Sardynia – raj wypoczynkowo-archeologiczny

Zwiedzanie

Zwiedzanie Sardynii należy zaplanować na podstawie tego, co nas interesuje. Jeśli są to piękne plaże i nadmorskie kurorty, najbardziej godna polecenia jest Costa Smeralda (Szmaragdowe Wybrzeże). Jest to część północno-wschodnia. Słynie z pięknych klifów oraz przejrzystego morza. W wielu miejscach jest ono krystalicznie zielone, czemu prawdopodobnie wybrzeże zawdzięcza nazwę. Dodatkowo, nieco bardziej na północ, znajduje się miejscowość Palau, z której można zrobić wypad na wyspy La Maddalena albo Caprera. Na nich również można oglądać piękne klify i inne nadmorskie wspaniałości przyrodnicze.

Jeśli chodzi o miasta, w tej części wyspy są to typowe turystyczne kurorty (co wcale nie znaczy, że są brzydkie). Wśród nich znajduje się ulubiona przystań włoskich bogaczy, czyli Porto Cervo. Zacumowane przy niej łodzie i jachty ociekają luksusem. Ceny są tu jednak naprawdę wysokie.

Jeśli ktoś jest zainteresowany archeologią i historią, bardziej zalecana jest środkowa część wyspy, w której znajdują się „nuraghi”. Są to starożytne kurhany o nie do końca znanym pochodzeniu. Prawdą jest, że początki cywilizacji na wyspie nie są w pełni zbadane, co dodaje znajdującym się na niej zabytkom pewnej tajemniczości. Cywilizację, która stworzyła kurhany, nazywa się „Nuraghe”. Pozostawiła ona po sobie również kilka starożytnych miejsc kultu.

Wiadomo, że Sardynię znali zarówno Grecy, jak i Fenicjanie. Ci ostatni zbudowali w okolicach dzisiejszej miejscowości Nuoro świątynię Baala, którą także można zwiedzić. Pozostawili oni na Sardynii jeszcze jedną ważną pamiątkę. W pobliżu miejscowości Nora natrafiono na kamień (tzw. „Kamień z Nory”) zapisany starożytnym tekstem fenickim. Kamień ten uchodzi za najstarszy spisany dokument w historii zachodniej Europy.

Ciekawość wzbudza sardyński dialekt, który ulegał nieco innym wpływom niż dialekty na lądowej części Włoch, przez co zachował mnóstwo wyrazów pochodzących bezpośrednio z łaciny czy greki, a także wiele fenickich i miejscowych wyrazów. Wielu badaczy nie nazywa go nawet dialektem, lecz wręcz językiem. Język ten jest podobno najbardziej konserwatywny ze wszystkich języków romańskich, głównie ze względu na wielką liczbę słów czysto łacińskich, albo nieznacznie zmienionych. Przykładem tutaj może być nazwa jednego z miejscowych specyfików: „Casu Marzu”, czyli „Zgniły Ser”. „Casu” wywodzi się bezpośrednio z łacińskiego słowa „caesus” (które dało początek także angielskiemu „cheese”, niemieckiemu „Käse” czy hiszpańskiemu „queso”). Różni się więc od włoskiego słowa „formaggio”, które wywodzi się z ludowego określenia „formadicum”. Nazwa „Zgniły Ser” wcale nie jest przesadzona, ponieważ ser ten dojrzewa w ziemi, więc jest rzeczywiście nadgniły, a często występują w nim robaki. Z oczywistych względów jego wyrób jest nielegalny, więc sprzedaje się go jedynie na czarnym rynku, gdzie osiąga niebotyczne ceny.

Sardynia to jednak przede wszystkim piękne krajobrazy. Oprócz wspomnianych klifów i plaż, można tu oglądać półpustynne wzgórza porośnięte przez kaktusy oraz inną pustynną i półpustynną roślinność. Krajobrazy te często przywodzą na myśl Meksyk bądź południowe stany USA. Z tego powodu właśnie na Sardynii kręcono wszystkie „Spaghetti westerny”.

Na Sardynii są też góry. Najwięcej znajduje się w Masywie Gannergentu. Najwyższe szczyty osiągają wysokość przekraczającą 1800 metrów. Jeśli więc komuś się znudzi morze, ma możliwość pochodzić trochę po górach.

Folklor

Sardyńska kultura ludowa jest chętnie uprawiana przez mieszkańców, dzięki czemu nie grozi jej wymarcie. Można to zobaczyć podczas licznych miejscowych świąt. Sardyńczykom, podobnie jak i Włochom w znaczeniu ogólnym, nietrudno jest znaleźć okazję do świętowania i zabawy. Osobiście byłem świadkiem Święta Patrona w Palau. Z tej okazji w całym mieście zorganizowano zakrapiany festyn z różnymi ludowymi atrakcjami. Jedną z nich była komedia odgrywana na jednym z placów przez miejscowych aktorów. Niestety, odgrywano ją w dialekcie, więc nie byłem w stanie zrozumieć wszystkich dialogów, ale po niemal każdej wypowiedzi głównej aktorki ludzie skręcali się ze śmiechu. Fakt, że przedstawienie odbywało się w dialekcie świadczy o tym, jak bardzo Sardyńczycy są przywiązani do swoich korzeni.

Inną ważną częścią sardyńskiego folkloru jest S’istrumpa. Jest to niezbyt szeroko znana (nawet we Włoszech) postać zapasów. Jej korzenie sięgają niemal prehistorii. Wśród starożytnych figurek pochodzących z epoki brązu, które znaleziono na Sardynii, sporo przedstawia walczących zapaśników. Wiadomo, że korzenie tego sportu sięgają jeszcze głębiej.

Przed walką zawodnicy obowiązkowo muszą się spleść w charakterystyczny sposób. W tym spleceniu walczą. Oznacza to, że nie mogą założyć dowolnego chwytu, jak ma to miejsce w tradycyjnych zapasach, lecz od początku są skazani na jeden. Zwycięża ten, który powali przeciwnika. Powalenia, ze względu na charakter chwytu, stanowią zazwyczaj zakończenie efektownego rzutu bądź podcięcia. Niektóre zawody są nawet pokazywane w miejscowej telewizji. Odbywają się tradycyjnie na placach miasteczek.

Podczas pobytu na Sardynii nie sposób uniknąć zetknięcia z Mirto, tradycyjnym sardyńskim likierem z jagód. Mirto postrzegane jest niemal jako duma narodowa Sardyńczyków, ponieważ jest to ich własny alkohol. Kultura wyrabiania win i likierów jest mocno zakorzeniona w krajach śródziemnomorskich, dlatego wskazane jest, by każdy region czy nawet wieś mogły się poszczycić pędzeniem jakiegoś napitku. Mirto wytwarzane jest także na pobliskiej Korsyce, gdzie trafiło za sprawą północnosardyńskich bandytów, którzy, uciekając przed prawem, schronili się na tej wyspie, a mieli przy sobie właśnie Mirto. Miejscowa ludność szybko podłapała pomysł.

Mirto ma moc ok. 30-32%, ale istnieją także mocniejsze gatunki. Dodatkowo jest słodkie. Podobnie jak wino, dzieli się na białe i czerwone.