Terapia komórkami macierzystymi a turystyka medyczna

Od lat w terapii komórkami macierzystymi pokładane są duże nadzieje. Z uwagi na uregulowania prawne i etyczne często leczenie nimi wykonywane jest poza granicami kraju, w którym mieszkają turyści medyczni. Czy terapia komórkami macierzystymi zawsze jest bezpieczna? Czy przynosi efekty?

 

Terapia komórkami macierzystymi niesie ze sobą nie tylko szanse ale również zagrożenia.

fot. CodonAUG (lic. CC BY-SA 3.0)

Rodzaje komórek i ich zastosowanie

Komórki macierzyste to komórki mające zdolność do nieograniczonej liczby podziałów oraz do różnicowania. Ze względu na pochodzenie można podzielić je na embrionalne (ESC) pochodzące z komórek embrionalnych, jak i dorosłe (somatyczne) znajdowane w tkankach dorosłych organizmów. Użycie w terapii embrionalnych komórek macierzystych budzi wiele kontrowersji i w części krajów zostało zakazane. Jednak systemy legislacyjne niektórych państw pozwalają na ich zastosowanie w leczeniu.

Choć od lat w komórkach macierzystych pokładane są wielkie nadzieje, do dnia dzisiejszego skuteczność ich zastosowania została udowodniona jedynie w przypadkach kilku wybranych chorób. Na chwilę obecną zaaprobowano je do leczenie chorób układu krwiotwórczego i immunologicznego. Możliwość terapii z wykorzystaniem komórek macierzystych jest jednak badana w przypadku całej serii innych chorób, takich jak: choroby Alzheimera, stwardnienia zanikowego bocznego, miażdżycy, autyzmu, uszkodzeń mózgu, nowotworów, ataksji móżdżkowej, mózgowego porażenia dziecięcego, przewlekłej choroby obturacyjnej płuc, choroby Crohna, cukrzycy, chorób oczu, chorób genetycznych, choroby Huntingtona, chorób nerek, tocznia, zaników mięśniowych i dystrofii mięśniowej, choroby Parkinsona, reumatoidalnego zapalenia stawów, uszkodzeń rdzenia kręgowego, zawałów czy choroby Tay-Sachsa. Komórki macierzyste są też wykorzystywane w zabiegach chirurgii estetycznej. Jest to jednak leczenie eksperymentalne, o niepotwierdzonej naukowo skuteczności.

Turystyka medyczna

Jest wiele powodów, dla których ludzie decydują się na podróże w poszukiwaniu terapii komórkami macierzystymi. Po pierwsze, coraz większa jest populacja ludzi starszych, wśród których często występują choroby degeneracyjne i przewlekłe, w leczeniu których tradycyjne terapie nie są skuteczne. Po drugie, terapia komórkami macierzystymi jest kosztowna, a turystyka medyczna pozawala na obniżenie jej ceny. Wreszcie kraje będące popularnymi celami turystyki medycznej często mają dużo bardziej liberalne prawodawstwo dotyczące terapii komórkami macierzystymi niż kraje pochodzenia pacjentów.

Według portalu MyMedHoliday.com do krajów najczęściej odwiedzanych przez turystów medycznych w celu terapii komórkami macierzystymi należą: Chiny, Singapur, Malezja, Tajlandia i Japonia. Popularne kliniki zajmujące się tego typu leczeniem znajdują się też na Wyspach Karaibskich, w Indiach, w Ameryce Łacińskiej i w krajach byłego ZSRR (Ukraina, Rosja). Niektóre państwa, takie jak Chiny, starają się obecnie zaostrzyć przepisy dotyczące terapii komórkami macierzystymi (np. poprzez wymóg rejestracji placówek oferujących tego typu zabiegi). Pomimo tego nowe prawa nie zawsze są respektowane.

 

Należy bardzo uważnie dobierac ośrodek, w którym przeprowadza się terapię. Warto też znac swoje prawa jako pacjenta.

fot. CodonAUG (lic. CC BY-SA 3.0)

Kontrowersje w terapii

Niektórzy lekarze, zwłaszcza z krajów rozwijających się, oferują pacjentom terapię komórkami macierzystymi jako „pewną i sprawdzoną”. Tymczasem często jest to leczenie w stadium eksperymentalnym, o nieudowodnionej naukowo skuteczności. Wykonywane przez lekarzy bez odpowiednich uprawnień czy w nieprzygotowanych do tego placówkach może nawet skończyć się tragicznie.

Jednym z najbardziej dramatycznych przykładów komplikacji po leczeniu komórkami macierzystymi jest przypadek nowotworu mózgu u izraelskiego chłopca cierpiącego na rzadką degeneracyjną chorobę mózgu, ataksję teleangiektazję [1.Amariglio, N. et al. Donor-derived brain tumor following neural stem cell transplantation in an ataxia telangiectasia patient. PLoS Med. 6, e1000029 (2009)]. W 2001 roku otrzymał on w Moskwie serię iniekcji z płodowych komórek macierzystych. W 2005 roku u dziecka przeprowadzono badania obrazowe mózgu ze względu na nawracające bóle głowy. Wykazano patologiczny rozrost w mózgu i w rdzeniu kręgowym. Dalsza diagnostyka udowodniła istnienie nowotworu o pochodzeniu odmiennym niż gospodarza. Guz prawdopodobnie pochodził z przeszczepionych nerwowych komórek macierzystych.

Bezpieczne leczenie

Ponieważ leczenie komórkami macierzystymi może nieść ze sobą duże ryzyko, należy zastosować jak najszerzej zakrojone środki ostrożności. W sieci można znaleźć przewodnik dla pacjentów napisany przez wiodące organizacje zajmujące się problemem komórek macierzystych: Przewodnik. Przed rozpoczęciem terapii zawsze warto zasięgnąć opinii lekarza prowadzącego. Przed leczeniem należy też zapoznać się z formularzem świadomej zgody i go podpisać. Trzeba też dowiedzieć się, jak będzie przebiegac procedura, czy ośrodek i badanie posiadają odpowiednie akredytyacje, w jaki sposób monitorowane będą efekty leczenia oraz kto poniesie koszty leczenia ewentualnych komplikacji.

Terapia komórkami macierzystymi niesie duże nadzieje, ale i pewne zagrożenia. Dla pacjenta najważniejsze powinno być bezpieczeństwo leczenia, dlatego należy starannie wybrać ośrodek i dokładnie zapoznać się z procedurą zabiegu.