Święta wyspa na świętym morzu. Archeologów po Olchonie wędrówki

 

Bajkał jest wszędzie!

fot. Archeolodzywpodrozy.blogspot.com

Tak po raz pierwszy zobaczyliśmy Bajkał. W górach, wynurzający się z chmur na linii horyzontu. Dopiero wtedy człowiek zrozumie, dlaczego Buriaci nazywają go morzem i obrażają się za nazwę „jezioro”.

Gapiliśmy się na to chyba z pół godziny.

A potem doszliśmy do Buchty Aja i okazało się, że malowidła są na stromych skałach, tuż nad wodą i nie sposób się do nich dostać. To nic,
i tak było pięknie.

 

Buchta Aja

fot. Archeolodzywpodrozy.blogspot.com

Spędziliśmy pierwszą, zimną i wietrzną noc na wysokim brzegu nad Bajkałem. Jako że w okolicy nie było nic, co moglibyśmy spalić, materiałem opałowym na ognisko stały się stare spodnie Bronka.

Rano zeszliśmy na dół i trafiliśmy na rosyjsko-buriackie oblewanie urodzin gospodarza jedynego domostwa w okolicy. Zostaliśmy ciepło ugoszczeni w ten chłodny poranek, ba, dostaliśmy w prezencie cztery świeżo złowione omule – przepyszne ryby, występujące tylko w Bajkale. Do najbliższej drogi, która kiedyś asfalt widziała, odwiózł nas jedyny trzeźwy uczestnik imprezy.

Każdy, kto kiedyś był w Rosji, wie, że w porównaniu z tamtejszymi drogami, polskie wyglądają całkiem znośnie. Droga na Olchon to zbitek tysięcy plam asfaltu, różnego koloru i zapewne o różnej chronologii. Mnogość dziur, otworów, dziwacznych guzów i innych zjawisk asfaltowych stanowczo utrudnia przemieszczanie się – wskutek tego wzdłuż głównej trasy, przez niewysokie pagórki i wzgórza, biegną serpentyny ścieżek, wyjeżdżonych przez lata przez kierowców. Wariant o wiele wygodniejszy i szybszy, dlatego też nasi kierowcy również go wybrali. W krótkim czasie dostaliśmy się do promu, który miał nas zawieźć na upragnioną wyspę, za Małe Morze. I tam zaczęło się robić jeszcze weselej.

Łapiąc stopa na Olchonie, napatoczyła się na nas banda trzech Buriatów, niezbyt oczywistej trzeźwości. Złożyli ofertę podwiezienia nas do Hużyru, głównej wioski na wyspie; transport ich wehikułem był jednak dla nas za drogi. Szybko natomiast złapaliśmy innego stopa, który zostawił nas jakieś 10 kilometrów dalej. Ruszyliśmy drogą, gdy nagle, z jakiejś bocznej ścieżki, wytoczyła się półciężarówka z naszymi znajomymi Buriatami. Kierowca, który poprzednio chciał od nas pieniędzy, chrapał teraz na tylnym siedzeniu; pozostali pasażerowie uznali nasze ponowne spotkanie za znak i energicznie zaczęli nas zapraszać do auta, mówiąc, że zawiozą nas gdzie tylko chcemy.

I tak, stłoczeni w szoferce, siedząc jedni na drugich, telepaliśmy się w kierunku Hużyru, co chwila zerkając nerwowo na pakę i sprawdzając, czy nasze plecaki jeszcze nie spadły na drogę. Buriaci wypytywali nas, skąd jesteśmy, gdzie już byliśmy i przy okazji przestrzegli nas, że na Olchonie nie wypada się uśmiechać. Miejscowi nie są skłonni do spontanicznego wyrażania uczuć, ale na wyspie chodziło o coś jeszcze – to żywe sanktuarium, pełne duchów i nieodmiennie związane z szamańską obrzędowością – dlatego należy powstrzymywać się od pewnych zachowań.

 

Hużyr wita!

fot. Archeolodzywpodrozy.blogspot.com

Wjechaliśmy na kolejną na naszej drodze górkę i nagle… zgasł silnik. Nasi Buriaci, zgodnie ze swoją mentalnością, nie zareagowali zbyt żywiołowo, gdy zaczęliśmy się staczać do tyłu; my, z właściwym sobie słowiańskim temperamentem wyraziliśmy zaniepokojenie, szczególnie gdy skasowaliśmy znak drogowy i wpadliśmy do rowu.

Gdy wreszcie maszyna zatrzymała się w rzeczonym rowie, kierowca – po kilku nieudanych próbach zapalenia silnika – wzruszył ramionami i oznajmił, że skończyła się benzyna. Po czym, jak gdyby nigdy nic, wysiadł, dolał do baku z kanistra i ruszyliśmy dalej.

Kolejny przystanek był już bardziej kontrolowany – Buriaci zatrzymali się przy jednym z wielu na Syberii miejsc poświęconym przodkom, symbolizowanym przez święte słupy serge, obwieszone kolorowymi wstążkami i kawałkami materiału. Podobno jest to zwyczaj zapożyczony z buddyzmu i spełnia taką samą rolę jak młynki modlitewne; unoszące się na wietrze końcówki wstążek podwajają modlitwy wiernych.

 

Kolejne święte miejsce na naszej trasie

fot. Archeolodzywpodrozy.blogspot.com

W naszym wehikule rozpoczęło się gorączkowe poszukiwania flaszki z wódką – bo przecież z przodkami trzeba się napić! Mimo naszej aktywnej pomocy w poszukiwaniach, butelka z „rozweselaczem ducha” (w każdym możliwym znaczeniu tego słowa) nie odnalazła się. Być może została wypita już z innymi przodkami; dość, że skończyło się na pospiesznie wypalonym papierosie i zostawieniu kilku nowych monet na kamieniach ofiarnych przy słupach.

Tym sposobem dotarliśmy do Hużyru, stolicy Olchonu.

 

Hużyr

fot. Archeolodzywpodrozy.blogspot.com

Hużyr jest największą wioską na wyspie. Przy jej wybrzeżu, z wód Bajkału, wystaje charakterystyczna, święta skała miejscowych – Szamanka. Hużyr został założony w latach trzydziestych tylko po to, aby zbezcześcić sakralny charakter miejsca. Był to okres walki z religią w każdej możliwej postaci, dlatego też władze sowieckie z wielką gorliwością zaczęły zwalczać „zabobon i ciemnotę”. Dziś Hużyr jest miejscowością typowo turystyczną. Większość turystów tutaj zaczyna i kończy przygodę z Olchonem. Wioska specjalizuje się w zapewnianiu bazy noclegowej i gastronomicznej; ba, jest nawet domek zwany szumnie nocnym klubem! Hużyr jest też siedzibą władz Parku Narodowego.

Widoczna już z daleka na tle Hużyru Szamanka ma specyficzny kształt, widoczny na wszystkich standardowych pocztówkach z Olchonu. Według miejscowych wierzeń, jest to ziemski obraz niewidzialnego pałacu, siedziby ducha i opiekuna wyspy. Na wysokim brzegu przed Szamanką, tradycyjnie wznoszą się słupy serge wraz z kamieniami ofiarnymi, na których można znaleźć drobne monety, ryż, cukierki i papierosy. Same słupy coraz częściej traktowane są przez turystów jako atrakcja; nie rozumiejąc ich sensu, przywiązują oni obok tasiemek nawet smycze do kluczy.

Obok serge wznosi się tablica informacyjna, przestrzegająca przed silną energią emanującą od skały. Szczególnie narażone na nią są dzieci, którym nie zaleca się podchodzenia nawet do słupów. Na samą Szamankę wstęp mają tylko szamani, osoby postronne mają zakaz, szczególnie kobiety, dla których złamanie go kończy się ponoć bezpłodnością.

W Hużyrze, jak już było wspomniane, wielu mieszkańców wynajmuje pokoje gościnne. Dla osób wyposażonych w namiot istnieje jednak inna, tańsza i ciekawsza opcja: można legalnie rozbić swoją pałatkę na plaży, tuż nad brzegiem Bajkału, a obiad gotować na ognisku. Plaża wyposażona jest też w sławojki rozmieszczone co 100-200 metrów wzdłuż brzegu. Minusem tego noclegu jest jednak obecność Rosjan, przypływających na Olchon na grilla i imprezę. Efekt jest taki, że nici z ciszy i spokoju nad brzegiem świętego morza. Całe stada nowobogackich, za nic mając sobie bliskość świętego miejsca, bawią się do późnego wieczora.

Rankiem plaża przechodzi pod panowanie… krów, wyskubujących nędzne resztki trawy, a czasem bezczelnie podwędzających chleb z przedsionka namiotu.

 

Hużyr – rano plaża należy do krów!

fot. Archeolodzywpodrozy.blogspot.com

Opuściliśmy Hużyr i skierowaliśmy się na północny wschód. Chcieliśmy dojść do maleńkiej wioski Uzury, skąd planowaliśmy wybrać się na Mys Hoboj, czyli najbardziej na północ wysunięty przylądek Olchonu.

Główna droga na wyspie wiedzie do Hużyru; dalej różnorodne ścieżki wyjeżdżone przez ułazy stanowią już bardziej skomplikowaną plątaninę. Przy okazji, od razu widać, kto jest miejscowy, a kto obcy – śmigające z rzadka auta turystów telepią się powoli, powodowane obawą kierowców o podwozie. Natomiast miejscowi, mimo że często mają gorsze modele samochodów, za nic sobie mają nierówności na drodze i prują po niej niczym po gładkim asfalcie.

 

Przez step szeroki

fot. Archeolodzywpodrozy.blogspot.com

Drogę do Uzury zdecydowaliśmy się przemierzyć pieszo, co zajęło nam dwa i pół dnia. Spacer po wyspie okazał się najlepszym co mogliśmy sobie wymarzyć; wędrowaliśmy przez step szeroki, przez lasy i pagórki. Minęliśmy jeszcze dwie małe wioski, o wiele spokojniejszym klimacie niż Hużyr. Spaliśmy w lasach, wodę czerpaliśmy prosto z Bajkału – uchodzi ona za jedną z najczystszych na naszej planecie. Trzeba tylko uważać, bo czasem jezioro wyrzuca na brzeg jakieś glony, których fragmenty ciężko odfiltrować.

Każde z naszej grupy zdecydowało się wejść w chłodne wody Bajkału w swoim czasie. Mimo że było lato, woda była zzzzimnaaaa… Kiedy człowiek próbuje się zanurzyć i na chwilę traci oddech, bo ma wrażenie, że płuca mu zamarzły, od razu z większym podziwem patrzy na słynne „morsy”.

Po drodze minęliśmy także wioskę Piesczanaja, która słynie ze śpiewających wydm. Wiązać się to ma podobno ze zmianą temperatury o zachodzie słońca, przez co piasek wydaje charakterystyczny dźwięk, który niektórzy uważają za zawodzenie. Teoria całkiem przekonującą, szczególnie gdy człowiek przypomni sobie, że wokół wioski znajdował się obóz pracy; do dziś można znaleźć pozostałości jego zabudowy.

 

Piesczanaja

fot. Archeolodzywpodrozy.blogspot.com

Po dotarciu do Uzury zostaliśmy obfotografowani przez… niemiecką wycieczkę, która nie mogła się nadziwić, że idziemy piechotą i to jeszcze z plecakami.

Uzury słynie głównie ze stadniny koni i stacji meteorologicznej. Jedyne domy mieszkalne, jakie tam stoją, to domy pracujących w nich ludzi. Centrum życia turystycznego (kilka razy dziennie przyjeżdżają tam ułazy wypełnione Niemcami, Rosjanami czy innymi Austriakami) jest kafejko-sklepik, gdzie można kupić zarówno pasztet czy pocztówkę, jak i zamówić kawę.

 

Nasz obóz w Uzury

fot. Archeolodzywpodrozy.blogspot.com

Rozbiliśmy obóz pod lasem, pilnując aby krowy i byki pasące się obok nie zjadły nam suszącego się prania. Po krótkim odpoczynku, w dwóch grupach, podjęliśmy marsz na słynny Mys Hoboj. Sama trasa, wiodąca po szczytach ostrych skał, a potem przez lasy, łąki i stepy, dostarcza ogromnej przyjemności (szczególnie, gdy człowiek wreszcie pozbył się kilkunastokilogramowego plecaka!). Tereny są tak przepiękne, że człowiek ma ochotę krzyczeć i płoszyć konie.

Sam Mys Hoboj jest również miejscem ułazowych wycieczek. Przy okazji stanowi kolejne święte miejsce Buriatów – drzewa są obwiązane kolorowymi wstążkami, a wszędzie na głazach leżą porozrzucane papierosy i monety. Z Mysu Hoboj, przy dobrej pogodzie, widać półwysep Święty Nos.

 

Okolice świętego miejsca w drodze na Mys Hoboj

fot. Archeolodzywpodrozy.blogspot.com

Po powrocie do Uzury i krótkim wypoczynku, w drogę powrotną udaliśmy się słynną marszrutką-ułazem. Taka jazda także dodaje wiele radości – szczególnie, gdy człowiek już wysiądzie i stwierdzi, że jednak udało mu się przeżyć. Kierowcy ułazów na Olchonie to prawdziwi mistrzowie – tylko oni potrafią bezkolizyjnie i z niemałą prędkością poprowadzić samochód w takim terenie.

Tym sposobem wróciliśmy do Hużyru. Nie odmówiliśmy sobie – jako archeolodzy – krótkiej wycieczki na osławione mury Kurykanów. Kurykanie, przodkowie Buriatów, mieli budować skalne wieże i ogrodzenia. Wielogodzinne szukanie ich pozostałości, połączone z zejściem z trasy, bo „tędy będzie bliżej” zaowocowało zaobserwowaniem delikatnych zarysów obwarowań widocznych na zboczach wzgórz i kilku kamieni obrobionych prawdopodobnie ludzką ręką. Niefortunny wybór drogi pozwolił nam jednak zobaczyć jeden z najpiękniejszych widoków w życiu – sławojkę pośrodku stepu, na którą składało się drewniane rusztowanie okryte plandeką z trzech stron w taki sposób, że człowiek załatwiając swe naturalne potrzeby fizjologiczne, miał dodatkowo przepiękny widok na Bajkał. Żyć nie umierać.

 

Użury

fot. Archeolodzywpodrozy.blogspot.com

Nocny powrót do Hużyru ułatwiła nam… miejscowa policja, którą złapaliśmy na stopa. Podwieźli i odstawili pod jedyny czynny o tej porze sklep.

Rano z żalem opuściliśmy Hużyr i Olchon. Mieliśmy być tam 3 dni, byliśmy ponad tydzień. Wędrowanie po stepach wciąga bez reszty. Przeprawiliśmy się z powrotem na ląd, obiecując sobie, że jeszcze kiedyś tu wrócimy.

Doprawdy, nie dajcie się skusić szumnemu kurortowi w Listwiance; jeśli ktoś chce zobaczyć Bajkał, niech rusza na Olchon!

Podróżnicze przygody Archeologów można śledzić na ich blogu:

http://archeolodzywpodrozy.blogspot.com/