podczas Camino, pielgrzyma, który przebrany w średniowieczny strój twierdził, że zmierza do Jerozolimy, podchwyciliśmy ją, robiąc od tej pory wszystko, aby dojść, dosłownie i w przenośni, do celu. A skoro cel już był, to należało tylko wyznaczyć miejsce startu, które także powinno nieść ze sobą jakiś ważny ładunek emocjonalny czy historyczny. Idealnie byłoby, gdyby zacząć marsz od progu własnego domu, jednak na to nie mieliśmy wystarczająco czasu. Początkowo planowaliśmy zatem wystartować z Konstantynopola-Stambułu – dawnej stolicy cesarstwa wschodniorzymskiego, ostatecznie jednak wybraliśmy miasto Tars w południowej Turcji, czyli miejsce, w którym narodził się święty Paweł.

 

Pieszo do Jerozolimy

fot. Grzegorz Małyga

– Co było najistotniejsze w tej wyprawie: wyczyn czy cel religijny?

– Oba elementy były równie istotne i oba nie mogłyby bez siebie istnieć na tej wyprawie. Przejście 1300 km w drodze do Jerozolimy to nie to samo, co przebycie takiego dystansu na bieżni pobliskiego stadionu, ale i nie to samo, co wyjazd ze zorganizowaną grupą do Ziemi Świętej. Oczywiście dla nas, jako osób wierzących, sam cel drogi był ogromnie ważny, a równocześnie dodawał też sił do wyczynu. Poza tym będąc w tym regionie nie da się uniknąć odniesień do religii – napotkani muzułmanie ze zrozumieniem przyjmowali naszą drogę do miejsca, które przecież jest też święte dla nich. Niektórzy pytali nawet, czy następnie nie udajemy się do Mekki i Medyny.

– Czego najbardziej obawiałeś się, wyruszając na szlak?

– Obaw było wiele… Od tych bardziej błahych, jak możliwość zatrucia pokarmowego czy przegrzania organizmu, po poważniejsze: kłopoty na granicach, zamieszki uliczne, porwania… Takie rzeczy naprawdę się tam zdarzają – kilka miesięcy po naszym pobycie w Libanie, w miejscowości, w której też byliśmy, porwano, a następnie przetrzymywano przez prawie 3 miesiące siedmiu estońskich rowerzystów. Jednak będąc już tam na miejscu, po spotkaniu z życzliwością ludzi i zobaczeniu z bliska tego, o czym wcześniej się tylko słyszało, wszystkie te obawy pryskają i w czasie drogi bałem się już tylko tego, że coś niespodziewanego może przerwać wyprawę, zatrzymać nas w pół kroku. Cały czas jednak miałem przeczucie, że jeśli nie zdarzy się nic złego, to na pewno starczy nam wytrwałości i sił, aby dokończyć drogę.

– Trasę od Tarsu do Jerozolimy przeszedłeś razem z bratem. Zdarzały wam się kryzysy w trakcie tego 51-dniowego marszu? Spektakularny wyrzucenie plecaka do pobliskiego rowu i okrzyki stylu „Nie idę dalej…”?

– Nie, nigdy! Oboje byliśmy za bardzo zmotywowani, żeby pozwolić sobie na takie sceny, a do tego dobrze się ze sobą dogadujemy i wszelkie małe kryzysy po drodze udawało nam się szybko zażegnać. Najtrudniejsze były oczywiście początki, ale z czasem coraz bardziej wchodziliśmy w rytm drogi i mogliśmy też pokonywać coraz większe dystanse.

– Możesz opisać jak z grubsza wyglądał zwyczajny dzień niezwyczajnej wyprawy?

 

Pieszo do Jerozolimy

fot. Grzegorz Małyga

– Pobudka wczesnym rankiem – im wcześniej, tym lepiej – aby przejść jak najwięcej, nim nadejdzie pora upałów; śniadanie gdzieś po drodze, często podarowane przez kogoś przygodnie napotkanego lub kupione od ulicznego sprzedawcy, potem dalszy marsz ze średnim tempem ok. 5 km na godzinę, często opóźniany jednak zaproszeniami na szklaneczkę herbatki, rozmowami z ciekawymi wszystkiego miejscowymi ludźmi czy zwiedzaniem fascynujących śladów przeszłości, jakimi usiany jest cały Bliski Wschód. Bywało, że gdzieś w tym wszystkim czasem zdarzał się też obiad – znów podarowany lub kupiony, ale czasem też zupełnie pominięty, kiedy już skurczone żołądki nie domagały się pilnie posiłku, a w nogach wciąż była siła na dalszy marsz. Jedyne czego pod żadnym pozorem nie pomijaliśmy, to picie wody w odpowiednich do temperatury ilościach.

Kiedy zbliżał się już wieczór, po przejściu ok. 40 lub więcej kilometrów (choć najdłuższy odcinek dzienny liczył 52 km) rozglądaliśmy się za noclegiem. Jeśli nie mieliśmy wyznaczonego konkretnego miejsca docelowego w danym dniu, to po prostu w okolicach zmierzchu, w miejscu, w którym wtedy się znajdowaliśmy pytaliśmy się przypadkowych ludzi o możliwość rozbicia namiotu u nich w ogrodzie (odpowiednią frazę mieliśmy na tę okazję zapisaną po turecku i po arabsku w notesie). Choć często bywało też, że oni sami widząc nas, zapraszali do siebie, a zamiast miejsca w ogrodzie oferowali najlepsze z pokoi… No a mi dodatkowo trochę czasu, spędzanego na walce ze zdezelowanymi klawiaturami w małych kafejkach internetowych, zajmowało prowadzenie na moim blogu relacji na bieżąco, która dziś jest świetną pamiątką i obrazem moich wrażeń z tego czasu.

– Bliski Wschód w mediach a Bliski Wschód w rzeczywistości bardzo się od siebie różnią?

– Oczywiście, to co widzimy w mediach, gdy mowa jest o rejonie Bliskiego Wschodu, też jest prawdziwe, jednak serwowane nam w sposób bardzo wybiórczy – niestety, tak media działają i zapewne tego też wielu ludzi oczekuje – mocnych obrazów, konfliktów, emocji. Ale oprócz tej ciemnej strony jest też wielka gościnność i przyjazna postawa ludzi, oprócz konfliktów religijnych jest też wzajemne zrozumienie wobec innych, z którym i my spotkaliśmy się w drodze, poza terenami zamkniętymi, zaminowanymi czy po prostu niebezpiecznymi są przecież też te liczne miejsca, gdzie podróżnik, pielgrzym czy zwykły turysta może bez przeszkód chłonąć niezwykłą atmosferę i klimat Bliskiego Wschodu. Choć zawsze trzeba mieć też w głowie myśl, że ta beczka prochu może w każdym momencie wybuchnąć…

– W swojej relacji z wyprawy piszesz, że pozytywnie zaskoczył cię Liban, który, swoją drogą, nie ma zbyt dobrej medialnej reputacji. Co takiego urzekło cię w tym kraju?

– W Libanie, oprócz pięknych górskich krajobrazów, możliwości usłyszenia bonjour na powitanie w piekarni w Trypolisie czy Bejrucie i niesamowitych zabytków, szczególnie urzekli mnie ludzie, zwłaszcza miejscowi chrześcijanie, którzy stanowią ok. 40 proc. mieszkańców kraju. Fascynujące jest to, jak od wieków pozostają izolowaną wyspą w morzu islamu, a przy tym zachowują swą wiarę mimo licznych przeciwności. A może zadziałała na mnie też zasadna kontrastu z Syrią, przez którą szliśmy przed wejściem i po wyjściu z Libanu, a z której nie mam najlepszych wspomnień…

– Mieliście 48 godzin, w trakcie których sporo się wydarzyło: zatrzymanie przez syryjską policję, areszt, przesłuchanie i przeszukanie waszych rzeczy, w końcu uwolnienie i dalszy marsz. Czy udało wam się ustalić, co właściwie stało się na granicy syryjsko-libańskiej? Krótko mówiąc – o co im chodziło?

– Do dziś nie wiem o co im chodziło, mogę się tylko domyślać. Nie wiem nawet, kto właściwie nas aresztował – mundurów nie mieli, do wylegitymowania się nikt też się kwapił. Poza tym nie mówili prawie wcale po angielsku. Wystarczyło, że mieli broń… Być może wzięto nas za izraelskich szpiegów? Na nic zdały się też żądania kontaktu z polską ambasadą (po pospiesznym sprawdzeniu słówka „ambasada” w rozmówkach; brzmiało to w naszych ustach mniej więcej tak: safara Bolanda telefon!). Na posterunku do podpisania podsunięto nam jakieś protokoły po arabsku, a sam podpis wyglądał tak, że chwycono moją rękę, zamoczono kciuk w tuszu i siłą przystawiono odcisk palca pod dokumentem… Kilka godzin w małej dusznej celi bez okien, przesłuchanie przeprowadzone gdzieś na korytarzu, gdzie nawet nie było krzeseł dla nas, a nad głową psychodelicznie migało światło jarzeniówki, przecinane skrzydłami kręcącego się leniwie wiatraka, potem farsa z ukradzionymi z naszych bagażów przedmiotami, które po naszych dłuższych naleganiach i protestach „przypadkowo” odnajdowały się gdzieś w szufladach bądź w innych pomieszczeniach. Zbiorowa sala w areszcie imigracyjnym, gdzie przewieziono nas noc była już o wiele przyjemniejsza od celi, która pewnie obecnie wypełniona jest przeciwnikami reżimu prezydenta Baszara al-Asada, nie mogącymi nawet marzyć o takim szczęściu, jakie mieliśmy my. Cały następny dzień spędziliśmy na walce z syryjską biurokracją, usiłowaniu zdobycia potrzebnych pieczątek i obronienia się przed próbami bezczelnego wymuszenia łapówki. No a po wszystkim… po prostu cofnęliśmy się z Damaszku na północ, aby jeszcze raz zacząć marsz z tego samego miejsca, obok którego nas zatrzymano i powtórzyliśmy na piechotę niemal 50-kilometrową trasę, którą wcześniej pokonaliśmy w samochodzie, wraz uzbrojoną eskortą, a częściowo z oczami zasłoniętymi przez Syryjczyków.

– Z pewnością dobrze pamiętasz 51 dzień podróży i jerozolimską Bazylikę Świętego Grobu…

– Ciężko to opisać, ale czułem wtedy pomieszanie wielkiej radości z osiągnięcia celu z pewnym zawodem, że to już koniec, że to, czym żyłem przez ostatnie 50 dni – myśl o odległym, choć przecież z każdym krokiem coraz bliższym, celu – nagle się skończyło. Każdemu życzę takiego uczucia. To z pewnością jest coś, dla czego warto stawiać przed sobą nawet najtrudniejsze wyzwania.

 

Pieszo do Jerozolimy

fot. Grzegorz Małyga

– Czy po takiej wyprawie nie pojawia się pokusa, żeby spróbować czegoś jeszcze bardziej ekstremalnego, sprawdzić się w warunkach bardziej wymagających? Eksperymenty z przesuwaniem granic, i geograficznych, i przede wszystkich tych w głowie?

– Oczywiście, że tak. Taka wyprawa pokazuje ci, jakie są twoje możliwości, a skoro nie doszedłeś do ich kresu, miałeś siłę na jeszcze, to naturalne jest, że chcesz się sprawdzić w czymś jeszcze bardziej hardkorowym. To wciąga!

– „Pieszo do Jerozolimy…” nie była twoją pierwszą wyprawą. Powiedz, dokąd jeździłeś wcześniej? O przyszłych planach też coś prosimy napomknąć...

– Do tej pory razem z bratem m.in. pokonaliśmy 25 tysięcy km rosyjskimi kolejami, autostopem zjechaliśmy Meksyk, a następnie odwiedziliśmy kraje Ameryki Środkowej aż po Panamę, w te wakacje przez miesiąc włóczyliśmy się po Islandii, a chyba pierwszym z naszych wspólnych większych wyjazdów było przejście 1100 km po pielgrzymim szlaku Camino de Santiago z francuskiego Lourdes do Santiago de Compostela parę lat temu. Już bez brata byłem z kolei w Kenii i Tanzanii wspinając się na Kilimandżaro. Oboje kochamy też góry, w Alpach zdobywaliśmy m.in. Mont Blanc, a praktycznie każdy wyjazd staramy się łączyć z jakąś działalnością górską. Oczywiście lubię też bliższe podróże, po Europie – najchętniej stopem. Jednak żaden sposób podróżowania nie pozwala na taką bliskość z ludźmi i poczucie atmosfery miejsca, jak podróż piesza, kiedy pokonujemy maksymalnie kilkadziesiąt kilometrów dziennie, czujemy dokładnie upływający czas i odległość i mamy zawsze chwilę, aby przystanąć na zrobienie zdjęcia, rozmowę czy małą szklaneczkę aromatycznej herbatki na tureckiej prowincji… Dlatego też wciąż myślę o jakiejś dużej pieszej wyprawie… ale na razie konkrety niech pozostaną jeszcze niedopowiedziane.

– Izraelska pieczątka w paszporcie zamyka drogę do niektórych arabskich krajów. Wyrobiłeś już nowy paszport?

– Mimo że w łatwy sposób można było uniknąć izraelskiego stempla, gdyż celnicy sami oferowali wbicie go na osobnej karteczce, to jednak pieczątki w paszporcie też są wspaniałą pamiątką podróży i teraz przez to rzeczywiście miałbym problem z wjazdem do wielu krajów muzułmańskich. Paszportu jeszcze nie wymieniłem, być może zaczekam nieco, aż skończą się w nim wolne strony. Z drugiej strony z wieloma osobami spotkanymi na Bliskim Wschodzie dalej utrzymuję kontakt i często pojawiają się z ich strony zaproszenia do odwiedzin, więc całkiem możliwe, że już niedługo będę musiał pofatygować się po nowy dokument. Nie miałbym nic przeciwko!

Relacja z wyprawy: Pieszo do Jerozolimy. Śladami św. Pawła

 

Grzegorz Małyga

fot. Grzegorz Małyga

Grzegorz Małyga – absolwent stosunków międzynarodowych oraz dziennikarstwa. Współtwórca magazynu studentów Uniwersytetu Wrocławskiego „Uniwersal.info”. Podróżnik, awanturnik i miłośnik wyczynu, niestroniący od ciemnych uliczek, więziennych cel, przygodnych znajomości oraz przyjmowania poczęstunku od nieznajomych. Szczególnie bliskie mu są kraje byłego Sojuzu, Bliski Wschód oraz góry (wszystkie i wszędzie).