Mostar

Smukła, elegancka, pełna gracji i harmonii budowla z białego marmuru przez wieki przyciągała artystów, malarzy, podróżników i poetów, którzy napawali się jej widokiem. Wielu Europejczyków, przez wieki uznających Turków za barbarzyńców, nie mogło uwierzyć, że to właśnie oni są twórcami takiego arcydzieła. Krążyły nawet błędne teorie, że Turcy jedynie przebudowali most, który w I w. p.n.e. wybudowali w tym miejscu Rzymianie. Most przez wieki uważany był także za symbol pokoju – łączył bowiem odmienne kultury i religie.

W 1993 r. podczas działań wojennych most został zburzony przez chorwacką stronę konfliktu. Gdy marmurowe bloki wpadały do rzeki, mieszkańcy miasta płakali. Ktoś ponoć powiedział, że w chwili, kiedy runął most, umarło jego serce. Pamięć po tych wydarzeniach wciąż jest żywa – w Muzeum Hercegowiny można obejrzeć amatorski film nakręcony w momencie niszczenia konstrukcji, a w centrum Mostaru ustawiono niewielki, ocalały fragment zniszczonego mostu z napisem „Don’t forget”.

W 2004 r. most zrekonstruowano, używając technik z XVI w. i marmuru pochodzącego z kopalni, z której cztery wieki wcześniej Hayruddin wydobywał kamień na budowę swojego arcydzieła. Wraz z odbudową mostu miasto odzyskało nie tylko dawny urok, lecz także skoczków zwanych Ikarami Mostaru. Stara tradycja polega na skokach do Neretwy z najwyższego miejsca na moście (ok. 20 m nad lustrem wody). Chętnych do skoków nie brakuje, mimo iż rzeka jest stosunkowo płytka, a dno kamieniste. Dziś dla wielu mężczyzn z Mostaru skoki z mostu, szczególnie w sezonie turystycznym, są źródłem dochodu – Ikarzy skaczą bowiem wtedy, gdy turyści zapłacą odpowiednią kwotę.

Jarmark lokalności

Nad brzegiem rzeki, tuż przy moście, rozciąga się stara część miasta. Podobnie jak Stary Most, tak i starówka została podniesiona z gruzów po wojnie. Wąskie uliczki wyłożone białym kamieniem, niewielkie, kolorowe kamienice z okiennicami i okwieconymi parapetami, rzemieślnicy, liczne sklepiki, stragany, muzyka dobiegająca z restauracji i gwarne kawiarenki oraz widok na Neretwę i Stary Most – wszystko to tworzy niepowtarzalny klimat miejsca. Sprzedawcy oferują obrazy, rzeźby, wyroby ze złota i brązu, tkaniny, dywany, lokalne przysmaki, przyprawy i alkohol oraz unikalne pamiątki mające wartość historyczną.

Kucharze zachęcają do skosztowania lokalnego menu, w którym widoczne są wpływy kuchni tureckiej. Popularnością cieszą się przede wszystkim dania oparte na mięsie, bułki pita z różnymi rodzajami nadzienia (ze szczególnym uwzględnieniem sera), jak również musaka – rodzaj warzywnej zapiekanki, czasem podawanej z dodatkiem mielonego mięsa. Ze słodkości serwuje się asure, deser przygotowywany na bazie fasoli, ciecierzycy i bakalii, a także firinda sutlac, pieczony pudding ryżowy. Warto spróbować lokalnej kawy. Miłośnicy kulinarnych rozkoszy powinni wybrać się na Tepa Market – stary bazar, gdzie zakupić można wyroby domowej produkcji, jak np. wina, z których słynie okolica czy sery, a także różne gatunki świeżych, lokalnych owoców i warzyw.

Miasto wielu architektów

Architektura Mostaru odzwierciedla długie dzieje i wielokulturowy charakter miasta. Widoczne są przede wszystkim ślady po wojnie z lat 90. (nie tylko w postaci ruin, lecz również poprzez liczne powojenne cmentarze, będące stałym elementem mostarskiego pejzażu), a także wpływy panowania tureckiego. W starym centrum miasta godny uwagi jest Bišćevicia, turecki dom z 1635 r. Budynek, położony nad samym brzegiem Neretwy, przyciąga oryginalnym, bogatym wystrojem wnętrz, tkaninami, rękodziełem i przedmiotami codziennego użytku oraz dywanami, po których chodzi się boso.

Mostar jest także miastem wyznawców różnych religii – meczety sąsiadują tu z kościołami, w mieście stoją cerkwie i stara synagoga. Niestety nie wszystkie obiekty udało się odbudować po wojnie. Podróżników przyciąga Karadjoz-Bega z 1557 r. Jest to największy mostarski meczet, z którego minaretu widać rozległą panoramę miasta. Nieco młodszy, bo pochodzący z 1618 r., jest meczet Koski Mehmed-Paszy. Świątynia stoi na skarpie, z jej minaretu pięknie prezentuje się stara część Mostaru.

Wycieczki z Mostaru

Godne zainteresowania są również okolice Mostaru. Warto wybrać się do Medjugorje, popularnego celu pielgrzymek, gdzie znajduje się kościół oraz Wzgórze Objawień. O ile Medjugorje jest tłumnie odwiedzane, o tyle Wodospady Kravica – szerokie na 150 m i wysokie na 25 m – pozostają mniej znane, zupełnie niesłusznie zresztą. Inny charakter ma miejscowość Blagaj, zlokalizowana w dolinie otoczonej wysokimi, białymi klifami. W miasteczku znajduje się wypływające spod skał źródło rzeki Buny. Nad rzeką, w malowniczej skale, stoi Dom Derwiszów – święte miejsce muzułmanów.

Przyciąga także miasteczko Pocitelj, gdzie ostały się dawne, kamienne zabudowania tureckie, m.in. karawanseraj, wieża zegarowa, medresa, twierdza i meczet. Z Mostaru niedaleko także nad Adriatyk. Bośnia i Hercegowina posiada 17 km wybrzeża, a jedyną miejscowością nad morzem jest Neum. Miasteczko ma dobrze rozwiniętą bazę turystyczną, a zainteresowanych dawnymi dziejami regionu przyciągają tu nekropolie Ilirów, starożytnego ludu, który jako pierwszy osiedlił się na tych terenach.

Komu w drogę, temu poradnik!

• Dojazd

  Mostar leży przy głównej drodze łączącej Sarajewo, stolicę Bośni i Hercegowiny, z Dubrownikiem w Chorwacji, w związku z czym do miasta z łatwością można dojechać samochodem bądź autobusem z obydwu wymienionych miast. Także linia kolejowa łączy Mostar z większymi miastami w kraju, w tym z Sarajewem.

• Przekraczanie granicy

  Do przekroczenia granicy wystarczy dowód osobisty, jednak w podróży po kraju zalecane jest posiadanie paszportu. Zgodnie z przepisami na granicy należy okazać środki finansowe, których wysokość nie może być mniejsza niż 50 euro na każdy dzień pobytu.

• Poruszanie się na miejscu

  Miasto najlepiej zwiedzać pieszo, natomiast do okolicznych miejscowości można dojechać własnym środkiem transportu lub lokalną komunikacją. Podróżując samemu nie należy wchodzić do lasów i na pobocza dróg, z uwagi na miny po działaniach wojennych (w miejscach szczególnie zagrożonych powinny stać znaki informujące o niebezpieczeństwie).

• Co warto zobaczyć

  • W Mostarze: dom Muslibegovic, dom Bišćevića, most Kriva Ćuprija, Kujundziluk, Muzeum Hercegowiny, Stare Miasto, Stary Most, Tepa Market.
  • Meczety w Mostarze: Cejvan Cehaj, Karadjoz-Bega, Koski Mehmed-Paszy.
  • Okolice: Blagaj, Medjugorje, Počitelj, Wodospady Kravica, Neum.

• Waluta

  Marka konwertybilna (KM), 1 KM = 100 fenigów.
  1 PLN = 0,48 BAM
  1 EUR = 1,92 BAM