Turcja nie ma granic

 

Paweł Hadrian opowiada o Turcji

fot. Paweł Hadrian

Opowiadasz ludziom o Turcji. W tej chwili rozmawiamy o Turcji. O czym tak naprawdę myślisz, gdy mówisz: Turcja?

Myślę o Turcji jako wspólnocie, niekoniecznie ograniczonej geograficznie, posiadającej ustalone granice państwa. Mój przyrodni brat, który jest pół-Bułgarem w jednej z naszych rozmów dał mi do myślenia. Powiedział, że nie ma kuchni bułgarskiej, kuchni greckiej, tureckiej, czy serbskiej. To wszystko składa się na kuchnię osmańską, czyli kuchnię dawnego Imperium Osmańskiego. Gdy mówię o Turcji myślę o tym wszystkim, co było w zasięgu Imperium Osmańskiego. Turcja to też pewien rodzaj mentalności, patrzenia na świat, kontaktu z naturą…

I ludzi, którzy tam żyją?

Tak, do Turcji ciągnie mnie głównie ze względu na ludzi. Tak rozumiana przeze mnie Turcja nie ma granic.

A jacy ludzie mieszkają w Turcji?

Pierwsza rzecz, która od razu uderza, to fakt, że oni się nie uśmiechają publicznie. Nie ma czegoś takiego, że uśmiechasz się do kogoś na ulicy, czy w sklepie, tak jak widać to w kulturze zachodniej, gdzie ludzie chodzą z przyklejonym do twarzy uśmiechem. W Turcji pomyślą sobie, że śmiejesz się tak, bo jesteś głupi albo niedorozwinięty, albo robisz sobie z kogoś jaja. Pozornie Turcy z poważną twarzą, z zatroskanym spojrzeniem i krzaczastymi brwiami wyglądają nawet nieco groźnie. W rzeczywistości, kiedy zaczynasz z nimi rozmawiać, okazuje się, że są to ludzie z sercem na dłoni. Wychodzą do Ciebie, są ciekawi, bardzo pomocni. Dużą wagę przywiązują do przyjmowania gości.

 

Paweł Hadrian opowiada o Turcji

fot. Paweł Hadrian

Możesz opowiedzieć jakimś przejawie gościnności, której - będąc w Turcji - na pewno doświadczyłeś?

Jechaliśmy ze znajomymi wzdłuż wielkiego jeziora Van na wschodzie Turcji. W pewnym momencie przyszła nam do głowy myśl, żeby się zatrzymać, wykąpać w jeziorze i po prostu pobyczyć. Znaleźliśmy miejsce, gdzie zejście do wody było dosyć łagodne. Zaparkowaliśmy, a chwilę później w pobliżu zatrzymał się drugi samochód. Wysiada z niego gość z wielkim nożem, zaczyna się do nas zbliżać i przy tym mówi po turecku. Nie uśmiecha się. Po chwili tego monologu odchodzi, a my kompletnie nic nie rozumiemy. Może chciał nam powiedzieć, że tu nie wolno? Albo poszedł po kolegów... Po chwili z zarośli wychyla się ten sam człowiek i niesie takiego wielkiego melona! I jeszcze pokazuje nam, jak go pokroić.

Czyli czujesz się w Turcji wciąż jako gość, czy raczej już jako stały bywalec?

Zdecydowanie jako gość. Za kilka miesięcy jadę tam po raz piąty, ale zawsze będę tam gościem. Nie jestem Turkiem.

Nie jesteś, ale trochę wyglądasz jak Turek.

To prawda! W Turcji wszyscy się dziwią, że nie rozumiem po turecku, czy po kurdyjsku. Mimo to będę się czuł tam gościem zafascynowanym przez kompletnie inną mentalność, czy religię, choć ten islam turecki jest dosyć swobodny. To, że jest dużo meczetów, to nie znaczy, że Turcy są fanatycznie religijni. Bardzo duża część społeczeństwa jest zlaicyzowana.

 

Paweł Hadrian opowiada o Turcji

fot. Paweł Hadrian

Ale raczej nie zadeklarują, że nie wierzą…

Na pewno nie, bo ateizm w Turcji jest bardzo dziwną sprawą. Oni się po prostu dziwią, że można nie wierzyć w nic. Dla nich jest religia, jest Allach, jest Koran… okej. Fajnie by było żyć zgodnie z tym – to jest ideał. Najważniejsza jednak rzecz świadcząca o tym, że ten islam jest dość swobodny to sufizm. Turcy uznają na przykład pielgrzymki do grobów świętych, a islam ortodoksyjny tego nie uznaje. Tam wszystkie tego typu rzeczy to jest bałwochwalstwo, podobnie jak przedstawianie wizerunku ludzi. Bardzo dużo elementów szamanistycznych zostało przemyconych do islamu przez ludy koczownicze. Dla zobrazowania sytuacji podam przykład. W mieście Konya, w środkowej Turcji, znajduje się grobowiec Mevlany, myśliciela i poety sufickiego, który założył zakon Wirujących Derwiszy. Dla wielu Turków pojechanie do tego mauzoleum jest równoznaczne z odbyciem pielgrzymki do Mekki. Poza tym Turcy nie czują się skrępowani namiętnie popijając wódeczkę anyżową…

Mają mocne głowy?

Oni piją wysokoprocentowe alkohole, które my byśmy nazwali bimberkiem. Ich wódkę – Raki – raczej się zamawia na butelki. Tradycyjnie miesza się ją z zimną wodą. Pije się w zasadzie przy jedzeniu, do jedzenia, w czasie długiej biesiady… robią niezłe wina, pijalne piwa…

 

Paweł Hadrian opowiada o Turcji

fot. Paweł Hadrian

Popija się nimi tureckiego kebaba?

Kebab w Turcji to dosyć problematyczne dla nas słowo… kebab to jest każde danie mięsne poddane obróbce cieplnej. Danie z ryby na ciepło to jest kebab. To, co my rozumiemy jako kebab, to jest doner kebab, czyli mięso z tego pionowego rusztu, który się obraca i na który jest nadziane mięso.

Czyli ktoś poprosi o kebab i może dostać rybę!

Albo zapytają się: JAKI KEBAB? To tak, jakby przyjść w Polsce do sklepu z pierogami i powiedzieć: poproszę pierogi. Taki smacznie wyglądający kebab w bułce i z surówką „przyszedł” do Turcji z Europy i… uwaga uwaga: najlepsze doner kebaby są w Berlinie! Za to w Turcji, na przykład w Kapadocji, można zjeść testi kebab (pokrojona w kostki wołowina z cebulą i innymi przyprawami) w glinianym garnuszku, który przed pieczeniem zaklejany jest ciastem. Cały garnek się wkłada do pieca, ale po wyjęciu trzeba się jakoś dostać do tego mięsa. W dobrej knajpce przychodzi facet z szablą i jednym sprawnym, szybkim cięciem sprawia, że garnuszek pęka, nic się nie kruszy, wszystko jest idealnie.

Wpisują fechtunek w CV?

Zdecydowanie! Co ciekawe, Turcy jedzą ogromne ilości surówek. Troszkę ryżu, troszkę mięsa i do tego furmanka surówek, które polewają oliwą i kwaśnym syropem z granatów. Oprócz tego jogurt turecki i ser typu feta, który często je się z miodem i orzechami.

 

Paweł Hadrian opowiada o Turcji

fot. Paweł Hadrian

Nie wspomniałeś o tureckiej herbatce.

A tak, czaj! Mocna, czarna herbata, gotowana w dwupiętrowym czajniczku, która cały czas jest gorąca. Obrzydliwie słodka. Specjalnością jest herbata jabłkowa. W czajhane, czyli herbaciarniach, przesiadują starsi panowie na emeryturze, grają w backgammon i piją herbatkę. Jest to też element kultury handlowej – wchodzisz do sklepu i zostajesz na wejście poczęstowana herbatą. Wtedy lepiej się rozmawia o interesach. Podobnie w restauracjach – herbata jest w cenie bycia w knajpie. A gdy kelner zobaczy, że zjadłaś tyle, że nie możesz wstać, to przyniesie Ci jeszcze raki i melona, żeby pobudzić soki trawienne. To nie jest nic dziwnego dla tamtych ludzi, którzy traktują siebie z wielkim szacunkiem. Nie lekceważymy się. W przypadku niskich stolików i krzeseł bardzo niegrzeczne jest na przykład skierowanie w czyjąś stronę podeszwy buta. Podobnie w autobusie, nie należy zdejmować butów, już lepiej od razu włożyć sobie klapki…

W Turcji przejazdy autobusem wiążą się z dosyć niecodziennym sposobem podróżowania.

Tak, bo po pierwsze w autobusie jest specjalny personel - jak w samolocie i w cenie biletu jest poczęstunek. Co jakiś czas chodzi też pan i rozdaje specjalne mokre chusteczki. Turcy są bardzo czyści.

 

Paweł Hadrian opowiada o Turcji

fot. Paweł Hadrian

A jak jest z traktowaniem białych ludzi? W jaki sposób reagują na nas Turcy?

Turcy bardzo lubią blondynki, choć na zachodzie Turcji jest tylu turystów, że to nie robi na nich żadnego wrażenia. Jeśli się pojedzie w regiony nieoblegane przez turystów, owszem, jesteśmy sensacją, ale nie dlatego, że jesteśmy biali. Oni myślą: „O, turysta DO NAS przyjechał. Nie siedzi gdzieś tam nad morzem. Jest u nas!” Chcą pokazać się z jak najlepszej strony. Pytają, jak się podoba Turcja. Oczywiście nie wolno wchodzić na tematy polityczne i zawsze trzeba odpowiedzieć, że bardzo. Europejki budzą sensację, bo to nie jest codzienny widok, ale w postrzeganiu Turków jako porywaczy i gwałcicieli jest sporo przesady. Moja dziewczyna określiła to w ten sposób, że w pożądliwym spojrzeniu Hindusa kryje się coś z napalonego nastolatka, natomiast za spojrzeniem Turka jest mężczyzna, który wie, czego chce, ale ma świadomość konsekwencji. Turcja jest państwem policyjnym.

Kilka dni temu znowu były zamieszki…

Tak, ale jestem pewien, że każdy z tych protestujących, gdyby go zapytać, czy jest dumny z tego, że jest Turkiem, odpowiedziałby, że tak. Oni potrafią oddzielić rząd, czy premiera, którego mogą nazywać bandytą, od swojego ojczystego kraju.

 

Paweł Hadrian opowiada o Turcji

fot. Paweł Hadrian