Doświadczyć Berlina na własnej skórze

Checkpoint Charlie – Berlin murem podzielony

Kolejny dzień rozpoczęłyśmy od Checkpoint Charlie. W okresie zimnej wojny było to jedno z najbardziej znanych przejść granicznych między NRD a Berlinem Zachodnim. Na przejściu po stronie zachodniej urzędowali alianci zachodni (żołnierze USA, Francji i Wielkiej Brytanii), zgłaszano im wyjazd do Berlina Wschodniego. Dotyczyło to tylko członków sił zbrojnych aliantów zachodnich (we własnym interesie, w razie zatrzymania lub zaginięcia w NRD). Natomiast drobiazgowa kontrola wszystkich przekraczających granicę odbywała się po stronie NRD. Dopuszczano jednak tylko cudzoziemców. Oficjalnie Checkpoint Charlie zlikwidowano w 1991 roku, wtedy też Armia Stanów Zjednoczonych ostatecznie opuściła punkt. Dziś pozostała tylko symboliczna budka, imitująca punkt kontroli, w którym można zakupić odcisk pieczątki kontroli. Stworzono tam także Muzeum Muru Berlińskiego.

Tuż obok znajduje się Potsdamer Platz, jeden z największych placów w Berlinie. Po zburzeniu muru berlińskiego w 1989 roku, Roger Waters stworzył „The Wall” (pol. Mur). W dniu 21 lipca 1990 roku wystawił legendarny koncert w celu uczczenia końca podziału na RFN i NRD, który miał miejsce na pustym Potsdamer Platz. Obecnie znajduje się tam wiele nowoczesnych budynków takich jak Infobox, budynek Daimler-Chrysler oraz słynne Sony Center. Najważniejszym punktem ostatniego budynku jest dach, przykrywający otwarty plac. Szacuje się, że przez Potsdamer Platz przewija się codziennie 70 000 gości. Należą do nich zarówno turyści, jak i Niemcy, robiący tam zakupy i spotykający się w kawiarniach.

Muzealnie, czyli jak?

My odwiedziłyśmy także imponujące Muzeum Filmu. Wszystkie wystawy mają charakter interaktywny, a cała wizja daleka jest od znanego nam, nudnego, bo często patetycznego stylu muzealnego. W 13 salach przedstawia się najważniejsze momenty niemieckiej kinematografii. Można np. obejrzeć fragmenty kultowego filmu z Marleną Dietrich –„Metropolis”. Powstał w 1972 roku, produkcja była wizją futurystycznego miasta, składającego się z dwóch kast: rozumu i rąk. Ta druga, pracując utrzymuje miasto. Do dziś wiele obrazów science-fiction wzoruje się na „Metropolis”, który jako pierwszy film został wpisany na listę UNESCO. Niemieckie archiwa filmowe zawierają 13 000 tytułów filmowych – rodzime i międzynarodowe produkcje od 1895 roku do dziś.

Muzeum Sztuki Współczesnej (Hamburger Bahnhof) znajduje się w dawnym dworcu kolejowym. Już fasada budynku pozwala nam zrozumieć, jaki tak naprawdę jest styl Berlina. To połączenie nowoczesności z przeszłością. Niebieskie neony podświetlające budynek i skrywające go drzewa dają wrażenie odrealnienia. Muzeum dysponuje powierzchnią 10 000 metrów kwadratowych. Wystawy dotyczą sztuki z drugiej połowy ubiegłego stulecia. Udało się je skomponować nie tylko dzięki zbiorom Muzeów Narodowych Berlina, ale także dzięki prywatnym zbiorom niemieckiego kolekcjonera, Ericha Marxa. Znajdziemy tu około 60 rysunków Andy’ego Warhola do Vanity Fair, 450 rysunków Josepha Beuysa, prace Roy‘a Lichtensteina czy Anselma Kiefera.

My trafiłyśmy także na wystawę młodych twórców, którzy za pomocą kolorów mieli przedstawić zapachy. Idąc niekończącym się korytarzem, oglądając małe, kolorowe kwadraciki o nazwach „jaśmin”, „karmel”, ” lewkonia”, można odnieść wrażenie, że stajemy się świadkami czegoś bardzo ważnego. Potem trafia się na McCarthy’ego, który na kilkuminutowym filmiku przedstawia gniecenie ziemniaków i malowanie penisem po ścianie. Znajdziemy tu także prace naszego rodaka Zbigniewa Rogalskiego. Artysta zadebiutował w 2000 roku i bardzo szybko zyskał uznanie za granicą. Jego prace oscylują pomiędzy foto-realizmem a nieograniczoną niczym wyobraźnią twórcy. Stara się on wyrazić specyficzne doświadczenie nowoczesności: migotanie, błyskanie, ulotne i coraz mniej oczywiste. Jeśli istnieje powód, dla którego warto polecić berliński Hamburger Bahnhof, to są to przede wszystkim instalacje. Coś, czego w Polsce wciąż brak, a czego z tęsknotą wypatrujemy.

Golonka, mielony groch i kotlety mielone

Po męczącym obcowaniu ze sztuką, musiałyśmy się posilić. Berlińczycy preferują pożywne posiłki, nie są zbyt wybredni. Wędzona Schweinshaxe (golonka) z rozgotowanym grochem jest jedną z najbardziej znanych potrawy w Berlinie. Oczywiście wraz ze słynnym currywurst (kiełbasą curry) i Bouletten (kotlety mielone). Słowo Bulette wywodzi się od hugenotów, którzy uciekli z Francji 300 lat temu. Lokalna kuchnia pozostaje pod silnym wpływem ostatnich migracji, np. z Czech i Prus Wschodnich, ale dania są znacznie uproszczone. Tradycyjnej berlińskiej kuchni można spróbować np. w Kartoffelkeller czy Xantener Eck, z kolei prawdziwego mięsa skosztujemy u rzeźnika w restauracji Fleischerei (w dzielnicy Mitte) – klimat jak U warszawskich Kucharzy. Każdy posiłek zwieńczony zostaje klasycznie, po niemiecku, czyli piwem.

Na sam koniec pozostała wisienka na torcie – Brama Brandenburska. Zdecydowanie polecam odwiedziny w godzinach wieczornych. Nic nie oddaje lepiej klimatu Berlina niż panujący półmrok i majestatyczna Wiktoria – bogini zwycięstwa – uwieńczona dębowymi liśćmi. Tłum ludzi zdaje się nie istnieć w obliczu Bramy. W jej północnej przybudówce znajduje się od 1994 roku pokój do medytacji. Był on wzorowany na Pokoju Ciszy, jaki stworzono w kwaterze ONZ w Nowym Jorku. Miało to być miejsce dla chwili cichego zastanowienia pośród wielkomiejskiego gwaru.

Myślałam, że tym pięknym przeżyciem zakończę swoją wizytę w Berlinie, ale rano udało mi się jeszcze zwiedzić DDR Musem (Muzeum NRD). Liczne wystawy i eksponaty przedstawiają życie przeciętnych mieszkańców po wschodniej części muru berlińskiego. Pomysł sam w sobie jest świetny, a muzeum urządzone trochę z przymrużeniem oka. Powinniśmy iść za przykładem naszego zachodniego sąsiada i dać upust swojej historii, wyrażając w tak kreatywny sposób jak to się dzieje w Berlinie. Wciąż brakuje nam dystansu i pomysłowości. Moglibyśmy bawić się i wyrażać przeszłość na nowo, bez patosu i martyrologii.

W ciągu dwóch dni przeżyłam w Berlinie tyle, że ciężko dać temu wyraz na kilku stronach. Wciąż czuję spory niedosyt. Nie byłam nawet w słynnym Tiergarten ani w Muzeum Żydowskim projektu Daniela Libeskinda. Berlin to kopalnia skarbów, miasto niepodobne do żadnego innego na świecie. Panuje w nim nieustający półmrok, zachmurzone niebo, ciemne budynki, a mimo to daje niezwykłą siłę i energię. Wszyscy zachwycają się Rzymem, Barceloną, Paryżem, a Berlin? Berlin to czarny koń Zachodu. Żadne miasto nie ma w sobie tak niezwykłego ducha, który z każdym nowym projektem zyskuje kolejne wymiary. Berlin trzeba przeżyć, trzeba doświadczyć go na własnej skórze.

Komu w drogę, temu poradnik!

• Dojazd

  Do Berlina najłatwiej dostać się pociągiem z Wrocławia i z Warszawy. Podróż zajmuje od 5 godzin wzwyż, w zależności od tego czy konieczne są przesiadki. Mnie zajęła ona 6 godzin, ale pociąg znacznie odbiegał od znanych nam, smutnych standardów kolei, więc podróż bardzo szybko przebiegła.

• Poruszanie się po mieście

  Po Berlinie najlepiej poruszać się metrem (Untergrundbahn, w skrócie U-bahn). Węzeł komunikacyjny U-bahn powstał w 1902 roku i obecnie składa się z 10 linii oraz 173 stacji. Najlepszym miejscem komunikacyjnym jest Alexanderplatz. To centralny węzeł komunikacyjny we wschodniej części Berlina. Po zachodniej stronie placu znajduje się dworzec kolejowy obsługujący pociągi regionalne oraz szybką kolej miejską S-Bahn (podobną do naszej Warszawskiej Kolei Dojazdowej). Pod placem, w każdym kierunku rozchodzą się stacje metra dla czterech linii. Przez Alexanderplatz codziennie przewija się ponad 300 000 osób.