Timor Wschodni – zapomniany świat

Relikty przeszłości

Piękno natury uzupełniają niesamowite konstrukcję z okresu kolonialnego. Czterystuletnia obecność portugalska w Timorze pozostawiła po sobie prawdziwe architektoniczne perełki. W samej Dili przykładów jest masa, jednakże miłośnik architektury nie może pominąć miasta Manatuto (uratowanego dzięki biskupowi, który opłacił indonezyjskie wojsko, ratując tym samym miasto przed zniszczeniem), do którego prowadzi jedna z najpiękniejszych przybrzeżnych dróg na świecie. Opadająca i wznosząca się niczym fale huczącego w dole morza, szosa odsłania przed nami coraz to nowe skrawki oceanu i pełne życia rafy koralowe.



Architektura portugalska wtapia się w etniczną zabudowę Timoru na czele z tradycyjnymi drewnianymi domami wspartymi na palach.
Nie trudno spotkać przed nimi hasające wesoło dzieci, pozdrawiające podróżników w języku tetum. Niektórym mającym szczęście, chłopcy prezentują dopiero co zerwane z drzewa orzechy lub za dolara oferują butelkę miejscowego fermentowanego wina palmowego.


Najpopularniejszym tutejszym przysmakiem jest kukurydza, do której należy dołożyć ryż, ziemniaki, fasolę, sałatę, maniok, orzechy, banany czy czerwoną fasolę. 
Smaków i mikstur do poznania jest co nie miara, a budu tasi to jedna z tradycyjnych potraw godnych polecenia.

W poszukiwaniu kolejnych egzotycznych smaków, trzeba się zapuścić na jeden z licznych rynków, na których można się natknąć na najróżniejsze rarytasy. Za oferujący najlepszy wybór, uznaje się znajdujący się w stolicy Dili Hali Laram. Znaleźć tam można wszystko, czego podniebienie zapragnie i jak głoszą miejskie legendy – dużo więcej.

Od sali tortur do hotelu



Jeszcze w 1998 roku Hotel Flamboyan w Baucau był salą tortur i przesłuchań opozycjonistów antyindonezyjskich. Dziś pod zmienioną nazwą: „Pousada Baucau” możemy tam spróbować orientalnych przysmaków przy akompaniamencie portugalskiego wina i rozgościć się w hotelowych pokojach. 

Przemysł turystyczny pojawia się w Timorze powoli i stopniowo. To jedna z największych zalet tego miejsca. Zapomnijcie o tłumach i zorganizowanych wycieczkach. Nastawcie się raczej na spotkania z miłośnikami ekoturystyki, wspinaczki, kitesurfingu czy nurkowania. Trudno tu o wielkich touroperatorów pracujących na masową skalę. Wszystko kręci się głownie wokół drobnych miejscowych układów.

Mimo, że 80%* Timorczyków to zdeklarowani katolicy, spokojnie można podzielić tę liczbę przez dwa, a biorąc pod uwagę liczbę praktykujących, odjąć jeszcze połowę. Timor to mieszanka kultur ze wszystkich stron świata. Zaczynając od Portugalii, na Australii kończąc. 
Dlatego nie trudno zauważyć ludzi modlących się do Boga po portugalsku i odprawiających przy tym „pogańskie” rytuały. Ta wybuchowa, na pierwszy rzut oka, mikstura kultur ma jednak smak łagodny i orzeźwiający.



Rozentuzjazmowane tłumy zgromadzone wokół krwawych walk kogutów. Mężczyźni przepychający i przekrzykujący się nawzajem próbują dostrzec wynik walki. Kobiety odziane w tais (tradycyjna timorska tkanina) przyglądające się z rozbawieniem męskim rozrywkom i jednocześnie przygotowujące się do kolejnej wieczornej uroczystości przy ognisku. 
Już niedługo wszyscy zbiorą się wokół płomieni i przy dźwiękach etnicznych, ręcznie wykonanych instrumentów zaczną śpiewać, tańczyć i cieszyć się wzajemnym towarzystwem.

„Kocham tę wolność!”

Pomimo całego piękna jakiego pełen jest Wschodni Timor, najbardziej urzekający są jego obywatele. Nie zważając na ciężar historii spoczywający na ich barkach, mieszkańcy tej małej wyspy wydaja się kochać swoje ubogie życie bardziej, niż krezusy oglądane w telewizji swoje luksusy.

Mimo odzyskania tak upragnionej niepodległości droga to stabilizacji i jedności narodowej jest daleka. Potwierdzają to liczne gangi panoszące się po ulicach, zorganizowane bojówki, z którymi rząd nie potrafi sobie poradzić. Timorczycy to nacja młoda i niezaznajomiona z „demokracją”. Nie zna sposobu na skuteczne wyrażanie swoich opinii i żądań. Tak tworzą się miejsca na bunty, rewolty a w końcu (jak miało to miejsce w 2008 roku) strzały w kierunku prezydenta.

O poczucie wspólnoty narodowej również jest niezwykle trudno. Społeczeństwo pochłonięte codzienną walką o przetrwanie swoje dobro stawia nad dobrem niezdefiniowanego narodu. Około piętnastu różnych języków i dialektów, którymi posługują się grupy społeczne, jest kolejną przeszkodą na drodze do integracji. 

Skąd więc w tych ludziach tyle optymizmu? Wydaje się, że mają to w genach i choć ostatnie lata dla Timoru to droga trudna, wyboista i krętą dziś na krótkiej prostej jego mieszkańcy krzyczą „Kocham tę wolność!” Wydaje się, że w Timorze Wschodnim wolność ma smak tak wyjątkowy, jak wyjątkowe jest to miejsce.



*Przed okupacją Indyjską ok 30% Timorczyków deklarowało katolicyzm jak swoje wyznanie. Wraz z pojawieniem się okupantów wprowadzone zostało prawo, mówiące, że osoby nie posiadające wyznania, traktowane będą jako komuniści i zagrożenie dla kraju. Co to oznaczało nie trzeba tłumaczyć. W ciągu dwóch lat populacja urosła do liczb pomiędzy 80-90% i do dziś występuje w statystykach, które powielają te nieprawdziwe informacje. 


Bibliografia:

1. 


Andrew Perrin. Land That Time Forgot, „Time Magazine” 11 sierpnia 2002
2. Henrique Botequilha. Timor a espera de ser um pais, „Visão” 10 lutego 2000
Vasco Pulido Valente.
3. Timor, „O independente” 29 listopada 1991
4. Rory Calinan. East Timor: Dark Days in Dili, „Time Magazine” 6 sierpnia 2007
5. 
A trobuled land, „Time Magazine” 8 marca 2007

6. Film „Timor Lorosae - O massacre que o mundo não viu”,Lucélia Santos, 2001 Brazylia