Shabbat shalom, panie kierowco!

Już od pierwszych dni w Izraelu szabat wkradł się do każdego mojego piątku. Polubiłam go, a raczej "Ją" i od poniedziałku wyczekiwałam dnia, kiedy zostanie pobłogosławiona i połamana chałka. Szabat przychodziła jako oblubienica, narzeczona, w radości i śpiewie. I broń Boże nie można było zakłócić jej sobotniego odpoczynku, więc goszczona była w cichości i spokoju.

Chleb szabatowy, czyli nasza dobrze znana chałka. Emaus Nikopolis, Izrael. Fot. Marta Lenartowicz

Jednak ta cichość i powiedzmy wprost – nic nie robienie nie stoją w parze z naturą młodego podróżnika, który chce zobaczyć jak najwięcej. Nie stoją także w parze z naturą katolika, który za dzień szczególnej radości i odpoczynku ma niedzielę. Więc najlepszym pomysłem, mieszkając 30 km od Jerozolimy, było dla mnie właśnie udanie się do Świętego Miasta, tuż przed rozpoczęciem równie świętego szabatu.

Idąc pieszo z głównego dworca autobusowego chłonęłam niezwykłą atmosferę. Mieszaninę kultur, zapachów, kolorów. Tego nie złapie się, jadąc tramwajem, który choć szybki i wygodny, jest jednak nieco drogi. Więc zupełnie za darmo, niewielkim kosztem swoich nóg, warto się przejść obok Merostwa Jerozolimy czy suku Mahane Jehuda. Żydowski targ kusi soczystymi owocami, pysznymi bakaliami, blokami chałwy na wagę w milionach smaków. Przy odrobinie szczęścia można znaleźć nietypowe jarmułki z zabawnym hasłem "Don't worry, be Jewish" czy też z Mario Brothers – kto mi powie, że nie chciałby takiej mieć? Są też piękne mezuzy, z bogato zdobionymi literami "SZ". Przechodząc krętymi uliczkami omijałam "dział mięsny". Na mnie zapach tego miejsca niezmiennie działał jak kamfora, więc chcąc uniknąć omdlewania, szłam dalej.

 

Przyprawy na suku, Jerozolima, Izrael

fot. Marta Leonartowicz

Powoli docierałam do Bramy Damasceńskiej, gdzie miałam swoją ulubioną budkę z pitą, czyli chlebem i falaflami – kulkami z ciecierzycy smażonymi w głębokim oleju. Schody przy Bramie służyły mi jako najwygodniejsze krzesło a codzienność widziana przed sobą jako najlepszy film dokumentalny. Krzątanina Arabów, ciągłe pokrzykiwania "Jalla", handel wszystkim, czym się da i gdzie się da, były na porządku dziennym. Gdzieś w tłumie można wypatrzeć żołnierzy IDF-u, paru ortodoksyjnych Żydów szybko przemykających między kobietami, dzieci w mundurkach wracające ze szkoły. Do tego nadarzył się jeszcze prawosławny batiuszka, a gdzieś za nim w brązowym habicie rozmodlony franciszkanin. Może właśnie dlatego, Izrael nazywany jest "miejscem spotkań".

 

Brama Damasceńska, Jerozolima, Izrael

fot. Marta Leonartowicz

Wchodząc w głąb suku w arabskiej części wdzieramy się do barwnej i strasznie głośnej giełdy. Trochę to zabawne, ale przez nieznajomość języka arabskiego zawsze miałam wrażenie, że Arabowie przez megafony nawołują do wojny. Kiedy oni jedynie... reklamowali swoje stoisko! Że mają hidżaby z najnowszej kolekcji, z najlepszych materiałów, w najpiękniejszych kolorach. I oczywiście – w najlepszej cenie. Bo u Araba wszystko jest "naj". I czując się bezpiecznie w Izraelu, za każdym razem, przez pół roku pobytu, słysząc te orientalne reklamy to samo przychodziło mi do głowy. Chyba już taka specyfika tego semickiego języka.

 

Ściana Płaczu, Jerozolima, Izrael

fot. Marta Leonartowicz

Omijając stragany, puszczając mimo uszu zachęty "Ja Cię kocham a Ty śpisz" (tak, tak, takie rzeczy Arabowie potrafią powiedzieć po polsku), przemykając między coraz częściej słyszanymi "Toda" zamiast "Shukran", docierałam do przejścia na plac przy Ścianie Płaczu. Szybka kontrola i już z arabskiego bałaganu wchodziłam w strefę żydowskiego zawodzenia.

Jedyna pozostałość Świątyni Jerozolimskiej podzielona jest na część dla mężczyzn i kobiet i, co oczywiste, mężczyźni mają jej "więcej". Ale do tego, że mężczyzna może więcej i ma więcej w Izraelu trzeba się przyzwyczaić.

Zajmując miejsce przy barierkach, staram się o dobry punkt widokowy. Obserwowanie rozmodlonych Żydów jest dla mnie strasznie ciekawe. Myślę przy okazji o najróżniejszych przepisach szabatowych: o tym, że nie wolno w szabat otwierać parasola – bo to praca; że nie wolno jeść ryby z ośćmi – bo wyciąganie ości to też praca; że nie wolno rwać papieru toaletowego – bo to też praca. A jak wiadomo, praca w szabat jest surowo zakazana. Uśmiecham się do siebie przypominając sobie te zakazy i, wpatrując się w kiwające głowy z pejsami, dochodzę do wniosku, że nieprędko to wszystko zrozumiem, a może nawet i nigdy.

Z rozmyślań wyrywają mnie śpiewy. Gdzieś za mną zaczyna się Bar Micwa. Chłopak, 13-letni ma dziś swoje święto. Będzie czytał werset z Tory i nabędzie wszystkie prawa religijne. Można tę uroczystość porównać do naszej komunii świętej. Prowadzą chłopca pod baldachimem, aż do samej Ściany Płaczu. Spod koszuli wystają mu citcit, sznureczki, dzięki którym ma pamiętać o modlitwie. Zaraz mężczyźni nałożyli na niego filakterie, czarne pudełeczka, w których na kawałku skóry koszernego zwierzęcia wypisane są fragmenty z Tory, a młody chłopiec sam okręca sobie czarny rzemień wokół ręki, tak mocno, żeby go dobrze poczuć i tyle razy, ile to jest nakazane. Na to wszystko zakładany jest tałes – biała płachta przypominająca flagę Izraela. Bar Micwa jest tak ważne, ponieważ to jedno z micwotów (micwa – przykazanie, obowiązek oparte na zaleceniach Tory – przyp. red.), które religijny Żyd w swoim życiu musi wypełnić. Kobiety i dziewczynki są po stronie dla kobiet i co chwilę oklaskują gwiazdę dnia, piszczą, śpiewają i rzucają w jego stronę cukierki.

Natrafić można także na tańczących żołnierzy IDF-u, wspólnie rozpoczynających szabat. A później, przez wiele dni, mieć w głowie ich pieśń "Anachnu ma'aminim bnei ma'aminim" – o tym, że są tymi, którzy wierzą.

Czas jednak nieubłaganie mija, więc chcąc zdążyć na przywitanie szabatu – Kabbalat Shabbat – muszę opuścić miejsce obserwacji i znowu ruszyć ulicami Jerozolimy. Po drodze widzę, jak życie powoli zamiera, coraz mniej jest ludzi na ulicy, pojawiają się tylko spieszący z ostatnimi zakupami Etiopczycy.

Chwilę później docieram do miejsca reformowanej wspólnoty żydowskiej, gdzie wszystko jest na opak. Kobieta jest rabinem, a dziewczyny częściej zakładają jarmułki niż chłopcy. Jest jednak w nich wszystkich prawdziwa wiara, religijność, autentyczna duma z bycia Żydami. Pani rabin mówi po hebrajsku i angielsku, więc spokojnie mogę przyłączyć się wspólnego witania szabatu.

Słyszymy alarm, rozlegający się w Jerozolimie i sygnalizujący że za 20 minut zaczyna się święty czas. Zaczynamy więc od "Shir ha Shirim" – "Pieśni nad Pieśniami", przechodzimy przez najróżniejsze psalmy aż będzie czas na "Lecha Dodi": "Lecha dodi, lecha dodi likrat kalah, pene shabbat nekabelah!". Tak witamy Oblubienicę.

Chwilę potem wzywamy Anioła Pokoju – "Shalom Aleichem", a na "Shema Israel" mężczyźni zakrywają dłonią oczy. "...Adonai Elohenu, Adonai Ehad" – "Pan jest Bogiem, Pan jest Jeden!".
Wzruszona i przejęta patrzę na Wspólnotę. Zostawiam ich pogrążonych w modlitwie, siebie pogrążoną w zadumie. Szukam czegoś co podwiezie mnie do mojego domu w Izraelu. Arabskie, żółte sziruty nie każą mi długo czekać. Kierowca nie wie, gdzie jest Emaus Nikopolis, ale nazwę Latrun kojarzy już dużo lepiej.

Podróż trwa chwilę, tak szybko, że nie przestawiam się z hebrajskiego na arabski. Wysiadając więc mówię do kierowcy "Shabbat shalom!" i dopiero brak odzewu uświadamia mi, jakie faux pas popełniłam. Uśmiecham się do niego szeroko, szybko dodaję "Shukran" i "Maasalami" a nucąc w myślach ulubioną pieśń szabatową wdrapuję się razem z oczekiwaną "Oblubienicą" do mojego Emaus.