Włochy po znajomości

Życie pilota wycieczek składa się głównie z podróży. Ale często są to te same trasy, najpopularniejsze zabytki. Od dawna miałam zamiar odwiedzić te trochę mniej znane regiony, odpocząć od wszechobecnych tłumów pod Koloseum czy na Moście Westchnień. I dać się trochę porozpieszczać. A kto rozpieszcza lepiej niż tradycyjna włoska mamma?! Decyzja zapadła. Kierunek: Italia mniej znana.

Giacoma poznałam dwa lata wcześniej na targach trufli w chorwackim mieście Buzet. Zaproszono go do jury tamtejszego konkursu na najlepszą truflę istryjską. Nad kieliszkiem malvaziji opowiedział mi wtedy o pięknym mieście, w którym mieszka i o wciąż niedocenianym przez turystów regionie Piemontu. Rozbudził mój turystyczny apetyt. I oto teraz, wydostawszy się ze zgiełku turyńskiego lotniska, mknęliśmy autostradą wzdłuż rzeki Tanaro w stronę truflowego zagłębia Europy.

 

Trufla z Alby

fot. Marco Plassio, http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tuber_magnatum.jpg?uselang=pl, licencja: CC

Październik to zdecydowanie najlepszy moment, żeby zawitać do Alby. Wtedy odbywa się tam słynna Fiera di Tartufo – targi trufli. Te zbierane już od ponad 3 tysięcy lat grzyby w kształcie bulwy to największy skarb Piemontu. Kolekcjonerzy z całego świata są gotowi zapłacić tysiące dolarów za okaz białej trufli piemonckiej. W tych dniach bardzo często można tu stanąć oko w oko z Gerardem Depardieu, który jest wielkim amatorem tych pachnących przysmaków.

W 1996 r. w Albie otwarto jedyne na świecie Centro Nazionale Studi Tartufo, czyli Centrum Badania Zawartości Trufli w Trufli, jak tłumaczy czasem ze śmiechem Giacomo. Jest jednym z około stu pracujących tam sędziów tzw. analizy sensorycznej , którzy mają zapewnić absolutną gwarancję jakości trufli z Alby. Centrum specjalizuje się również w badaniach naukowych na ich temat, organizuje seminaria i degustacje. Dzięki Giacomo przez dwa dni mogłam podpatrywać niektórych badaczy. Szczególnie ciekawe były badania nad metodami przechowywania cennych grzybów. Alessandro, który dzięki kształtowi nosa nieustannie kojarzył mi się z Juliuszem Cezarem, za punkt honoru postawił sobie zapoznanie mnie z wszystkimi trickami stosowanymi, aby móc dłużej cieszyć się ich aromatem. Wręczył mi specjalną szczoteczkę, którą oczyszcza się trufla po wyjęciu z ziemi (grzechem numer jeden jest umycie bulwy!). Trufle generalnie można trzymać do tygodnia, przechowując je w hermetycznym opakowaniu, owinięte w ręcznik papierowy. Uwaga: codzienna zmiana „pieluchy” obowiązkowa! Jeżeli mieliśmy szczęście (lub dużo pieniędzy) i trafiła nam się dorodna bulwa, można ją zasmażyć lub zamarynować w oliwie na dłużej. Rzymianie zalecali trzymać je w popiele i przed jedzeniem polewać miodem. Hmmm…

 

Risotto z białymi truflami

fot. Arnold Gatilao, http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Risotto_with_White_Truffles_from_Alba.jpg?uselang=pl, licencja: CC

Mnie osobiście najbardziej przypadł do gustu sposób Mariny, żony Giacoma. Na kolację podała risotto z truflami. Cały urok tego dania polega na tym, że grzyby były wcześniej trzymane właśnie w ryżu użytym do risotta. W ten sposób ziarenka przesiąkły aromatem truflowym. A na deser domowej roboty grissini – pszenne paluszki, których dużo mniejsza wersja podawana jest często jako zakąska w restauracjach. Grissini Mariny były grube jak dwa kciuki i miały ponad metr długości.

Trzeciego dnia z błogiego snu wyrwała mnie gospodyni, proponując małą odmianę. Po dwu dniach oddychania aromatem trufli zaproponowała pooddychanie morskim powietrzem. Zamierzała odwiedzić siostrę w Ligurii. Szybkie poranne espresso i już mknęłyśmy na południe.

Liguria to jeden z najmniejszych regionów Włoch, wąski pas wciśnięty między Apeniny, Alpy i Morze Liguryjskie. Ale można tam znaleźć prawdziwe perełki. Maria i jej mąż Roberto mają niewielką plantację oliwek w Camogli, niedaleko Portofino. Kiedy Roberto pojechał napełnić pojemnik „płynnym złotem” – jak nazywają tu oliwę extra vergin – Maria zaproponowała spacer po najbardziej feministycznym mieście Włoch. Na moje nieco zdziwione spojrzenie Marina ze śmiechem wyjaśniła mi pochodzenie nazwy miasteczka. Camogli to skrót o włoskiego Casa Mogli czyli Dom Żon. Nazwa powstała w okresie, kiedy marynarze wypływali w rejsy trwające nieraz latami. W czasie ich nieobecności ster władzy w miasteczku dzierżyły żony. Nie wiedzieć czemu nie przypadło to do gustu niektórym mężczyznom. Na przykład Karol Dickens nazwał Camogli „najdzikszym miejscem na świecie”.

 

Port w Camogli

fot. Paolo da Reggio, http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Camogli_porto.jpg?uselang=pl, licencja: public domain

Cóż, z przykrością muszę się z nim nie zgodzić. Miasteczko jest uroczo rozłożone nad zatoką, kolorowe domki kontrastują z błękitem morza i zielenią pinii. Właśnie siedząc pod jedną z sosen, wzbogaciłam się o wiedzę z kolejnej dziedziny. Pesto, standardowy produkt Ligurii, dotąd kojarzył mi się z nasyconą, zieloną barwą i wyrazistym smakiem. Otóż nie. W Ligurii im dalej na wschód, pesto robi się delikatniejsze i jaśniejsze.

Gdy wracałyśmy do Alby, przyszedł oczekiwany SMS. Monika, znajoma studentka, zaprosiła mnie na weekend do Cremony. Rano żegnam więc moich gospodarzy i wsiadam do pociągu. Po drodze odkrywam w plecaku słoiczek trufli zamarynowanych w miodzie ;)Przez połowę drogi za oknami pociągu miga Pad, tworząc naturalną granicę między Lombardią i Emilią-Romanią.

 

Skrzypce "Mesjasz"

fot. Pruneau, http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Messiah_Stradivarius.jpg?uselang=pl, licencja: CC

Monika czeka na dworcu z nieodłącznymi skrzypcami pod pachą. Witajcie w mieście Stradivariusów! ;) Rzucam plecak w jej małym mieszkanku na via Bell’Asta i idziemy do Museo Stradivariano w Palzzo Affaitati. Antonio Stradivari urodził się w Cremonie w 1643 r. i zasłynął jako jeden z najlepszych twórców instrumentów w historii. Podobno jego skrzypce zawdzięczały niepowtarzalny dźwięk lakierowi, którego receptura była pilnie strzeżonym sekretem. Jego najsłynniejsze dzieło – skrzypce „Mesjasz” – dotrwały prawie nietknięte zębem czasu do dzisiaj.
Jak na miasto, w którym w 1505 r. powstały pierwsze skrzypce przystało, w architekturze Cremony na każdym kroku dostrzega się coś z ich kształtu. Nie tylko w architekturze. Idąc w stronę katedry, mijamy cukiernię. Na wystawie – jakżeby inaczej – skrzypce… z czekoladowymi strunami.

 

Jezioro Garda

fot. Supervht, http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lago_di_Garda_2.jpg?uselang=pl,

Nad średniowiecznym rynkiem, Piazze del Comune, góruje katedra z różowego marmuru, z olbrzymią rozetą i wysoką na 111 m wieżą (Torrone). To właśnie na jej wzór powstał drugi symbol miasta, przygotowany po raz pierwszy w XV w. na ślub Bianci Visconti z Francesco Sforzą. Dzisiejsze torrone to słodka sztabka zrobiona z miodu, migdałów i białka. Pogryzamy ją wieczorem, słuchając z Moniką „Tygrysicy z Cremony” czyli Miny Anny Mazzini, drugiej obok Stradivariusa gwiazdy pochodzącej z Cremony. Przerywa nam telefon. To Fabio, narzeczony Moniki. O 7 rano mamy być gotowe do drogi. Jego rodzice zapraszają nas na obiad do Lazise nad jeziorem Garda.

Tak więc następnego dnia mkniemy autostradą najpierw do Brescii, a potem w kierunku Verony. Autostrada A4 biegnie tak, jak kiedyś słynna via Gallica, łącząca Bergamo, Brescię i Weronę. W Peschiera di Garda skręcamy na lokalną drogę, przejeżdżamy most na rzece Mincio. Po lewej błyszczą wody Gardy. Notuję w pamięci, że jeszcze kiedyś muszę wrócić do Peschiery i zobaczyć fortyfikacje, które Dante opisał w „Piekle”. Fabio rzuca tęskne spojrzenie, mijając drogowskaz z napisem „Gardaland” (każdy włoski mężczyzna pozostaje w głębi duszy dzieckiem), ale argument, że mamma czeka z obiadem jest bezdyskusyjny. Królestwo szalonych karuzel i zabawy musi poczekać.
Dojeżdżamy do Lazise. Małe miasteczko otoczone potężnymi murami jest jednym z najstarszych we Włoszech.

 

Mury Lazise

fot. Holger Weihe, http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c1/Lazise_Burgtuerme.jpg?uselang=pl, licencja: CC

Jego nazwa pochodzi od łacińskiego „laceses”, co oznacza „miasto przy jeziorze”. W X w. cesarz Otton z Saksonii nadał jego mieszkańcom prawo handlowania złowionymi w jeziorze rybami, co wpłynęło na jego szybki rozwój. Lazise stało się smacznym kąskiem, na który połakomiła się w XIII w. rodzina Viscontich z Mediolanu. Im miasteczko zawdzięcza budowę murów, które do dzisiaj nadają mu niepowtarzalny, średniowieczny charakter. Wpływa na niego również zamek, nad którym dumnie powiewa flaga hrabiów Bernini.

Kiedy przejeżdżamy przez bramę, czuję się niemal jak pani hrabina. Bo tylko nielicznym przysługuje zaszczyt wjazdu autem w wąskie uliczki miasteczka. Fabio beztrosko parkuje na głównym deptaku, naprzeciwko trattorii „Gallo Nero”.

 

Lazise - Piazza

fot. Alessandro Vecchi, http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lazise_veduta.jpg?uselang=pl, licencja: CC

W drzwiach już czeka jego mamma. A za chwilę na stół wjeżdża bosko pachnąca orata. Mój zachwyt powoduje nie tylko zapach ryby, ale również fakt, że przed podaniem mamma troskliwie pyta, czy podać ją oczyszczoną z ości. Energicznie potwierdzam i patrzę z podziwem, jak kelner kilkoma precyzyjnymi ruchami pozbawia ryby wszystkiego, co kłuje. Reszta to po prostu niebo w gębie, mówiąc kolokwialnie.

Po obiedzie i obowiązkowej sjeście ruszamy w objazd. Nie mamy szans, żeby przed zmrokiem objechać całe, długie na 55 km jezioro, ale chcemy chociaż rzucić okiem na parę rozsianych na jego brzegu miejscowości. Zaczynamy od leżącego na długim, wąskim cyplu Sirmione. Jego nazwa nawiązuje właśnie do jego kształtu. Greckie słowo „syrma” oznacza ogon. Oglądamy ruiny posiadłości Waleriuszy, w której ojciec Katullusa gościł Juliusza Cezara. Na kawę postanawiamy wpaść do Bardolino, malutkiego miasteczka, w którym powstaje jedno z najlepszych włoskich win. Zresztą jadąc brzegami jeziora, cały czas mijamy plantacje winogron, cytryn i pomarańczy. Pewnie dlatego Goethe nazywał Gardę krajem, w którym kwitną cytrusy. Samo jezioro jest największym i najczystszym z włoskich jezior. Przez jego północną część przebiega granica między Lombardią i Trydentem.

Powoli kończy się mój „czas wolny”, ale jest jeszcze miejsce, do którego muszę dotrzeć. Uczynny Fabio zawozi mnie na dworzec w Veronie. Punkt docelowy: Modena. Trzeba uzupełnić domowe zapasy aceto balsamico ;)

„Madalena, sei ritornata!”. Do tego, że dziewczyny z hostelu San Filippo Neri w Modenie witają mnie moim drugim imieniem przywykłam już 2 lata temu. Nie wiadomo czemu, uznały, że to imię pasuje do mnie lepiej. W każdym razie jest miło, a mój pokój czeka gotowy. Rano tradycyjnie zaczynam dzień od śniadania w „Il Naviglio”. Do śniadania piję pyszne, pieniste cappuccino, ale tak naprawdę kawiarenka jest królestwem aromatycznego espresso. Uśmiecham się, przypominając sobie lekcję, jakiej udzieliła mi dwa lata wcześniej Cara, właścicielka. Bez chwili wahania potrafiłabym teraz wyrecytować recepturę idealnego espresso. Jest to kawa podana w niewielkiej filiżance z grubej porcelany napełnionej do połowy ciemnym naparem. Aby go uzyskać, trzeba użyć kawy najwyższej jakości, zmielonej w młynku żarnowym, koniecznie odpowiednio konserwowanym (żarna mogą zmielić do 600 kg kawy). Kawę parzymy ze świeżo zmielonych ziaren w ekspresie ciśnieniowym. Uff, zdałam. Za nic nie chciałabym znaleźć się kiedyś na miejscu amerykańskich turystów, którzy (o, nieszczęśni!) zamówili kiedyś o godzinie 22 cappuccino. Obraza Cary wisiała w powietrzu jeszcze przez następny miesiąc.

Pokrzepiona kanapką z mozzarellą i świadoma, że wieczorem muszę zameldować się na lotnisku w Bolonii, biegnę czym prędzej w stronę centrum i za chwilę stukam do bramy, nad którą wisi skromny napis: Acetaia di Giorgio. Za tą bramą, na poddaszu, powstaje jeden z kulinarnych skarbów nie tylko Włoch, ale i całego świata. W baterii złożonej z ośmiu beczek dojrzewa Aceto Balsamico Tradizionale di Modena, brązowe złoto regionu Emilia-Romania. Zanim trafi w końcu do charakterystycznych, pękatych butelek zaprojektowanych przez Giorgetto Giugiaro (tak, tak, to ten sam, który projektował Alfa Romeo) dojrzewa – im dłużej tym lepiej – w beczkach z różnych gatunków drzew. Po kolei: z morwy, czereśni, jałowca, kasztanu, jesionu, dębu i akacji. Wraz z wiekiem rośnie również jego cena. Cóż, jestem pełna nadziei, że po starej znajomości Giorgio opuści nieco cenę. Mam szczęście, po godzinie ( i trzech espresso) wychodzę szczęśliwa, bogatsza o małą buteleczkę i uboższa tylko o 30 euro. „Tylko”, ponieważ normalna cena takiego skarbu to ok. 50 euro. W małej buteleczce milutko chlupocze 12-letni Ciliegio, starzony tylko w beczkach z drzewa czereśniowego, idealny do lodów. A już najlepiej smakuje, kiedy pokropimy nim czereśnie z niedalekiej Vignoli. Ich owoce są naprawdę dorodne.

Kończąc pakowanie, odbieram telefon od szefa, który przypomina mi, że pojutrze wyjeżdżam z grupą do Chorwacji. Cóż, na razie trzeba opuścić la Bella Italia. Ale nie na długo ;)