Iran w siedmiu smakach

Teheran – Iran w kilkunastomilionowej pigule

Teheran to miasto przez wielkie „M”. Ulice wypełnione samochodami i skuterami pomiędzy którymi przedzierają się piesi zmierzając do swych biur lub na zakupy na lokalnych bazarach lub do jednego z miliona sklepów. Wszystko to otoczone górami przekraczającymi 5000 metrów wysokości i skąpane w gęstym smogu. Jeśli zaufać tym, którzy mówią, że liczy się pierwsze wrażenie Teheran byłby zdecydowanie miastem do natychmiastowego znienawidzenia. Ale uroki Teheranu odkrywa się powoli.

Gdy już uda się nauczyć poruszania pomiędzy pędzącymi samochodami a płuca przyzwyczają się do wdychania spalin warto zacząć odkrywać, to co Teheran skrywa w swoich zakamarkach. Bogato zdobiony pałac Golestan potrafi zawrócić w głowie swym przepychem a zebrane tam antyki wprawią w podziw najbardziej nawet odpornego na piękno staroci. Do tego doliczyć należy kompleksy pałacowe Sa'dabad oraz Niavaran, w których urzędowali irańscy szachowie.

Tron w pałacu Golestan. Fot. Piotr Szymankiewicz

Nie można tez ominąć bazaru, który onieśmiela zarówno swoją architekturą jak i ogromem a setki wąskich uliczek wokół niego tworzą iście orientalny klimat. A to przecież nie koniec atrakcji w tym mieście-molochu. Muzeum Narodowe Iranu zawierające zbiory ze starożytnej Persji, Muzeum Sztuki Nowoczesnej z imponującym zbiorem fotografii oraz malarstwem największych światowych artystów. Niestety za czasów obecnej władzy zbiory malarskie, które zawierają prace m.in. Van Gogha czy Pabla Picassa udostępniane są zwiedzającym niezwykle rzadko. Zmęczeni sztuką możemy udać się na spacer najdłuższą ulicą Teheranu – Waliasr, która stanowi punkt odniesienia dla poruszania się po mieście i wypełniona jest sklepami, restauracjami i licznymi punktami usługowymi. Próbując złapać oddech warto skierować kroki do jednego z parków, które w Teheranie występują praktycznie na każdym kroku. Najważniejsze to park Laleh oraz park Mellat. Dla tych, którym wizyta w parku nie wystarcza na złapanie dystansu do miasta polecam wyprawę w otaczające miasto góry, gdzie można dostać się kolejką linową.

Otaczające Teheran góry są naprawdę na wyciągnięcie ręki. Fot. Piotr Szymankiewicz

Jedni spędzają w Teheranie 2 dni i szybko stąd uciekają przerażeni tempem życia i jakością powietrza. Ja zostałem tam ponad tydzień i nie żałuję, bo Teheran to miasto, które ma wiele do zaoferowania, ale trzeba się nauczyć to znajdować.

Isfahan – zabytkowe centrum

W żadnym innym mieście Iranu nie ma tyle do zwiedzania co w Isfahanie. Najważniejszy z nich to monumentalny plac Imama (który przez mieszkańców nazywany jest zazwyczaj placem Naghsh-i Jahan, czyli zgodnie ze starą nomenklaturą nazewniczą) otoczony dwupoziomowymi arkadami skrywającymi restauracje, warsztaty rękodzielnicze i dziesiątki sklepów z dywanami. Ponadto przy placu stoją dwa imponujące meczety: Meczet Lutfallah, który obecnie jest tylko pomnikiem historii ale za to niezwykle imponującym pomnikiem oraz Meczet Królewski, który nadal służy jako świątynia, a w niektóre piątki po głównej modlitwie można załapać się na palenie amerykańskiej flagi.

Meczet Lutfallah imponuje zarówno od zewnątrz jak i wewnątrz. Fot. Piotr Szymankiewicz

Jeśli dodamy do tego imponująco zdobiony pałac oraz niesamowity bazar przylegające do placu to obraz będzie niemalże pełen.
Ale nie tylko plac świadczy o świetności Isfahanu. Wspaniałe mosty na rzece Zajande Rud wraz z terenami piknikowymi wzdłuż rzeki to tereny wprost idealnie nadające się na pikniki z czego Isfahańczycy skrzętnie korzystają, bo nic tak nie cieszy mieszkańców tego miasta jak trochę wolnego. Gdy już przekroczy się rzekę koniecznie trzeba udać się do dzielnicy ormiańskiej, gdzie znajduje się jedyny w Isfahanie sklep legalnie sprzedający wieprzowinę a wzdłuż uliczek zupełnie jawnie pootwierane są kawiarnie.

Ale Isfahan to także raj dla podniebienia. Zwłaszcza dla tych, którzy lubią mieć słodkie podniebienie. Półki w licznych cukierniach aż uginają się od setek tortów i ciastek i uwierzcie, że to nie tylko wygląda niesamowicie!

Sziraz – romantyczne miasto

Sziraz uchodzi za najbardziej romantyczne miasto Iranu. Miasto zasłużyło sobie na to przez grobowce poetów (Hafeza i Saadiego), wokół których zbierają się miłośnicy ich twórczości i w skupieniu czytają tomiki poezji.

Grobowiec Hafeza w Sziraz najchętniej odwiedzany jest po zmroku. Fot. Piotr Szymankiewicz

Przy grobowcu Hafeza można śmiało podejść do przypadkowego Irańczyka i poprosić o wróżbę. Irańczycy wierzą w tajemną moc zawartą w wierszach Hafeza i odczytując przypadkowo wylosowany wiersz szukają w nim odpowiedzi na nurtujące ich pytania. Grobowce są delikatnie podświetlone a z dyskretnie ulokowanych głośników płynie nastrojowa muzyka. Nic tylko spacerować i się delektować.

Centrum Sziraz jest nieco mniej romantyczne. Zajmuje je cytadela z lekko przekrzywioną wierzą oraz ogromny bazar. Ale bazar to jednak wyjątkowy – wspaniałe dziedzińce z fontannami, herbaciarniami i sklepami sprzedającymi antyki wyglądają niczym oazy na pustyni.

Ale Sziraz to nie tylko samo miasto ale i okolice. To co przyciąga tysiące turystów w to właśnie miejsce to pobliskie Persepolis. Co prawda dostać się tam nie jest aż tak łatwo jakby można było sądzić, ale z pewnością uda się znaleźć innych chętnych, którzy będą chcieli się tam dostać i podzielić koszty taksówki. A to, że warto jest bardziej niż pewne. Antyczne miasto Persepolis nawet teraz gdy większość budowli leży w runie robi ogromne wrażenie i pozwala wyobrazić sobie jak potężnym krajem była kiedyś Persja.

Zachód słońca nad ruinami antycznymi Persepolis. Fot. Piotr Szymankiewicz

Jazd – Iran z wyobrażeń

Tak jak Jazd wyobrażałem sobie cały Iran. Domy zbudowane z piasku, wąskie uliczki, którymi przemykają kobiety przyodziane w czarne szaty, wystające ponad miastem minarety. Jazd trzeba zwiedzać dwa razy. Za pierwszym razem warto po prostu wejść w labirynt ulic i pozwolić się sobie zgubić. Po drodze z pewnością spotka się uśmiechnięte dzieci wracające ze szkoły, szalonych skuterzystów mknących wąskimi uliczkami niczym po autostradzie, kobiety czekające u drzwi piekarni na świeże pieczywo. Warto udać się do meczetów, które niespodziewanie wyrastają w najwęższej nawet uliczce. Drugie zwiedzanie trzeba odbyć z poziomu dachów. Wystarczy wejść do jednego z zapomnianych domów i wdrapać się na jego szczyt by móc podziwiać miasto, które kolorystycznie zlewa się z otaczającą je pustynią i tylko wystające ponad wszystkie dachy minarety meczetów przypominają o istnieniu tu cywilizacji.

Widok na Jazd z dachu jednego z opuszczonych domów. Fot. Piotr Szymankiewicz

I to cywilizacji bardzo starej bo to właśnie tu na dobre rozgościła się pierwsza monoteistyczna religia świata czyli zaratusztrianizm. Oprócz głównej świątyni ognia, w której ponoć ogień pali się nieprzerwanie od 470 roku naszej ery tuż za miastem można zobaczyć tak zwane wieże milczenia, które służyły jako swoisty cmentarz dla wyznawców zaratusztrianizmu (w skrócie - w zaratusztrianizmie zwłoki nie mogą zanieczyszczać powietrza ani ziemi dlatego ich grzebanie bezpośrednio w ziemi lub palenie jest niedopuszczalne, dlatego też ciała zmarłych były wykładane wysoko na szczycie góry, gdzie ich ciała były rozszarpywane przez ptaki). Widoki niesamowite.

Bandar Abbas – takie inne wybrzeże

Ci co chcą jechać nad morze po to by powylegiwać się na plaży, wykąpać w morzu (a w zasadzie w Zatoce Perskiej), zjeść watę cukrową i temu podobne mogą zapomnieć o Bandar Abbasie. Tu nad morze przychodzi się co najwyżej brodzić najwyżej po kolana bo dalej nie wypada. Ponoć jeden ze znajomych widział kąpiących się mężczyzn o 6 rano gdzieś na przedmieściach Bandar Abbasu ale do tej pory nie wiemy czy z powodu ciepła nie była to fatamorgana. Niezależnie od tego Bandar Abbas ma swój specyficzny klimat. Bliskość krajów arabskich sprawia, że ludzie są tu nieco bardziej konserwatywni. Zarówno w Bandar Abbas jak i w nieodległym Minab z kolorowym lokalnym bazarem kobiety chodzą z zupełnie zakrytymi twarzami, a ich oczy przesłaniają kolorowe maski.

Kolorowe maski zakrywają twarz dużej części kobiet w południowym Iranie. Fot. Piotr Szymankiewicz

Życie toczy się znacznie bardziej leniwie ze względu na panujące temperatury. Ulice pełne są przybytków serwujących lody i mocno schłodzone napoje, a ulice pomiędzy 12 a 15 są praktycznie wymarłe. Ale nocą życie wraca na ulice i toczy się nieco dłużej niż w pozostałej części Iranu. Poza tym Bandar Abbas to idealne miejsce na poznanie nieco bogatszych Irańczyków zmierzających na jedną z wysp u wybrzeży Iranu. I choć to Iran to na wyspach obyczaj trochę się rozluźniają.

Wyspa Hengam – tysiąc gwiazdkowy hotel

Mogłem jechać na Keszm albo na Kish, czyli tam dokąd zmierza większość Irańczyków – wyspy stanowiące strefę wolnocłowa przyciągają wszystkich tych, którzy chcą trochę odetchną od konserwatywnej atmosfery kontynentu. Jednak Hengam, wyspa praktycznie niedostępna, wydała mi się bardziej atrakcyjna. Maleńka wyspa zamieszkała przez kilkadziesiąt osób, odwiedzana jest codziennie przez kilkuset turystów, którzy zatrzymują się tam na godzinę w drodze powrotnej z oglądania delfinów. Ja postanowiłem zostać. Nabrzeże wypełnione jest straganami, na których sprzedawane są naszyjniki, figurki i przeróżne cuda wykonane z muszelek. Oprócz straganów są dwa miejsca, które jak na lokalne warunki nazwać można restauracjami serwującymi do wyboru rybę bądź owoce morza. Za nimi schowana jest wioska, składająca się z kilkunastu domów i to by było na tyle.

Większość wyspy Hengam pokrywa... pustka. Fot. Piotr Szymankiewicz

By zostać musiałem zostać spisany przez stacjonującego tam policjanta, gdyż jak się okazało na nocowanie na wyspie trzeba mieć pozwolenie. To jednak czysta formalność i spokojnie mogłem się udać na swoje legowisko czyli na plażę. Hengam wydaje się być tak naprawdę kawałkiem pustyni, który odbił od kontynentu i postanowił dryfować w bliżej nieznanym kierunku i choć nie ma tam nic co by mogło onieśmielić to dzień spędzony na odludziu będę pamiętał do końca życia.

Pustynia w okolicach Nain - po prostu pustynia

Gdy Irańczycy słyszą, że Europejczycy chcą jechać na pustynię zawsze wydają się być tym zaskoczeni. Niezależnie ile razy im się to powtórzy, oni zawsze będą patrzeć na nas z lekkim niedowierzaniem. Dla nich pustynia jest czymś normalnym, jak dla nas łąki czy lasy. Dla nas pustynia to wydarzenie. Byłem, sprawdziłem i nadal jest to dla mnie wydarzenie! Osada kilku domów wybudowana na środku pustyni z małym cmentarzem, gdzie chowani są zmarli wygląda na miasto widmo, ale ludzie wciąż tam żyją i wcale nie mają zamiaru się wynosić. Domy z piasku, kilka kóz, wyschnięte drzewa granatów, leniwa atmosfera i długie wieczory przy herbacie.

Wyschnięte drzewa granatów wypełniają ogrody większości domów postawionych na środku pustyni. Fot. Piotr Szymankiewicz

Brzmi nudno? O nie! Wystarczy jechać do jednej z wiosek na pustyni!