Subiektywny przewodnik etniczny po Słowacji

Łemkowie

Inne narodowości, jak Czesi, Rusini (Łemkowie), Polacy czy Ukraińcy stanowią niewielki odsetek. W dużej mierze są to ludzie, których rodziny od wieków mieszkały na tych terytoriach, a tylko wielka polityka zadecydowała, że teraz znajdują się w obcym kraju. Pod koniec lata 2009 roku odbyła się premiera filmu dokumentalnego „Osadné”, który opowiada o mieszkańcach wsi o tej nazwie. Jest to rusińska miejscowość, gdzie czas jakby się zatrzymał. Dla tych ludzi ważna jest tradycja i tożsamość narodowa. Sprawy państwowe, a tym bardziej europejskie są bardzo odległe. Konfrontacja starosty i księdza z Osadnego z Brukselą i posłami Parlamentu Europejskiego ukazana w tym filmie dobrze obrazuje, że fakt, iż są mniejszością narodową jest tylko pretekstem do pewnych działań, ale nie roszczeń.

Polacy

Czasami jednak zdarza się, że szukając pracy bądź podążając za swoją miłością ludzie trafiają na Słowację i tam już zostają. Tak się dzieje na przykład z Polakami, którzy nie zawsze emigrują na Wyspy Brytyjskie. Dzięki stronie internetowej www.polonia.sk, nasi rodacy mogą wymieniać się spostrzeżeniami na temat Słowacji, pomagać sobie w trudnych sytuacjach, czy po prostu spotykać się towarzysko. Można też dowiedzieć się o niesamowitych historiach, które przywiodły ludzi aż za Tatry. Nasi rodacy są rozproszeni po całej Słowacji, choć większe skupiska znajdują się na zachodzie kraju, w Bratysławie czy Nowym Mieście nad Wagiem oraz na wschodzie w Koszycach. Polacy nie odróżniają się wyglądem ani strojem od Słowaków, dlatego też ciężko rozpoznać ich w tłumie. Czasem jednak zdarzają się sytuacje, gdy można porozmawiać z rodakami.

Kiedyś jechałam autostopem na Słowacji i zatrzymało się dwóch panów samochodem na rożniawskiej (RV) rejestracji. Ponieważ był ze mną kolega z Francji, więc z nim mówiłam po angielsku, a do kierowcy zwróciłam się po słowacku. Po chwili jednak usłyszałam, że kierowca rozmawia ze swoim towarzyszem jazdy po polsku. Przyznałam się więc do swojej narodowości i w ten sposób zyskałam znajomego Polaka, z którym jeszcze kilkakrotnie miałam okazję później się spotykać.

Niemcy karpaccy

Na Słowacji istnieje też niewielka mniejszość niemiecka, czyli Niemcy karpaccy. Osadnicy niemieccy przybywali już od XIII wieku na te tereny, trudniąc się głównie górnictwem i rzemieślnictwem. W języku słowackim zauważalny jest wpływ wielu naleciałości germańskich. Jest to sporym ułatwieniem dla Niemców i Austriaków, którzy często wybierają Słowację jako cel swojej podróży. Poza tym zachowało się na terenie kraju kilka niemieckich osad. W niewielkiej miejscowości Chmielnica blisko Starej Lubowni są ludzie posługujący się specyficznym językiem. Pewna Niemka, która trafiła do tej wsi, nie dość, że nie miała większego problemu ze zrozumieniem tego dialektu, to stwierdziła wręcz, że jest to język niemiecki sprzed stu lat. Izolacja tej miejscowości pozwoliła na zachowanie dialektu, choć sami mieszkańcy czują się już bardziej Słowakami.

Romowie

Nacja, która jest najbardziej widoczna na Słowacji to Romowie. Mimo iż według oficjalnych statystyk jest ich tylko ok. 1,5 proc., w rzeczywistości jest ich o wiele więcej. Wynika to z faktu, że podczas spisów ludności wielu Romów nie przyznaje się do swojej narodowości.

Romowie oczywiście są bardzo zróżnicowaną grupą, której zachowanie jest co najmniej kontrowersyjne. W miastach dzieci często żebrzą. Pieniądze muszą oddawać starszym, chętnie jednak przyjmują jedzenie, którym sami się pożywiają bądź dzielą z rodzeństwem. Na wsiach i w mniejszych miastach można zauważyć cygańskie getta. Zazwyczaj gdzieś poza miejscowościami lub w wydzielonych częściach miast znajdują się osady, gdzie „domy” budowane są z drewna, blachy, kartonów czy cegieł. Na kilku metrach kwadratowych żyją rodziny wielodzietne. Co ciekawe, mimo wielkiej prowizoryczności tych budowli, praktycznie na co drugim domu znajduje się antena satelitarna, a na podwórkach stoją samochody.

Jeszcze jedną charakterystyczną cechą jest skłonność do kłótni. Romowie zachowują na długo urazy i bardzo głośno potrafią przypominać o tym ludziom dookoła. W bliższym kontakcie są bardzo gościnni, uwielbiają siedzieć i rozmawiać, i nawet brak pieniędzy nie przeszkadza im w urządzaniu przyjęć. A że muzyka w duszy im gra, to każda impreza musi być głośna i taneczna.

Francuzi

Oczywiście o każdej z tych nacji można powiedzieć o wiele więcej. Ba, nawet można znaleźć więcej narodowości, co prawda nielicznych, jak np. Francuzów, którzy wybrali życie w Europie Środkowej. Pracują oni głównie w firmach międzynarodowych czy instytucjach kulturalnych. Niektórzy nawet zakładają zespoły muzyczne, jak trójka pracowników pewnego koncernu, którzy grają w zespole Bonjour Jazz Band.

Słowacja urzeka swoją wielokulturowością, a co za tym idzie – otwartością. Społeczeństwo słowackie wraz z mniejszościami narodowymi, ich problemy, wzajemne animozje i przyjaźnie tworzą niesamowity koloryt. Warto więc jadąc do naszych południowych sąsiadów rozejrzeć się nie tylko za dobrym piwem, ale też spojrzeć dookoła – na fascynujący miks kulturowy.