Nie masz wina nad węgrzyna

Młode, gotowe wino z tokajskich szczepów pod koniec zimy przelewane jest do kadzi, gdzie od października dojrzewają ręcznie, starannie zebrane grona pokryte pleśnią szlachetną. W zależności od ilości koszy (puttonów) przerabianych winogron na beczkę otrzymuje się 3,4,5 lub 6 puttonowe Aszú. Im więcej puttonów i im dłuższy czas leżakowania, tym wino jest słodsze. Warte odwiedzenia piwnice, serwujące równie szlachetne trunki znajdują się także w miastach Sátoraljaújhely („Ungvári Pince") i Sárospatak („Rákóczi Pince") oraz we wsi Hercegkút z piwnicami „Kőporosi" i „Galamboshegyi". Kupujemy tu kilka butelek i ruszamy dalej – na spotkanie z bykiem tym razem.

Urok egejskiej panienki

Zgodnie z legendą nazwa Bikavér została nadana przez Turków, którzy walcząc o Eger przerazili się byczej krwi spływającej przeciwnikom po brodach. Turcy wierzyli, że siła i waleczność wroga pochodzi od tajemniczego trunku, który wypijany był przed walką. W rzeczywistości István Dobó, dowódca obrony Egeru, położonego między Górami Bukowymi i Mátra, rozkazał swoim żołnierzom napić się tego rubinowego wina, by nabrali animuszu przed walką. Bycza Krew jest najbardziej znanym egerskim winem, a jego producenci są zobligowani do używania przy jego produkcji co najmniej trzech różnych szczepów winorośli. W najlepszych punktach regionu znajdują się winnice Tibora Gála – najbardziej cenionego winiarza węgierskiego na świecie, którego celem było wyniesienie Byczej Krwi na szczyty międzynarodowego winiarstwa. Choć Gál zginął w wypadku samochodowym w RPA, jego rodzina w winnicach Áfrika, Síkhegy, Grőber, Tornyos, Pajados, Szarkás, Kocs i Merengő kontynuuje rozpoczęta przez niego tradycję.

Co roku, w lipcu Eger przy dźwiękach skocznej muzyki, pod patronatem św. Donata, opiekuna winiarzy, przez trzy dni obchodzi święto Byczej Krwi, a w grudniu tutejszy biskup błogosławi młode wino. Oprócz Bikávera region ma do zaoferowania inne dionizjaki. Między innymi znaną jako Egri Leanyka, białą egerską panienkę o przyjemnym, delikatnym smaku, bogatym aromacie i kwiatowej woni, której z trudem można się oprzeć. Swoją siedzibę ma tutaj Egerskie Towarzystwo Rycerzy Turystyki Winnej. Dla nas największą atrakcją jest jednak duże kąpielisko termalne oraz pełna winnych piwniczek wykopanych w wulkanicznym tufie Szépasszony-völgy (Dolina Pięknej Pani), gdzie pełne Byczej Krwi kielichy zagryzamy chrupiącym chlebem z tłustym i smalcem, pomarańczowym od papryki, co, jak twierdzą Węgrzy, skutecznie oczyści nasze kubki smakowe i umożliwi dalszą degustację bez pomieszania smaków.

Stara Buda nad Dunajem

Z Egeru ruszamy do stolicy – Budapesztu. Powstała on w miejscu Óbudy (Starej Budy) z dwóch oddzielnych miast (obecnie dzielnic). Buda była rezydencją królów, a Peszt ośrodkiem rzemieślniczym. Kiedyś tak różne, dziś stanowią jedność. Jedyna granica, która między nimi przebiega, to osławiony przez Johanna Straussa „piękny i modry Dunaj”. Czy rzeczywiście jest piękny i modry – ciężko stwierdzić, bo podczas naszej wizyty leje jak z cebra, jednak patrząc znad jego brzegów na Budę, nie da się nie zauważyć skupiska wspaniałych budowli, strzelistych dachów i monumentalnych pomników stłoczonych na zboczach wzgórz. Czas jednak goni, a my zamierzamy jeszcze spróbować „baraniego ogona” i wpaść na chwilę do madziarskiej Toskanii. Do Budapesztu na pewno wrócimy, w końcu z Warszawy nie jest tu daleko... Jednak nie tym razem. Teraz myślimy wyłącznie o winie…

Węgierska Toskania

Po bardzo krótkiej wizycie w Budapeszcie zataczamy więc koło, przejeżdżając przez słynną siedzibę opactwa Benedyktynów – Pannonhalmę, gdzie produkuje się wyłącznie białe wina, nie wiedzieć czemu zaliczane do trunków średniej jakości (testowane przez nas bez umiaru Apatsagi – Sauvignon Blanc smakuje naprawdę dobrze) oraz słynący z mocno kwasowych win maleńki region Somló, leżący w sąsiedztwie Balatonu. Tutejszy szczep Juhfark („barani ogon”) jest nie tylko wyjątkowo kwaśny, ale i mineralny, co zawdzięcza bazaltowym stokom, na których znajdują się winnice.

Podobno mężczyźni, którzy w noc poślubną wypiją zrobione z niego wino, płodzą synów. Skoro ma być to jednym z wyznaczników męskości, koledzy robią znaczne zapasy, w nadziei, że kiedyś oprócz postawienia domu i posadzenia drzewa, zostaną ojcami męskich potomków. Ja kupuję tylko jedną butelkę, raczej dla zasady, bo za białymi i kwaśnymi winami nie przepadam. Mocno okrojone zapasy z portfela zamierzam wydać w winnicach Villany nazywanej „węgierską Toskanią”, najbardziej wysuniętego na południe regionu, gdzie produkuje się najlepsze, ekstraktywne, pełne tanin (w dodatku moje ulubione) wina czerwone.

Doskonała jakość tutejszych trunków znana była już w czasach średniowiecza, a dziś osiągają one najwyższe ceny spośród wszystkich win węgierskich. Pierwszeństwo upraw ma tutaj typowo węgierski szczep, lekki i kwasowy kékfrankos, choć w ostatnich dekadach jakość alkoholu polepszono przez wprowadzenie eleganckiego cabernet sauvignon i miękkiego cabernet franc. Winiarską gwiazdą regionu jest produkujący mocno dębowe wina Jozsif Bock. Mnie do gustu przypadają raczej wina od Vilyana, zwłaszcza kupażowany i aromatyczny Őrdőg (Diabeł). Wielką zaletą tego regionu jest doskonała baza noclegowa. Wiele winnic dysponuje własnym zapleczem hotelowym, w którym bez większego problemu po „trudach” degustacji można zregenerować siły i spróbować specjałów tutejszych gospodyń.

Po prawie dwóch tygodniach spędzonych na przemian na kempingach, w hotelach, w piwnicach i podziemiach, w towarzystwie dębowych beczek i kadzi z fermentującym moszczem, pijani ze… zmęczenia, wypaleni przez węgierskie papryczki, upojeni (już na zapas) wracamy do Warszawy, dyskutując, niczym rasowi sommelierzy o szczepach, bukietach i kupażach. Nawet koledzy, zachwycający się do tej pory aromatem chmielu, cieszą się ze zdobytych egerskich łupów i zamiast piwowarami planują zostać winiarzami. Z 22 winiarskich szlaków zwiedziliśmy zaledwie pięć, ale na szczęście festiwale wina odbywają się na Węgrzech co roku, a ponieważ połknęliśmy winiarskiego bakcyla zamierzamy jeszcze tu wrócić, chociażby do położonego na granicy austriackiej Sopronu.

„Lengyel vagyok” – „Jestem z Polski” i „Nem értem” – „Nie rozumiem trudnego, węgierskiego języka”. To jednak nie przeszkadza, by poczuć się na Węgrzech jak w domu. W końcu stare porzekadło mówi „Lengyel, maglar-két jó barát, együtt harcol, s insza borát” („Polak, Węgier dwa bratanki i do szabli i do szklanki”), a 23 marca oficjalnie uznano za Dzień Przyjaźni Polsko-Węgierskiej. Pomimo ogromnej bariery językowej, różnic etnicznych i kulturowych można czuć się tu bardzo swobodnie i swojsko. Nie tylko za sprawą wina (z pewnością łagodzi obyczaje), ale także dzięki Węgrom, którzy na przekór wszystkim statystykom klasyfikującym ich jako pesymistów i czarnowidzów uważają się za wesoły, niezwykle rozrywkowy naród, a soczysty przecinek k… (który oczywiście nie przystoi nie tylko egerskim, ale i polskim panienkom) rozumieją bez najmniejszego problemu.

Nie zjadłam placka po węgiersku, bo w każdej z tutejszych étterem – restauracji jest on takim samym wymysłem jak ryba po grecku i fasolka po bretońsku. Zamiast tego był pőrkőlt – ognisty gulasz wieprzowy serwowany z goluszkami (kładzione kluseczki), haláslé – podawana w kociołku zupa rybna i gundel palacsinta – płonący naleśnik z masą orzechową (palce lizać!).

Zainspirowana tutejszymi boroző – winiarniami, których stropy uginają się pod ciężarem suszonej na sznurach, ostrej papryki postanowiłam stworzyć własną „piwniczkę konesera” i dlatego przywiozłam do Polski całkiem sporą kolekcję tokajów, kadarek, rislingów, furmintów, kékfrankosów i wielu innych winiarskich specjałów (w dodatku przystępnej cenie). Dzięki temu, tak jak Fryderyk Chopin – Polak i Ferenc Liszt – Węgier, dwaj światowej sławy kompozytorzy i dwaj serdeczni przyjaciele będę mogła otworzyć butelkę „bor” – wina, uraczyć nim swoich znajomych i wraz z nimi krzyknąć „Egészségére!” („Na zdrowie!”), obowiązkowo przy dźwiękach „Győngyhajú lány” albo skocznego czardasza...