Turcja – 7 wspaniałych

MARDIN

Stare Miasto w Mardin może być spokojnie uznane za swego rodzaju otwarte muzeum, ze względu na swoją wyjątkową historyczną architekturę z czasów Artukidów, dynastii panującej na tych terenach przez trzy stulecia od XII do XV w. Największą przyjemnością zatem jest pozwolić sobie pobłądzić pośród budowli z beżowego wapienia labiryntami wąskich uliczek, które prędzej czy później doprowadzą nas do swych największych atrakcji:

• Ulu Camii, czyli Wielkiego Meczetu, wybudowanego przez Artukidów w XII w., oraz 21 pozostałych meczetów w Mardin,
  
• Trzech medres (czyli szkół koranicznych), z których najokazalszą jest Zinciriye Medrese – Medresa Sułtana Isy z końca XIV wieku,
  
• Dziesięciu kościołów chrześcijańskich, w tym jednego z najstarszych monastyrów na świecie - Deyrü'z-Zafaran z 439 roku naszej ery, do dziś funkcjonujący jako świątynia Syryjskiego Kościoła Ortodoksyjnego.

 

Zinciriye Medrese – Medresa Sułtana Isy górująca nad Starym Miastem w Mardin

fot. Anna Wojciechowska

Po wędrówkach po Starym Mieście warto odpocząć w jednej z kafejek przy Cumhuriyet Caddesi (Alei Republiki) z przepięknym widokiem na położoną poniżej równinę starożytnej Mezopotamii, aby chwilę później udać się na wędrówki po iście bliskowschodnim bazarze.

Tereny te należały do starożytnej Mezopotamii, kolebki cywilzacji Bliskiego Wschodu. Na początku XX w. natomiast w wyniku toczonych tutaj walk Mardin przeszło w ręcę Turków, jednak do dziś Arabowie uważają te tereny za "swoje". Jest w tym trochę racji, bowiem na ulicach znacznie częściej słyszymy arabski i kurdyjski dialekt kurmaci, niż oficjalny turecki. Tu też podczas błądzenia po Starym Mieście wraz z moim syryjskim przyjacielem Yahyą spotkaliśmy mieszkającego tu od kilkunastu lat syna jego sąsiada z Aleppo :)

 

Mardin - kawiarenka z widokiem na Mezopotamię

fot. Anna Wojciechowska

Starówka Mardin rozciąga się pomiędzy dwiema biegnącymi równoleżnikowo ulicami – górną Cumhuriyet Caddesi na północy i dolną Yeni Yolu Caddesi na południu. Z sąsiednich miejscowości dojedziemy tu dolmuszem do początku Cumhuriyet Cd., gdzie kończą one swój bieg, a my rozpoczynamy wędrówkę po mieście. Tu też co kilkanaście metrów potykać się będziemy o hotele i pensjonaty o najróżniejszym standardzie. Ceny na nocleg rozpoczynają się już od 20 TL ze śniadaniem.

Dobra wiadomość dla tych, którzy chcieliby tu przyjechać, ale wydaje im się, że to „za daleko” na wschód - do Mardin latają tureckie tanie linie lotnicze: Pegasus Airlines, Sun Express oraz Anadolu Jet.

HASANKEYF

Z Mardin warto udać się na minimum pół dnia do niedalekiego Hasankeyf, starożytnego miasta asyryjskiego wykutego w skale. Do Hasankeyf mamy z Mardin 109 km i dojedziemy tam minibusem z przesiadką w miasteczku Midyat. Do Hasankeyf łatwo też dojechać z pobliskich większych miast takich jak Batman czy Diyarbakır.

 

Pośród labiryntów skalnych izb w Hasankeyf nadal mieszkają ludzie

fot. Anna Wojciechowska

Dla mnie Mardin i Hasankeyf to absolutne perełki na mapie turystycznej Turcji. Tu poczujemy prawdziwą atmosferę bliskowschodniego Orientu, której tak brakuje w skomercjalizowanych nadmorskich kurortach w zachodniej Turcji. Ludzie są tu niezwykle przyjacielscy, a ceny nadal bardzo niskie. Warto wybrać się tu, zanim ten uroczy zakątek skolonizują hordy turystów i zanim ziści się planowany od dawna projekt zalania Hasankeyf przez spiętrzenie wody na Tygrysie.

Do Mardin i Diyarbakır dolecieć można ze Stambułu i innych większych miast Turcji tureckimi tanimi liniami lotniczymi: Pegasus Airlines, Sun Express oraz Anadolu Jet.

 

Skalne miasto Hasankeyf i jeden z jego "lokalnych przewodników"

fot. Anna Wojciechowska

ANTAKYA

Czyli starożytna Antiochia, w dzisiejszej Turcji funkcjonująca również pod nazwą Hatay. W czasach Imperium Rzymskiego była stolicą rzymskiej prowincji Syrii i jednym z najważniejszych centrów kulturalnych, handlowych, politycznych i religijnych basenu Morza Śródziemnego. Przez kolejne wieki przechodziła z rąk do rąk, wchodząc kolejno w skład Bizancjum, Egiptu oraz Imperium Osmańskiego, a także przez kilkanaście lat francuskiej mandatowej Syrii, by w 1938 znaleźć się w Republice Tureckiej.

Długa i bogata historia Antakii pozostawiła w mieście swe liczne pamiątki. Najważniejszym z nich z pewnością jest wykuty w skale kościół Świętego Piotra, który swój obecny kształt uzyskał w 1098 r. po zdobyciu Antiochii przez wojska pierwszej krucjaty. Spod wejścia do kościoła rozciąga się piękna panorama całej Antakii.
Wartym odwiecdzenia jest również meczet Habib-i Neccar Camii, pamiątka ery osmańskiej. Jest to najstarszy meczet w mieście i jeden z najstarszych w całej Anatolii.
O ile nie jestem zwolenniczką zimnych wnętrz muzealnych, o tyle z pełnym przekonaniem mogę polecić odwiedzenie Muzeum Archeologicznego w Antakii, w którym znajduje się jedna z dwóch najbogatszych kolekcji mozaik rzymskich na świecie.
Polecam także spacer wzdłuż wspaniałego tunelu Tytusa i Wespazjana, który stanowi doskonały przykład architektonicznych możliwości starożytnych Rzymian.

W mieście panuje urzekająca atmosfera orientu, która jeszcze nie stała sie towarem handlowym przemysłu turystycznego. Spacerując po centrum z łatwością znajdziemy zarówno okazałe hotele z trzema lub więcej gwiazdkami, jak również tanie pensjonaty za 20 TL za nocleg, często oznakowane po prostu tablicą z napisem Boş oda (wolne pokoje). Ponieważ miasteczko jest dość konserwatywne, może się zdarzyć, że w tych tańszych miejscach noclegowych odmówią nam zakwaterowania, jeśli podróżujemy w koedukacyjnej, lecz nie będącej małżeństwem parze. Zwykle jednak tego rodzaju restrykcje stosuje się wyłącznie w stosunku do obywateli Turcji.

W mieście roi się od tradycyjnych tureckich lokanta, czyli jadłodajni, serwujących przepyszną rodzimą kuchnię, w których ceny są całkiem korzystne.

Po odwiedzeniu kościoła Świętego Piotra "lokalni przewodnicy" (czyli kilku-kilknastoletnie dzieci) będą z pewnością oferowali oprowadzenie nas po okolicy za drobną opłatą. Warto skorzystać z ich usług i udać się na spacer po okolicznych wzgórzach, idąc w głąb malowniczego wąwozu. Widoki wprost niezapomniane!

 

Panorama Antakii z wąwozu nieco powyżej kościoła Św. Piotra

fot. Anna Wojciechowska

URFA

Widniejąca na obecnych mapach Turcji jako Şanlıurfa, czyli dawna Edessa - starożytne centrum chrześcijaństwa syryjskiego. Obecnie miasto znane jest głównie jako tradycyjne miejsce narodzin proroka Abrahama (zwanego w kulturze islamu Ibrahimem). Miał on przyjść na świat w jaskini, obok której znajduje się dziś meczet wraz ze słynnym Jeziorem Świętych Ryb. Wieść głosi, że kiedy król Nimrod nakazał zabić Abrahama poprzez wrzucenie go do ognia, Bóg zamienił płomienie w jezioro, zaś rozżarzone węgle w ryby. Jako że Abraham jest również uważany za proroka przez muzułmanów, Urfa jest dla nich miejscem świętym i celem pielgrzymek. W związku z tym warto pamiętać o skromnym stroju podczas wędrówek po mieście (zakryte ramiona, kolana i dekolt).

Poza meczetem, jaskinią i jeziorem, warto udać się także na pobliski bazar, gdzie można także podejrzeć, jak rzemieślnicy ręcznie wykonują miedziane naczynia, takie jak cezve (wym. dżezwe), czyli tygielki do parzenia kawy po turecku. Na wąskich uliczkach bazaru mijają się osiołki ze skuterami, których prędkość jest zupełnie nieadekwatna do szerokości i charakteru alejek. Na bazarze często zdarzą nam sie z pewnością zaproszenia na herbatę ze strony ciekawych yabanci (tur. obcokrajowców) sprzedawców. Jednej szklaneczki czaju nie wypada odmówić :) Bazar wraz ze starą dzielnicą miasta, nieco popadającą w ruinę, tworzą niepowtarzalny orientalny klimat miasta.

W odległości ok. 15 kilometrów na wschód od Urfy znajduje się kompleks archeologiczny Göbekli Tepe, który jest najstarszym znanym miejscem kultowym stworzonym przez człowieka, datowanym na 10 tysięcy lat przed naszą erą.

W centrum miasta znaleźć można zarówno wysokiej klasy hotele, jak i tanie pensjonaty (tur. Boş oda - wolne pokoje).

Do Urfy dolecieć można ze Stambułu (lub innych większych miast Turcji) tureckimi tanimi liniami lotniczymi: Pegasus Airlines oraz Anadolu Jet.

 

Bazar w Şanlıurfie

fot. Anna Wojciechowska

GÓRA NEMRUT

Czyli turecka Nemrut Dağı, jeden z najwyższych szczytów w regionie (2134 m n.p.m.) i jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych okresu hellenistycznego. Na szczycie góry znajduje się kurhan o wysokości 50 m usypany z drobnych kamieni, otoczony z trzech stron tarasami z monumentalnymi posągami bóstw persko-greckich. Wśród nich znajduje się także rzeźba króla Antiocha, który był zleceniodawcą całego kompleksu około 62 r. p.n.e.

 

Nemrut, bogowie

fot. Anna Wojciechowska

Miejsce jest jedyne w swoim rodzaju i przez wieki pozostawało nieodkryte. Obecnie można tu dojechać autem do samego podnóża kurhanu. Wycieczki na szczyt góry organizowane są w miejscowości Kahta niedaleko Adiyamanu i odbywają się głównie o wschodzie lub zachodzie słońca, kiedy widok, jak i oświetlenie monumentalnych rzeźb jest najkorzystniejsze. Tam też możemy zatrzymać się na nocleg.

Jest jeszcze jedna opcja odwiedzenia tego wyjątkowego miejsca, moim zdaniem znacznie ciekawsza ;) Mianowicie - spróbować dotać się do jednej z wiosek położonych w pobliżu szczytu Nemrut, np. Büyüköz lub Subaşı. Spróbować, bowiem miejscowości te leżą kilkanaście kilometrów od głównej drogi, po której jeżdżą busy. Tam znaleźć można nocleg w prywatnych kwaterach oferujących pokoje za ok. 15-20 TL ze śniadaniem. Stąd do szczytu góry dzieli nas niespełna 10 km i taką odlgłość bez trudu pokonamy pieszo.

 

Księżycowy krajobraz otaczający Nemrut

fot. Anna Wojciechowska

KAPADOCJA

Absolutnie obowiązkowy punkt programu. Jedno z najpiękniejszych miejsc w Turcji i pewnie jedno z najbardziej wyjątkowych, jakie kiedykolwiek będziecie mieli okazję oglądać w swoim życiu. Bajeczne formy skalne postałe w wyniku wietrzenia w plastycznych skałach tufowych oraz wykute w ich wnętrzu domki skalne tworzą widok jak z bajki.

 

Balony nad Göreme o wschodzie słońca

fot. Anna Wojciechowska

Najlepszą propozycją zwiedzania tego magicznego zakątka jest wg mnie rozpoczęcie od "serca Kapadocji", czyli miasteczka Göreme. Sama architektura tego miejsca budzi wątpliwości co do realności zdarzeń. A to dopiero początek ;) Tu znajdujemy nocleg - bądź to w skalnym hotelu (dość droga opcja, ale warto!), bądź w którymś z tańszych pensjonatów. Stąd udajemy się na wzgórze nad miastem, by obejrzeć wschód i/lub zachód słońca nad doliną. O wschodzie w niebo wzbijają się dziesiątki balonów, które jeszcze bardziej "odrealniają" widok. Nawet jeśli nie stać nas na przelot balonem (koszt ok. 200 EUR od osoby!), sam ich widok w górze zapiera dech w piersiach.

Gdy dzień już w pełni, warto wybrać się na kilkugodzinną wędrówkę labiryntami pośród bajecznie wyrzeźbionych przez naturę tufów. Łatwo tu pobłądzić, ale bez obaw - wszystkie drogi prowadzą do Rzymu ;) czyli do Göreme.

Nieopodal miasteczka znajduje się też skansen, a właściwie muzeum pod gołym niebem (tur. Göreme Açık Hava Müzesi), które w malowniczym wąwozie mieści aż około 350 kościołów i kapliczek z czasów bizantyjskich, wykutych w miękkiej skale. Miejsce to znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO - i to zarówno kulturowego, jak i przyrodniczego.

Do Kapadocji można dostać się zarówno autobusem (jak wszędzie w Turcji), jak i pociągiem do Kayseri (ok. 70 km od Göreme), a także tureckimi tanimi liniami lotniczymi (do tego samego miasta): Pegasus Airlines, Sun Express oraz Anadolu Jet.

 

Kapadocja, bajeczna architektura miasteczka Göreme

fot. Anna Wojciechowska

DOĞUBAYAZIT

Dalej na wschód już w tym kraju się nie da. Miasteczko położone 20 km od granicy z Iranem i 30 km od granicy z Armenią może poszczycić się przepięknym widokiem na oddaloną o 15 km najwyższą górę w Turcji - Ararat (5137 m n.p.m.). Sam Ararat jest miejscem, gdzie wg podań miała zatrzymać się biblijna Arka Noego. Jest to także święta góra dla ormiańskich chrześcijan, którzy terytorialnie utracili ją w 1923 r. Turcy zaś, aby zatrzeć ormiańskie ślady miejsca, przemianowali szczyt na Ağrı Dağı (tur. "góra bólu") i oburzają się, gdy słyszą ormiańską nazwę Ararat. Aby wspiąć się na jej szczyt potrzebujemy specjalnych pozwoleń od rządu tureckiego, a także niemałych umiejętności wspinaczkowych. Zwykłym śmiertelnikom jednak musi wystarczyć oszałamiający widok na tę wspaniałość.

Wysoko na wzgórzu ponad Doğubayazıt dumnie wznosi się pałac Ishaka Paszy. Imponująca budowla - perła architektury osmańskiej, ukończona zosała w 1784 r. i choć dziś popada nieco w ruinę, nadal robi ogromne wrażenie. Rycina z obrazem pałacu została nawet umieszczona na rewersie stulirowego banknotu.

Obecnie w mieście przeważają Kurdowie. To na tych terenach jeszcze kilka lat temu toczyły się walki pomiędzy kurdyjską partyzantką z PKK a turecką armią. Ślady tych walk można zobaczyć na każdym kroku, choćby w postaci posterunków wojskowych usytuowanych niemal na każdym wzgórzu.

Jako że Doğubayazıt stał sie ostatnimi czasy "modny" wśród zachodnich backpackersów, bez trudu znajdziemy w centrum miasteczka miejsce do spania w przystępnej cenie, jak również kafejkę internetową. Na wysokiej klasy hotele raczej nie ma tu co liczyć.

Do miasteczka kursuje kilka autobusów dziennie z odległego o 180 km miasta Van. Do Van natomiast dostać się możemy bądź drogą powietrzną (tureckie tanie linie lotnicze: Pegasus Airlines, Sun Express oraz Anadolu Jet), bądź lądową: koleją bliskowschodnią kursującą dwa razy w tygodniu ze Stambułu do Teheranu (szczegłóy na stronie Tureckich Państwowych Linii Kolejowych (TCDD)), autobusem - zewsząd oraz oczywiście na stopa :)

Doğubayazıt nazywane jest "wrotami Iranu" i widać to zwłaszcza na bazarze w postaci mnogości supertanich produktów, przemycanych tu zza wschodniej granicy ;)

We wrześniu i październiku jest tu już dość zimno (jak również w maju), natomiast od listopada do kwietnia na pewno zastaniemy tu śnieg.

 

Pałac Ishaka Paszy w pobliżu Doğubeyazıt (http://en.wikipedia.org/wiki/File:Ishak_Pasha_Palace1454.jpg)

fot. Myararat83/Wikimedia Commons