Oczami olbrzyma, czyli Zielona Wyspa w pigułce

 

Irlandia,Wyspy Aran

fot. Kamila Karbowniczek

Z lotu ptaka Irlandia przypomina maleńki, zielony puzzle, który unosi się pośrodku zburzonego morza. Wraz z obniżaniem lotu, dostrzec można maleńkie domki i liczne, kamienne budowle- zamki i klasztory. Lądując w dublińskim porcie krajobraz ani trochę nie traci na ostrości. Powodem tego jest wszechobecna zieleń, która zdaje się dominować w tym otoczeniu. Powietrze jest ostre i wilgotne. Czuć zapach morza, trawy i świeżości. Aby odkryć prawdziwą Irlandię należy wybrać się daleko poza miasto. Najlepiej w tym wypadku wypożyczyć samochód . Zwiedzanie należy zaplanować wcześniej i poczytać o lokalnej kulturze, obyczajach i zabytkach.

Irlandia potrafi być piękna, ale ma kapryśną pogodę. Często pada deszcz, więc najlepiej wybrać się do niej w miesiącach letnich. Irlandia to przede wszystkim niezwykłe krajobrazy, które potrafią zaskakiwać. Niektórzy mówią, że w Irlandii wszystko wygląda jednakowo, co nie jest zupełnie prawdą. Wystarczy pojechać nad Atlantyk, aby przekonać się o sile i potędze żywiołu, a także zobaczyć jak bardzo surowy klimat zdominował tutejszy krajobraz.

Zupełnie inaczej Irlandia wygląda na południu czy na północy kraju. Wszędzie dostrzec można zabytki wczesnośredniowiecznej architektury, zwłaszcza sakralnej. Dominują celtyckie krzyże, romańskie ruiny i pozostałości po zamkach. Irlandia to kraj, gdzie przyroda potrafi harmonizować z działalnością antropogeniczną człowieka. Przyrodniczo jest to oaza spokoju, gdzie można cieszyć się niemal nieograniczoną przestrzenią. Irlandia nadal jest dzika i niezbadana. Wystarczy poznać ją bliżej, aby móc odkrywać ją wciąż na nowo.

Irlandia Celtów, czyli mityczny świat na wyciągnięcie ręki

Irlandia to wyspa tajemnicza i pełna magii. Jej początki opisane są w mitologii celtyckiej. Miała ona ogromny wpływ na kształtowanie kultury i historii wyspy. Pierwotni mieszkańcy Irlandii przedstawieni byli jako mityczne olbrzymy, które cechowała wyjątkowa brzydota. Walczyli z najeźdźcami i ostatecznie zostali wyparci przez bóstwa oraz ludzi. Baśniowe opowieści tworzą mityczny świat, gdzie bogowie i ludzie żyją obok siebie w nieskłóconej przyjaźni. Idylliczność zakłócona jest jednak przez nieustające, barbarzyńskie wojny z zagrażającym Irlandii wrogiem.

Celtowie wierzyli w różnorakie bóstwa. Każdemu z nich nadawano imiona, które cechowały ich siłę i osobowość. Na postawie zapisów wiadomo, że istniało około 400 różnych bóstw. Celtowie wierzyli w życie pozagrobowe i potężne moce, które przenikały ich świat. Celtyccy kapłani-druidzi wyznawali teorię reinkarnacji, która pozwalała im wierzyć w nieśmiertelność duszy. Ponadto wierzyli w animizm. Według nich bogowie potrafili wcielać się w zwierzęta i dowolnie przenikać istoty żyjące.

Newgrange to jeden z najważniejszych i najbardziej tajemniczych grobowców megalitycznych w Europie. Został zbudowany około 3200 lat p.n.e. Według celtyckich przekazów było to miejsce, gdzie składano do pochówku ciała zmarłych królów. Są to jednak legendy, które nie zostały nigdy potwierdzone. Prace wykopaliskowe w latach 60 XX wieku pozwoliły lepiej poznać tajemnicę Newgrange. Odkryto wtedy, że 21 grudnia wraz z zimowym przesileniem promienie słońca przenikają do komory, tworząc Newgrange najstarszym, znanym, słonecznym obserwatorium. Z punktu widzenia architektonicznego i inżynierskiego jest to bardzo ciekawa budowla. Kamienny kurhan został rozplanowany tak, aby światło mogło przenikać w głąb mrocznej komory jedynie raz w roku.

Pradawne wierzenia, mity i obyczaje

Irlandzkie cmentarze są niesamowicie klimatyczne. Pierwotnie wierzono w świat pozagrobowy, gdzie wędrowały celtyckie dusze po śmierci. Świat umarłych zawsze znajdował się na zachodzie i z daleka od ludzkich osad budowano cmentarze. Wiele z nich przetrwało do dziś, jednak część z nich jest już wyłącznie reliktem zamierzchłej przeszłości.

 

Irlandia,Dublin-Cmentarz Glasnevin

fot. Kamila Karbowniczek

Cmentarze irlandzkie cechuje spora różnorodność-od katakumb po ziemne nasypy i kamienne kurhany. Miejsce pochówku zależało w głównej mierze od znaczenia zmarłej osoby. Zwykłych ludzi chowano bezimiennie. Kamienne nasypy z kolei przeznaczone były dla wyjątkowych osobistości. Wiele megalitycznych grobowców irlandzkich przetrwało do dziś. Przy grobie umieszczany był kamień bądź obelisk, gdzie wyryte było imię zmarłego. Co więcej starano umieszczać się napis w miejscu niewidocznym dla żywych istot. W tym celu stworzone było specjalne, sakralne pismo.

Wiara w życie pozagrobowe była w Irlandii wyjątkowo silna. Wierzono nie tylko w istnienie bóstw, ale także w demony i duchy, które były częścią alternatywnych światów. Niespokojne dusze często przybierały potworne kształty. Wierzono w istnienie banshee (od bean sidhe-kobieta z sidhe). Dźwięk harfy i smętne zawodzenie były symbolem nadejścia śmierci.

 

Irlandia,Dublin-Cmentarz Glasnevin

fot. Kamila Karbowniczek

Glasnevin, cmentarz znajdujący się w Dublinie to chyba jeden z najlepiej zachowanych i najpiękniejszych cmentarzy irlandzkich. Znajduje się w północnej części miasta i sąsiaduje z pięknym ogrodem botanicznym, do którego wstęp jest bezpłatny. Glasnevin to przede wszystkim rzeźby sakralne, które zachwycą niejednego miłośnika sztuki. Ponure twarze wyryte z kamienia zdają się spogladać na przechodniów nieufnie. Wiele nagrobków pokrytych jest grubą warstwą zielonego bluszczu, który niejednokrotnie tworzy z nimi jednolitą całość. Przyroda tak bardzo wtapia się w otoczenie cmentarza, że aż trudno w to początkowo uwierzyć.

Cmentarz skrywa wiele niespodzianek, które dostrzegą jedynie bystre oczy i wrażliwa dusza. Takie właśnie są cmentarze. Ich mistyczne piękno ściera się niejednokrotnie z szarością otoczenia. Glasnevin jeszcze do niedawna przypominał miejsce opuszczone. Obecnie trwają prace konserwatorskie i wiele starych nagrobków jest usuwanych w miejsce dla nowych. Warto więc dokumentować jego piękno dopóki nie zatraci swojej autentyczności.

Celtyckie krzyże

 

Irlandia, Glendalough

fot. Kamila Karbowniczek

Można napotkać je w wielu miejscach w Irlandii. Jadąc samochodem często widuje się pojedyncze krzyże skierowane na zachód, stojące w ponurym osamotnieniu. Na każdym cmentarzu jest co najmniej kilka z nich. Są symbolem chrześcijaństwa w Irlandii. Służyły niegdyś do szerzenia prawd wiary. Początkowo przedstawione na nich płaskorzeźby tworzyły jedynie motywy geometryczne. Z czasem krzyże zaczęto ozdabiać scenami biblijnymi, tworząc miniaturowe arcydzieła rzeźbiarskie. Najpiękniejsze krzyże napotkać można w opactwach i kompleksach klasztornych na terenie całego kraju.

Era Wikingów, a chrystianizacja wyspy

Celtycka Irlandia składała się z ponad stu plemiennych królestw. Wraz z nadejściem chrystianizacji państwo zaczęło powoli kształtować swoje nowe oblicze. Wszystko to miało miejsce za sprawą Świętego Patryka, który do dziś jest patronem Irlandii. Jego dzieje opisywane były w licznych księgach i manuskryptach. Za jego sprawą udało się założyć w Irlandii pierwsze klasztory i opactwa. Święty podróżował po całej wyspie głosząc idee nowej wiary. Tłumaczył tajemnicę Trójcy Świętej na podstawie listków koniczyny. Roślina była niegdyś uważana za świętą przez celtyckich druidów. Stała się nieoficjalnym symbolem Irlandii.

 

Irlandia,Jerpoint Abbey

fot. Kamila Karbowniczek

Klasztory i opactwa to najlepiej zachowane zabytki wczesnośredniowieczne w Irlandii. Przykładem dobrze zachowanego klasztoru powstającego w VIII-XII wieku jest Glendalough. Położony jest w malowniczej scenerii Gór Wiclow. Klasztor był wielokrotnie plądrowany przez Wikingów. Obiekt rozwijał się przez 600 lat i był siedzibą irlandzkich biskupów. Jego założycielem był Święty Kevin, który wybrał to miejsce na swoją pustelnię. Do jego upadku przyczynili się dopiero Anglicy, którzy w czasach krwawych wojen zakazywali pielgrzymek do Glendalough. Miejsce najlepiej zwiedzać latem, kiedy kapryśna, irlandzka pogoda pozwala na swobodne wędrówki po górach. Nad ranem kiedy nie ma w pobliżu turystów można nacieszyć się niepowtarzalnym klimatem i ciszą tego miejsca. Uwagę przykuwa okrągła 30-metrowa wieża znajdująca się nieopodal cmentarza. Kompleks klasztorny tworzy również katedra z XII wieku oraz krzyż Świętego Kevina z VIII wieku. Glendalough to również wspaniałe jeziora, gdzie również napotkać można liczne, klasztorne ruiny. Wiele starych krzyży pokrytych jest bluszczem, a wiele tablic niemożliwych do przeczytania. Niezwykłość tego miejsca polega na idealnej harmonii pomiędzy światem przyrody, a pięknem średniowiecznych zabytków.

 

Irlandia,Jerpoint Abbey

fot. Kamila Karbowniczek

Kolejnym bardzo klimatycznym miejscem w Irlandii jest Jerpoint Abbey. Opactwo położone jest nad brzegami Little Arrigle na południe od Thomastown. Zostało założone przez Cystersów w 1160 roku. Prawdziwy zachwyt wzbudzają architektoniczne detale oraz rzeźby. Przedstawiają motywy związane nie tylko z duchowieństwem, ale także z etosem rycerskim oraz mitologią. Ruiny opactwa zachowały się jednak w niewielkim stopniu. W dobrym stanie przetrwał z kolei Kościół. Uwagę przyciągają rozmieszczone wewnątrz nagrobki ze stylizowanymi figurami świętych. Jak w wielu miejscach w Irlandii można napotkać tu również okrągłą wieżę. Została dobudowana w XV wieku i obecnie idealnie komponuje się z klimatem Jerpoint Abbey.

 

Irlandia,Rock of Cashel

fot. Kamila Karbowniczek

Jednym z najpiękniejszych zabytków Irlandii jest jednak Rock of Cashel. Jest to warowna twierdza, która wyrasta z równiny Tipperary. Była symbolem królewskiej i kościelnej potęgi przez przeszło 100 lat. Zamek został przekazany władzy kościelnej i stał się swoistym centrum życia religijnego w kraju. Obecnie Cashel przyciąga wielu turystów, którzy mogą podziwiać zachowaną architekturę romańską oraz niezwykle piękne rzeźby i krzyże. Z 28-metrowej okrągłej wierzy można podziwiać widok na okolicę, gdzie rozpościera się piękna panorama regionu Tipperary. Ruiny wyglądają wspaniale o każdej porze dnia, zwłaszcza o zachodzie słońca kiedy światło przenika kamienne mury tworząc niezwykłą grę cieni.

Najazdy barbarzyńców

Wikingowie przybyli do Irlandii w IX wieku. Nigdy nie zdołali opanować całej wyspy, jednak plądrowali klasztory i nękali miejscową ludność, która nie potrafiła poradzić sobie z tak potężnym wrogiem. Za sprawą ich najazdów powstały jednak pierwsze miasta irlandzkie- Dublin, Waterford oraz Limerick. Wikingowie wprowadzili również nowe metody uprawiania ziemi oraz pierwsze monety. Dublin wyrósł na dużą metropolię i do dziś napotkać można wiele wskazówek mówiących o czasach wikingów. Późniejsze najazdy Normanów w roku 1169 były tragiczne w skutkach. Zostały zdobyte główne miasta, a panem Irlandii został król angielski Henryk II. W tym czasie powstało wiele wspaniałych zamków. Początkowo twierdze budowane były z drewnianych bali, jednak z czasem zaczęto stosować bardziej wytrzymały kamień.

Przykładem architektury normandzkiej jest zamek Trim, położony niedaleko Dublina nad rzeką Boyne. Zamek został wzniesiony w 1173 roku przez rycerza Hugha de Lacy'ego. Obecnie Trim jest jednym z najlepiej zachowanych zamków w Europie. Ciekawostką może być fakt, iż pojawił się w filmie Mela Gibsona „Waleczne serce” z 1995 roku. Film nakręcony w przepięknej, irlandzkiej scenerii zdobył serca widzów i został nagrodzony Oskarem.

Kultura irlandzka stała się tematem wielu stereotypów. Irlandia kojarzona jest z zielonym piwem, skoczną muzyką i dużym folklorem, który zdaje się nie zamierać. Ile w tym jest prawdy? Kultura zamiera wraz ze starszymi pokoleniami. Młodzi nie pamiętają ciężkich czasów emigracji i głodu. Nie utożsamiają się z wymierającym językiem i nie kultywują tradycji przodków. Dublin stał się bardzo kosmopolitycznym miastem, gdzie ciężko doszukać się prawdy o jego mieszkańcach. Emigracja spowodowała, że Irlandczycy zaczęli asymilować się z napływającą ludnością i czerpać wzorce z innych zachowań, innych kultur. Duży wpływ na Irlandię mają trendy, które przychodzą z sąsiadującej Wielkiej Brytanii. Widać to w zmieniającej się kulturze i zachowaniu mieszkańców wyspy.

 

Irlandia,Wyspy Aran

fot. Kamila Karbowniczek

Aby odkryć prawdziwą Irlandię należy wyruszyć daleko na zachód. Niewielkie, leżące nad Atlantykiem Wyspy Aran to jedno z ostatnich miejsc, gdzie można napotkać prawdziwy, irlandzki folklor. Mieszkańcy zdają się żyć z dala od cywilizacji, odcięci od „Zielonej Wyspy”. Po rozmowach z tymi ludźmi można wywnioskować, że są szczęśliwi. Wyspy dają im wolność. Miejscowa ludność zajmuje się hodowlą bydła, uprawami i handlem. Tradycyjne wyroby z wysp to ciepłe, wełniane swetry. Na Wyspach Aran rozwinęła się w pewnym stopniu turystyka. Można zwiedzać pozostałości ruin. Najwcześniejsze ślady osadnictwa na wyspach pochodzą z epoki brązu i żelaza. Na wyspie Inishmore znajdują się dwa forty- Dun Aengus i Dun Duchathair. Pozostały również ślady po wczesnośredniowiecznych kościołach i budowlach obronnych z czasów późniejszych. Aran to dzikie, wapienne wyspy o wybrzeżach klifowych. Piękno i surowy charakter wysp przyciągają swoim magnetyzmem. Życie na wyspach nie należy jednak do najłatwiejszych. Wyspy stały się tematem przewodnim w filmie dokumentalnym Roberta O'Flaherty'ego „Man of Aran”.

 

Irlandia,Wyspy Aran

fot. Kamila Karbowniczek

Irlandia to kraj, w którym można odnaleźć wewnętrzny spokój. Piękno przyrody jest wręcz namacalne, powietrze świeże, a wiele miejsc wartych zobaczenia. Irlandia nie rozczarowuje. Warto wybrać się do niej latem, gdy pogoda jest mniej kapryśna. Szlaki dziedzictwa kulturowego Irlandii są bowiem bardzo imponujące. Zwiedzanie można urozmaicić sobie lokalnym folklorem. Wiele tradycyjnych pubów zapewnia rozrywkę w najlepszym wydaniu. Muzyka irlandzka jest bardzo różnorodna-od U2 po The Dubliners. Każdy znajdzie tu coś dla siebie. To właśnie w pubach można usłyszeć najlepsze opowieści. Irlandczycy to na ogół bardzo przyjaźni i gościnni ludzie. Wynika to z ich odmiennej mentalności, gdzie ludzka życzliwość nie jest odbierana negatywnie.