Kopenhaga – po drugiej stronie mostu

Wolne Miasto Christiania – niepoprawna społeczność

Znajdziecie ją w Christianshavn – części Kopenhagi, pełniącej niegdyś funkcję twierdzy morskiej. Christiania nie jest nawet osobną dzielnicą, ale dzielnicą w dzielnicy, a zarazem miastem w mieście.

Nad niepozorną bramą napis „Witamy w Christianii”, bijące po oczach kolorowe graffiti, prowizoryczne domy sklecone naprędce z tego, co było pod ręką, piaszczyste ulice i wyłącznie ruch pieszy, ewentualnie rowerowy – tak wygląda utopia, wolne hippisowskie miasto, które istnieje naprawdę, i to już od czterdziestu lat.

Christiania posiada własny samorząd, podatki, walutę, pocztę oraz wiele innych atrybutów niezależności. Niedługo po wprowadzeniu się na puste koszary wojskowe, grupa hippisów- squatersów (mieszkający w opuszczonych budynkach, zazwyczaj nielegalnie) ustanawia własne, niezależne od duńskiego, prawo oraz samorząd. Na terenie Christianii nie wolno jeździć samochodami – jest to nieekologiczne. Zabrania się brania twardych narkotyków, kradzieży, używania broni oraz biegania (aby nie być wziętym za złodzieja lub policjanta). Podobnie jest z fotografowaniem w obrębie głównej ulicy – oficjalny zakaz wprowadzono zapewne z obawy przed rządową inwigilacją.

Christiania toczy nieustanne boje z władzami miejskimi o suwerenność i autonomię. Czasem są to poważne zamieszki, innym razem humorystyczne akcje, jak np. publiczny apel władz do mieszkańców Christiani, aby podjęli działania czyniące handel narkotykami mniej widocznym. W odpowiedzi na postulat, dealerzy poprzebierali się w wojskowe mundury kamuflujące. Tak czy owak, przyznać trzeba, że christiańczycy mają coraz cięższy żywot. Od kiedy w 2001 roku sukces wyborczy odniosła nieprzychylna Christiani Konserwatywna Partia Ludu, zaczęto stosować politykę „zero tolerancji”, która ma znormalizować dzielnicę i zdelegalizować jej rząd. Już obowiązuje całkowity zakaz osiedlania się na teranie Christiani, a nadto straszy się mieszkańców, że zburzone zostaną ich domostwa, a na ich miejsce postawione nowe – tzw. normalne.

Strøget, czyli „prosty”

Strøget przypomina Długi Targ w Gdańsku, zwłaszcza po deszczu, gdy kamienie połyskują jeszcze wilgocią. Choć może nie do końca... Strøget jest dużo dłuższy i szerszy, ale w końcu to najdłuższy deptak miejski w Europie. Pięć alei połączonych we wspólną całość daje długą na 1,2 km zakupowo-spacerową przestrzeń. Od pięćdziesięciu lat, w związku ze wzrastającą liczbą samochodów w mieście, obowiązuje na niej wyłącznie ruch pieszy. Z obydwu stron deptak zakończony jest dużymi placami. Z jednej strony Rådhuspladsen (Plac Ratuszowy), z drugiej Kongens Nytorv – największy plac miasta.

Na Rådhuspladsen moralności każdego przybywającego do miasta pilnuje dwóch stróżów. Trębacze na wysokim cokole widoczni są niemal z drugiego końca deptaku. Legenda głosi, że zadmą w trąby, kiedy przez plac przechodzić będzie dziewica. Czemu nie grają? – Eeee…, pewnie trąby im zardzewiały! – szydzą mieszkańcy. W rzeczy samej, coś musi być nie tak – nikt jeszcze ich nie słyszał. Ale to nic, uwagę zawiedzionych turystów szybko przyciąga smocza fontanna, eklektyczny ratusz i pomnik chluby narodu – Hansa Christiana Andersena. Najciekawszy, choć miejscami niebezpieczny klimat, panuje na Strøget o porze, gdy miasto układa się do snu. Przed zamkniętymi wystawami ekskluzywnych sklepów pojawiają się nowi, nocni klienci – z materacami, kartonami, kocami, wózkami i podręcznym siateczkami. Kto pierwszy, ten lepszy. Progi wystaw sklepowych świetnie nadają się do tego, by w miarę spokojnie na nich przenocować. Chętnych nie brakuje.

Najwyższa karuzela świata w ogrodzie

Zaraz za placem, po drugiej stronie ulicy uważajcie na dzieci! Będą biegły, ile sił w nogach, gdy zobaczą to wspaniałe, wesołe miasteczko w samym centrum miasta – Ogrody Tivoli. Górska kolejka roller-coaster, przejażdżka gwiezdnym pojazdem, teatry pantominy i prawdziwe postacie z bajek Christiana Andersena. Od kilku lat Tivoli posiada też najwyższą na świecie, 80-metrową karuzelę typu chairoplane. Ci, którym żołądki dają znać, że nie najlepiej znoszą tak ekstremalne doznania, również znajdą coś dla siebie. Tivoli to także sala koncertowa, wieczorne iluminacje, mnóstwo restauracji, akwarium oraz, o czym nie wolno zapomnieć, sceneria przepięknego ogrodu. Park rozrywki otwarty jest od kwietnia do września. Jeśli zjawisz się w stolicy Danii w innym terminie, będziesz musiał zadowolić się urokiem przechadzki wokół ogrodowych bram.

Na spotkanie z królową

 

Zmiana gwardii przed pałacem królowej Małgorzaty

fot. Krystyna Sokulska

Niedługo południe – wyjdę na spotkanie królowej. O tej porze jej gwardia zmienia wartę przed pałacem, może wychyli głowę zza firanki swojej komnaty (niedzielę ma zwyczaj spędzać w pałacu). Od kiedy pamiętam, Małgorzata zawsze była moją ulubioną monarchinią. Jest po prostu inna niż pozostałe osobistości tego pokroju. Najpierw zdumiała mnie tym, że jako osoba publiczna zupełnie nie kryje się ze swoją słabością do papierosów. Od dawna jest nałogową palaczką i zarazem najbardziej znaną osobą na świecie, której zdarza się zapalić nawet w sytuacjach oficjalnych, choćby podczas spotkań z dyplomatami. Polskie media zapewne nie zostawiłyby na niej suchej nitki.

W Danii panują jednak inne obyczaje. Między monarchią a społeczeństwem utrzymują się na tyle serdeczne relacje, że obie strony pozwalają sobie na wiele więcej, niż uważa się za dozwolone w innych państwach. Ponadto, Małgorzacie nie wystarcza pełnienie funkcji reprezentacyjnej. Jest typową kobietą pracującą: maluje, tłumaczy książki, pracuje jako grafik. Stworzyła m.in. ilustracje do duńskiego wydania „Władcy Pierścieni”, a ostatnio projektowała także kostiumy teatralne. Ale dosyć o Małgorzacie, można by o niej całą książkę napisać. Skoro chcę ją spotkać, muszę skierować się w te zakątki Kopenhagi, gdzie wznoszą się rezydencje królewskie. Nie ma tu jednego pałacu, ale całe ich kompleksy, i to jest nieprawdopodobne.

Obecna siedziba monarchów to Amalienborg. Pełni swoją funkcję od ponad dwustu lat i to właśnie na jego wewnętrznym placu – Amalienborg Plads, w każde południe uroczyście zmienia się warta strażników. Amalienborg to cztery identyczne rokokowe pałace ustawione wokół ośmiokątnego placu, otwartego dla ruchu kołowego, w czym wyraża się nowoczesność monarchii.

Pałace stały się siedzibą władców trochę za sprawą przypadku. W XVII wieku spłonęła poprzednia monarsza siedziba – Christiansborg, którą odbudowano w nieco zmienionym kształcie. Urzędują tu najważniejsze organy państwowe: Parlament, Sąd Najwyższy oraz Ministerstwo Finansów.

W obrębie miasta jest jeszcze Charlottenborg – pałac sprzedany królowej Charlotcie, czemu zawdzięcza swoją piękną nazwę (obecnie siedziba Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych) i renesansowy Rosenborg Slot, kiedyś posiadłość Chrystiana IV, dziś miejsce, na którym skupia się uwaga drobnych i większych rzezimieszków, czyli skarbiec królewski.

Nie udało mi się spotkać z królową na Amaliensborg Plads, za to jej wartownicy zaskoczyli mnie w drzwiach jednego z pobliskich kościołów. Nie da się, nie zawiesić oka na przechodzącym tuż obok hucznym pochodzie. Gwardziści w wysokich, czarnych, grubych czapach z niedźwiedziego futra, w niebiesko-czerwonych mundurach maszerują przy akompaniamencie wojskowej orkiestry – to jest dopiero widok! Orkiestry nie trzeba nawet widzieć, z daleka słychać, że nadchodzi uroczysty pochód i wkrótce nastąpi zmiana warty.

Jasny i ciemny Czarny Diament

Zakochałam się jednak w zupełnie czymś innym. Dwa miejsca, które z pozoru do siebie nie pasują i najlepiej zarówno dla umysłu, jak i wątroby odwiedzać je w ściśle ustalonym porządku – najpierw biblioteka, potem browar! I radzę trzymać się tej kolejności, bo wędrówka pomiędzy buzującymi baniami z piwem kończy się jego degustacją, a po wyczynie spróbowania wszystkich rodzajów Carlsberga, z wizyty w bibliotece, niewielki byłby już pożytek.

Zgodnie z ustanowioną przez siebie regułą, najpierw staję oko w oko z intrygującym i tajemniczym, czarnym czworobokiem – Biblioteką Królewską. Ze względu na budulec – granit oraz przyciemniane z zewnątrz szyby, (a znajdują się na każdym centymetrze budowli, który nie wymaga solidniejszej konstrukcji!) nazywa się ją powszechnie Czarnym Diamentem. Z odległości kilku metrów wydaje się czarna jak atrament. Nie chce się wierzyć, że wewnątrz wręcz oślepia światłem. To przepiękna nowoczesna biblioteka. Wejść do środka można bez opłat oraz większych problemów. Jedyne, co należy zrobić, to oddać do depozytu torebki i plecaki.

Już od przedsionka rozpościerają się przed wami węże ruchomych schodów, dłuższych i krótszych, łączniki ze szkła, nowoczesne czytelnie, gdzie znajduje się aż 21 tysięcy woluminów, starannie wyselekcjonowanych i ułożonych, wszystko skomputeryzowane i ogólnodostępne. Wchodzę do pierwszej sali i biorę książkę. Nie potrzeba dowodu tożsamości ani karty bibliotecznej... U nas dawno by mnie wyproszono. Przez wielopiętrowe oszklone ściany i zarazem okna roztacza się widok, który trudno do czegoś porównać. Można zająć miejsce widokowe na mostku, na najwyższym piętrze i niczym przed ogromnym telewizorem, czekać na zachód słońca nad cieśniną. Najchętniej spędziłabym przed tą szybą cały dzień, ale jednak trochę szkoda mi czasu. Poza tym perspektywa wizyty w legendarnym browarze kusi mnie niezmiernie.

Carlsberg, czyli browar Karola na szczycie góry

 

To w Kopenhadze powstał browar Carlsberg

fot. Krystyna Sokulska

W przekładzie z duńskiego „Carlsberg” to dosłownie „Góra Carla” (góra Karola). Nie Karol, lecz jego ojciec – Jacob Christian Jacobsen, na cześć syna, na szczycie wzgórza położonego w połowie XIX wieku jeszcze poza murami Kopenhagi, założył swój browar. Prosty człowiek, bez wykształcenia opracowuje nowoczesną technologię ważenia piwa. Jest perfekcjonistą w tym, co robi i nawet taką czynność, jak produkcja trunku, musi doprowadzić do doskonałości. Dzięki temu, Carlsberg rozwinął się do niebotycznych rozmiarów i dziś uznany jest za czwartą, największą na świecie grupę piwowarską.

Jak to się w rodzinnych interesach zdarza, wskutek rozbieżności między ojcem i synem, przez ponad czterdzieści lat działały w Kopenhadze dwa Carlsbergi – Gamble Carlsberg (stary, należący do założyciela) oraz Ny Carlsberg (nowy – własność Carla). Dziewiętnaście lat po śmierci Jacoba Christiana oba połączyły się w jedną potężną markę.

To, co zwiedzamy, to budynki Gamble Carlsberg, do których wejścia, zupełne jak do bajkowej jaskini cudów, strzegą cztery słonie naturalnych rozmiarów, tworzące tzw. Elephant Gate. Słonie są urocze, ale to dopiero przedsmak niezwykłości, które czekają na nas wewnątrz. W jednej z pierwszych sali wita nas ponad siedemdziesiąt tysięcy butelek piwa z całego świta – największa kolekcja, jaka istnieje. Przy odrobinie uwagi z łatwością można odnaleźć półeczkę z polskim Żywcem, Okocimiem czy Żubrem. Zaraz potem odkrywają przed wami swoje tajemnice wiekowe receptury warzelnictwa i zasady komponowania smaków. Na specjalnym stoisku każdy z aromatów piwnych daje się osobno wyczuć, a przy poszczególnych gatunkach browaru spisano dokładne ich składniki takie jak: maliny, jęczmień, czerstwy chleb itp.

Największa niespodzianka czai się jednak przy ladzie degustatorskiej. Nagle, nasza uwrażliwiona już świadomość piwna, zostaje poddana kolejnej próbie. – Skąd ich się tu tyle wzięło!!! – dziwią się wszyscy nie Duńczycy, gdy stawia się przed nimi 23 rodzaje najczystszego, świeżutkiego, zimnego Carlsberga. W głowie się nie mieści, że do Polski eksportuje się tyko jeden gatunek. Mojemu piwowarskiemu gustowi najbardziej spodobał się Carlsberg Elephant – jasny i bardzo aromatyczny, o delikatnym zapachu owocowym. W sklepach można go poznać po charakterystycznej butelce z wizerunkiem słonia.

UWAGA! Nie pomylcie browaru Carlsberg Group z Ny Carlsberg Glyplotek – muzeum sztuki, otwartym przez Carla Jacobsena.

Warto tutaj wspomnieć o niepodważalnym symbolu miasta, przed którym często ustawia się tłum fotografujących. Syrena – niewielka, de facto może półtorametrowa. Siedzi wśród skał, u wrót cieśniny, na uboczu, z pozoru zapomniana, daleko od ścisłego centrum.

Taka jest moja Kopenhaga – zimna i wietrzna, zdumiewająca, tryskająca życiem, oczytana, pełna swobodnie eleganckich Dunek i Duńczyków w rozdartych spodniach (nawet w środku zimy).

Po powrocie stamtąd, zauważyłam u siebie dziwną obsesję, polegającą na przeczesywaniu sektorów alkoholowych w marketach w poszukiwaniu butelek z podobizną słonia.

Przeczytaj, zanim wyjedziesz!

• Według raportu z 2009 roku, w Oslo, Zurychu i Kopenhadze są najwyższe ceny produktów spożywczych oraz koszty życia w Europie. W Kopenhadze obowiązują również najwyższe na świecie podatki. Uważaj, więc na to, co i gdzie kupujesz. W przybliżeniu 100 DKK=52,45 PLN. Za chleb zapłacimy ok. 20DKK (w przybliżeniu 9 PLN). Wyjątkowo drogie są warzywa i owoce.

• Korony, które pozostały ze Szwecji najlepiej wymienić na dworcu. Znajduje się tam sporo kantorów, gdzie znajdziemy lepsze ceny, niż na wielu głównych ulicach miasta. Dobrym, a niekiedy nawet lepszym, sposobem jest skorzystanie z bankomatu. Można wypłacić gotówkę wprost ze swojego konta, pobierana prowizja wychodzi podobnie, albo bardziej korzystnie niż odsetki naliczane przez kantor (zwłaszcza w wypadku większych sum). Niektóre rodzaje kont bankowych mają ponadto możliwość całkiem bezpłatnych wypłat na terenie Unii Europejskiej, a nawet na całym świecie.

• Miejskie Centrum Informacji Turystycznej znajdziecie na Placu Ratuszowym, drugie, nieco mniejsze, mieści się na samym środku dworca centralnego.

• Karta kopenhaska. Jeżeli planujesz co najmniej kilkudniowe, intensywne zwiedzanie, może okazać się niezastąpionym rozwiązaniem. Pozwala do woli korzystać z autobusów i pociągów w obrębie miasta, daje bezpłatny wstęp do ponad 60 muzeów, zniżkę na wynajem samochodu i nawet 50% rabatu na prom do południowej Szwecji. Zawiera też pakiet rabatów do restauracji i knajp objętych umową.

• Poczuj się jak mieszkaniec miasta – przejedź Kopenhagę rowerem. Do dyspozycji turystów jest 3,5 tys. bezpłatnych, kolorowych pojazdów. Znaleźć je można w specjalnie oznaczonych miejscach w całym mieście. Wypożycza się je na zasadzie kaucji – wrzucasz 20 DKK, pożyczasz rower, po zwrocie (też w określonym punkcie) odbierasz monety.

• Dopóki Królowa Małgorzata otwarcie przyznaje, że jest czynnym palaczem, nikt nie śmie wystawić mandatu za palenie w miejscach publicznych, nawet w obliczu obowiązujących, podobnych jak w Polsce, przepisów prawnych. Piwo również możecie pić w parkach duńskich bez obawy spisania przez funkcjonariuszy policyjnych.

• Kopenhaga, po duńsku København powstała ok. roku 1000 jako mała osada rybacka. Nie wiadomo dokładnie, kto był założycielem miasta, przypuszcza się, że Swen Widłobrody albo Kanut Wielki. Stolicą państwa stała się dopiero czterysta lat później.

• O wzajemnym szacunku, przyprawionym niekiedy odrobiną wesołości, (ale nie kpiny!) świadczą relacje pomiędzy mediami i monarchią duńską. Kiedy Danię odwiedził Bill Clinton, królowa nie witała go na lotnisku, lecz oczekiwała w komnatach Christiansborgu. Społeczeństwo odważyło się skomentować to anegdotą „Rusz tyłeczek, Małgosiu!”.

• Znak korony na opakowaniach to gwarancja najwyższej jakości produktu. Pozwolenie na używanie tytułu „Dostawcy Duńskiego Dworu Królewskiego” wydaje królowa firmom z branży handlowej i przemysłowej, dostarczającym towary do pałacu królewskiego regularnie, co najmniej przez kilka lat. Znaki towarowe otrzymał m.in. Carlsberg oraz Jysk.