Ladakh i Zanskar – pocztówki z ukrytego królestwa

Niezwykła stolica

Leh, stolica regionu jest wyjątkowym miastem. Wiedziałam to od kiedy samolot dotknął kołami płyty lotniska. Niczym nie przypominało innych górskich lotnisk, na których lądowałam. Było duże, dobrze zorganizowane i bardziej podobne do obiektu wojskowego niż cywilnego. Wszędzie kręcili się żołnierze z karabinami. Na płycie lotniska czekały w pogotowiu wojskowe samoloty, zauważyłam też kilka zamaskowanych schronów samolotowych. Cóż, taka specyfika regionu. Prowincje Jammu i Kashmir od dawna są przedmiotem sporów terytorialnych pomiędzy Indiami, Pakistanem i Chinami.

 

Mnisi porządkujący klasztorną bibliotekę

fot. Ola Bielecka

Podskórnie przeczuwałam, że oprócz inklinacji militarnych, Leh coś jeszcze przede mną ukrywa. Co to było, dowiedziałam się dopiero, gdy wspięłam się na wzgórze górujące nad miastem, by odwiedzić zamek. Jest to niezwykła średniowieczna górska twierdza i muszę przyznać, że najpiękniejszy zamek jaki widziałam w życiu. Majestatyczna, sroga, cudownie wkomponowująca się w krajobraz. Co prawda do pierwszego lepszego zamku w Polsce ma się mniej więcej jak kromka razowego chleba do kawałka tortu weselnego, ale właśnie to mnie w nim urzekło. Surowość, która tutaj jest synonimem potęgi.

Ale jeszcze lepszy jest widok w dół na miasto, które rozciąga się pod stopami. Tysiące małych przysadzistych domów, które zlewają się ze sobą w jedną płynną masę, jak toń szarego oceanu. Gdyby nie zwracać uwagi na szczegóły, te domostwa wyglądałyby z tej odległości jak kamienista pustynia. Dopiero gdy przychodzi wieczór, morze pod nami zaczyna ożywać, zapalają się światła, które migoczą i błyszczą jak gwiazdy odbite w wodnej toni.

Aby dostać się z Leh w góry, trzeba najpierw odbyć dwudniową podróż samochodem. Pojęcie czasu i przestrzeni ulega zakrzywieniu w momencie gdy odległość 300 kilometrów pokonuje się w 12 lub więcej godzin. Niestety podróż ta oznacza spędzenie w samochodzie dwóch dni. A wygodnie nie jest, gdyż w większości trasa biegnie off road'em.

Bardzo wiele przełęczy

W porównaniu z Himalajami, chociażby takimi jakie znamy z rejonu Everestu, góry Ladakhu i Zanskaru nie są wysokie, ale podejścia bywają zgubne. Trasa, którą szłam, liczy 9 przełęczy o wysokościach od 3000 do 5000 m, a ich pokonanie oznacza zawsze ten sam scenariusz. Zejście do samej rzeki, następnie wdrapanie się kilometr w górę. Mimo tego, że wysokości są relatywnie nieduże, trasa jest bardzo wymagająca kondycyjnie. Nie dziwi już fakt, że nazwa Ladakh oznacza w rodzimym języku „wiele przełęczy”.

 

Widok z klasztoru w Karshy

fot. Ola Bielecka

Góry Ladakhu i Zanskaru różnią się w dużej mierze od tego, do czego przywykliśmy oglądając wysokogórskie krajobrazy. Przede wszystkim są bardzo suche. Króluje prawie pustynny krajobraz. Góry są koloru złotego lub beżowego piasku. Jedynie tam, gdzie płyną rzeki, rozwija się roślinność. Doliny rzeczne są soczyście zielone i wiją się jak szmaragdowe węże pomiędzy kopcami piasku. Ponad nimi, na wzgórzach górują czerwone klasztory, białe gompy i ruiny zamków. Paleta barw jest piękna i niespotykana nigdzie indziej.

Mały Tybet

Główną i najważniejszą wartością są tu jednak ludzie, kultura i religia. Większa część mieszkańców to buddyści, których kultura przez wieki pozostała nietknięta dzięki położeniu gór w granicach Indii. To czego nie zdążyłam już zobaczyć w Tybecie, tu rozkwita i tętni życiem. Klasztory są pełne mnichów, emanują energią. Nic dziwnego, że ten rejon zwany jest Małym Tybetem. Co krok można natknąć się na przejawy buddyzmu. Od ogromnych klasztorów poczynając, a kończąc na maleńkich stupach strzegących samotnie najwyższych przełęczy.

Nie zapomnę wizyty w klasztorze w Karshy, gdzie właśnie odbywały się porządki, które miały na celu usystematyzowanie kilkusetletniej biblioteki klasztornej. Kilkunastu mnichów oddelegowanych do tego zadania siedziało w kucki na dziedzińcu klasztoru i w pocie czoła przekładało pożółkłe kartki z jednej kupki na drugą. Nagle powiał wiatr i cenne manuskrypty poderwały się w powietrze tworząc papierowe wiry, a mnisi jak entomolodzy motyle, łapali pojedyncze kartki.

 

Stupy, w dole dolina Indusu

fot. Ola Bielecka

Rzuciłam się do pomocy. Oczywiście wielu z tych trzystu i więcej letnich kart świętych ksiąg nie udało się uratować. Mnisi wcale nie wydawali się zasmuceni, wręcz przeciwnie, powiedzieli, że będą mieć mniej pracy z ich układaniem. W podzięce za pomoc zostałam poczęstowana tradycyjną słoną herbatą z tłuszczem, której ohydny smak sprawił, że jeszcze lepiej pamiętam ten dzień.

Miałam szczęście trafić na wizytę dostojnika buddyjskiego, lamy, w jednym z okolicznych klasztorów. Dzięki temu uczestniczyłam w niezwykłym przedstawieniu teatralnym urządzonym i odegranym przez mnichów. Była to najbarwniejsza inscenizacja taneczna jaką kiedykolwiek widziałam.

Autostrada do nieba

Ludzie zamieszkujący Ladakh i Zanskar są bardzo otwarci pomimo tego, że nie przywykli jeszcze do obcokrajowców i wciąż z zaciekawieniem obserwują nas na szlaku. Po drodze znalazłam tylko jedno miejsce, w którym można było kupić colę, czyli mój osobisty miernik komercji.

Ale ten świat powoli ginie. I to wcale nie za sprawą turystów, których fala nie zdążyła i pewnie już nie zdąży zalać tych pięknych gór. Powód jest inny. Kiedy wędrowałam przez Ladakh i Zanskar budowa drogi jezdnej już wykluczyła z trasy trekkingu całe trzy dni, które były opisane w przewodniku.

 

Przedstawienie teatralne

fot. Ola Bielecka

A budowa postępuje. Rząd indyjski widzi więcej korzyści w budowie drogi i umacnianiu granicy z Pakistanem niż w rozwoju turystyki tego regionu. Cóż, jest to po części zrozumiałe. Jest to teren naprawdę niespokojny, a Indie chcą się zabezpieczyć przed agresją z zewnątrz, jak tylko mogą.

Oznacza to jednak zniszczenie wielu pięknych tras trekkingowych. Warto więc pojechać tam jak najszybciej, gdyż z roku na rok budowa postępuje. Kiedy w zeszłym roku z Ladakhu wrócił mój znajomy, zdał mi relację mówiąc, że trekking nie wygląda już nawet tak jak mu go opisywałam. Na trasie stoją spycharki i buldożery, wszędzie pracują robotnicy. A droga prowadzi dużo dalej w głąb gór, niż wtedy gdy ja tam byłam. Szkoda, ale takie są koleje losu wielu górskich terenów w Azji.

Pocztówki z ukrytego królestwa

Z ukrytego królestwa wysyłam pocztówki. Jedna przedstawia uśmiechniętych mnichów w karminowych szatach popijających słoną herbatę na dziedzińcu klasztoru.

Druga to widok na szmaragdowozieloną dolinę rzeki Indus, której pilnują surowe górskie szczyty. Trzecia to zagubiona mała wioska, o ile wioską można nazwać trzy domostwa, z których okien i drzwi wychylają się ciekawskie buzie dzieci.

A czwarta to symetrycznie piękny krajobraz z dwoma pasmami górskimi po obu stronach, górami Ladakhu i Zanskaru, które spinają w ośnieżone ramy Himalaje po jednej i Karakorum pod drugiej stronie.

Pojedź tam, zanim je wszystkie pokryje kurz wzbijany przez ciężarówki pędzące po świeżo wybudowanej autostradzie przez góry.